Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının gelişimi

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları gelişmekte olan ülkeler için önemli bir sermaye kaynağıdır. Bu yatırımlar sermaye sağlamanın yanında ekonomik büyümeyi, ihracatı, istihdamı olumlu yönde etkiler ve teknik bilgi, üretim, yönetim ve pazarlama bilgisinin ülkeye transferini gerçekleştirir. Türkiye’nin küresel düzeyde rekabet edebilen bir ekonomiye dönüşümü için de doğrudan yabancı sermaye yatırımları önem taşımaktadır. Yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik çabalara rağmen, özellikle yeni üretim kapasitesi yaratmaya dönük yabancı yatırımcılar için Türkiye halen cazip bir ülke konumuna gelememiştir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının analizini yaparken bu yatırımların makro ekonomik etkilerini incelemek, yatırımlarının artış yetersizliğini ve bunu önlemek için yapılması gereken uygulamaları açıklamaktır.
Anahtar Kelimeler:

Türkiye, ekonomik etki

Evolution of foreign direct investments in Turkey

Foreign direct investments are important sources of capital for the developing countries. Besides serving as a capital, these investments also affect economical development, export and employment positively and provide the transfer of technical, production, management and marketing knowledge to the countries. Foreign direct investments are also important for the transformation of Turkey into a globally competitive economy. Despite the efforts for improvement of investment environment, Turkey is still not an attractive country for the foreign investors aiming to create new production capacities. While the aim of this study is to analyze the foreign direct investments in Turkey, it is also to investigate the macroeconomical impacts of these investments, the insufficient increases of these investments and to explain what could be done to prevent these insufficiencies.
Keywords:

Turkey, economic impact,

___

  • AKTAN, Coşkun Can ve Hüseyin Şen; (1999), "Globalleşmenin Boyutları", Globalleşme, Ekonomik Kriz ve Türkiye, TOSYÖV Yayınları, Ankara, http://www.canaktan.org/yeni-trendler/globalleşme/boyutfar.htm, 24.03. 2010.
  • ALKİN, Erdoğan; (2001), "Büyüme-lstikrar-Yabancı Sermaye İlişkisi", Ekonomik İstikrar, Büyüme ve Yabancı Sermaye, TCMB İnsan Kaynakları Genel Müd. Eğitim Müd., Yayma Hazırlayan: Ali Tarhan, Ankara, http://www.tcmb.gov.tr/ yeni/ evds/yayin/ kitaplar/kitap2/buyumeistikrar_yabser.doc, 22.05.2010.
  • BERKSOY, Taner, A.Suat Doğruel ve Fatma Doğruel; (1989), Türkiye'de Yabancı Sermaye, Türkiye Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Vakfı, İstanbul.
  • CANDEMİR, Aykan; (2009), "Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarını Etkileyen Faktörler", Ege Akademik Bakış, Sayı: 9 (2), ss.659-675.
  • CÖMERT, Faruk; (1996), Türkiye'de Yabancı Sermaye Girişinde Özelleştirmenin Rolü, Etkisi ve Değerlendirmesi, Hazine Müsteşarlığı Yayınları, Ankara.
  • ÇAPRAZ, İlkay ve İpek Demircioğlu; (2003), Türkiye'den Yurtdışına Doğrudan Sermaye Yatırımları ve Türk Yatırımcıları, İTO Yayınları No: 2003-14, İstanbul.
  • DEMİRCAN, Daim; (1971), Türkiye'de Yabancı Sermaye, Dilek Maatbası, İstanbul.
  • DPT; (2000), VIII. 5 Yıllık Kalkınma Planı, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Komisyon Raporu, DPT.2514, ÖİK.532, Ankara.
  • DPT; (2009), Orta Vadeli Program 2010-2012, Ankara, http:// www. dpt. gov. tr/PortalDesign/ PortalControls/WeblcerikGoster-im.aspx ?Enc=83D5A 6FF03C 7B4FC44FF9DE332CC3B51, 12.11.2010.
  • DURAN, Mustafa; (2003), Teşvik Politikaları ve Doğrudan Sermaye Yatırımları, Hazine Müsteşarlığı, Sayı:33, Ankara.
  • ERCAN, Fevzi; (1988),"İleri Teknolojilerin insangücüne ve İstihdam Sorunlarına Etkileri: Yeni Sorunlar mı? Çözüm Yolları mı?", Teknolojik Gelişme Karşısında İşgücünün Eğitim, Uyum ve İstihdam Sorunları Sempozyumu, M.P.M. Yayınları, Ankara.
  • EĞİLMEZ, Mahfi ve Ercan Kumcu; (2004), Ekonomi Politikası, Remzi Kitabevi, 7. Basım, İstanbul.
  • GÜVEN, Yılmaz; (2008); "Türkiye'de 1980 Sonrası Dönemde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Analizi ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi", Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBFDergisi, Sayı: 3(1), ss.75-97.
  • HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI; (2006), Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2005 Yılı Raporu, Ankara.
  • HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI; (2010), Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2009 Yılı Raporu, Ankara.
  • HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI; (1980-2003), Türkiye'de Yıllara Göre Yabancı Sermaye Yatırımları, http://www.hazine.gov.tr/ irj/portal/anonymous?NavigationTarget=navurl://ece24785e1 3b51af18464d81e80b65f0&LightDTNKnoblD=1728274996, 12.11.2010.
  • İYİBOZKURT, Erol; (1995), Uluslararası İktisat Teori ve Politika, Ezgi Kitabevi Yayınları, 3. Baskı, Bursa.
  • KARABALIK, Hakan; (1998), "Orta Avrupa Ülkelerinde Yabancı Sermaye Yatırımları ve Özelleştirme", Dış Ticaret Dergisi, Sayı:9, http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/ EAD/Tanitim KoordmasyonDb/oratsayi9.doc, 20.12.2009.
  • KARLUK, Rıdvan; (1983), Türkiye'de Yabancı Sermaye Yatırımları, İTO Yayınları, İstanbul.
  • KARLUK, Rıdvan; (1996), Uluslararası Ekonomi, Beta Yayınları, 4. Bası m, İstanbul.
  • KARLUK, Rıdvan; (2001), "Türkiye'de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Katkısı", Ekonomik İstikrar, Büyüme ve Yabancı Sermaye, Hazırlayan: Ali Tarhan, TCMB Eğitim Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
  • MİNİBAŞ, Türkel; (1989), Az Gelişmiş Ülkelerde Kalkınmanın Finansman Politikaları ve Türkiye, İ.Ü. Yayınları, Yayın No:3542, İstanbul.
  • OECD; (1999), Benchmark Definition Of FDI, Third Edition.
  • OECD; (2009), Taxation of Corporate and Capital Income, www.oecd.org/dataoecd/26/56/33717459.xls, 12.11.2010.
  • OKSAY, Suna; (1998), "Çokuluslu Şirketler Teorileri Çerçevesinde, Yabancı Sermaye Yatırımlarının İncelenerek, Değerlendirilmesi", Dış Ticaret Dergisi, Sayı:8, www.dtm.gov. tr/dtmadmin/ upload/EAD/.. Jcokuiussayi8. doc, 19.04.2010.
  • ÖZYILDIZ, R. Hakan;(1998), "Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarında Karar Alma Prosedürü", Hazine Dergisi, Sayr.11, http://www.econturk.org/hazine13.pdf, 25.05.2010.
  • SEYİDOĞLU, Halil; (1994), Uluslararası Finans, Güzem Yayınları No:8, İstanbul.
  • SEYİDOĞLU, Halil; (2001), Uluslararası İktisat, 14.Baskı, Güzem Yayınları, İstanbul.
  • SOYDAL, Haldun; (2006), "Türkiye'de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Verimlilik Analizi: Otomotiv Sektörü Üzerine Bir Uygulama", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 16, ss. 577-604.
  • ŞEN, Ali ve Ozan Saray; (2010), "Türkiye'de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: Panel Veri Analizi", Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Prof. Dr. Alaeddin Yavaşça Özel Sayısı, ss.22-30.
  • TERLİKSİZ, Levent; (1998), Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye, YASED Yayınları No:33, İstanbul.
  • TUNCA, Zafer; (2002), "Uluslararası Doğrudan Yatırımlar, Küreselleşme ve Türkiye", İstanbul Sanayi Odası Dergisi, Sayr.432, İstanbul, ss.26-28.
  • TUNÇSİPER, Bedriye ve Şakir Sakarya; (2004), "Türkiye'de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve İMKB İmalat Sanayindeki 500 Büyük Firma Üzerine Bir İnceleme", Geleneksel Finans Sempozyumu 2004; Uluslararası Piyasalarda Finansal Entegrasyon Sempozyumu, İstanbul, http://bsy. marmara. edu. tr/TR/sempozyum _bildirileri/ BEDRIYE%20TUNCSIPER-SA-KIR%20 SAKARYA_ 83-93_.pdf, 26.04.2010.
  • URAS, Güngör; (1986), "Türkiye'de Teknoloji Transferi Konusunda Uygulama ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar", Teknoloji Transferi ve Türkiye, Türkiye Ekonomi Kurumu Yayınları, No:5, İstanbul.
  • ÜLGER, İrfan K; (1988), Dünya'da ve Türkiye'de Yabancı Sermaye Yatırımları ve Beklentileri, YASED Yayını.
  • TİSK; (2004), XXVII. Genel Kurul Çalışma Raporu, Yayın No:250, Ankara.
  • YASED; (2009), UNCTAD Dünya Yatırım Raporu 2009, İstanbul, http://www.yased.org.tr/webportal/ Turkish/haberler/ basin_bultenleri/Documents/UNCTAD2009-tr-17-09-2009.pdf, 22.05.010.
  • YASED; (2009), Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Değerlendirme Raporu, İstanbul, http://www.yased.org.tr/web portal/Turkish/Yayiniar/ Documents/UDYRaporu-2009-ilkyari. pdf, 23.04.2010.
  • YASED; (2010), Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2009 Yıl Sonu Değerlendirme Raporu, İstanbul, http://www.yased.org. tr/webportal/Turkish/Yayinlar/Documents/YASEDUDYRaporu-2009yilsonu-Subat2010.pdf, 22,05.2010.
  • YILMAZ, Kamil; (2007), "Türkiye İçin Doğrudan Yabancı Yatırım Stratejisi'ne Doğru", www.yased.org.tr/webportal/Turk~ ish/Yayinlar/.. ./D YYStratejl- TR.pdf, 26.04.2010.