STOACILIK İLE PRAGMATİZM ARASINDA KÖPRÜLER KURMAK

Bu makale, Antik Yunanda kökeni bulunan ve özellikle Stoa felsefesinde pozitif bir değer taşıyan kendilik kaygısının (epimeleia heaoutou) Pragmatizm ile ilgisini kurmayı amaçlamaktadır. Bilindiği gibi Platon’la birlikte sahip olunan site ve daha sonra Batı geleneğinde devletin siyasal amaçları doğrultusunda örgütlenen bu “kendini bil” nosyonu genellikle bir iktidar biçiminde var olmuştur. Hıristiyanlıkla birlikte de tamamen yerinden edilen epimeleia heautou papazın işi olan epimeleia tonallön'a (başkaları adına kaygılanmak) dönüşmüştür. Oysa kökleri Antik Yunan’da bulunan ve bir hakikat pratiği olan askesis (çilecilik) ve Stoa düşüncesinin egemen olduğu Helenistik ve Roma dönemlerinde epimeleia heaoutou siyasal yaşamın bir parçası olmaktan ziyade bütün varoluşu kuşatan en temel hükümlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Buradan hareketle hem Stoacılığın hem de Pragmatizmin motivasyonları ve yöntemleri çok farklı olsa da nihayetinde kendilik kaygısı ve nasıl iyi yaşanacağına dair kapsamlı görüşleri seslendirdiği ileri sürülebilir. Stoacılar hayatın değiştirilmeyen yönlerine vurgu yaparken Pragmatistlerin durumumuzun değiştirilebilir ve geliştirilebilir unsurlarına vurgu yaptıkları görülür. Bu makale, ahlaki bir kodlanma olarak Stoacılıkta ki benlik kaygısı sorunsalını, kendiyle ilgilenmek bağlamında Pragmatizme doğru ilerletmektedir. Her ne kadar Stoacı teslimiyet ve Pragmatik hırs, ahlaki ve pratik amaçlar için zaaflar oluştursa da dengelenebileceği ölçüde çağdaş durumlara uyarlandığında yaşamın zenginleşmesine katkı sağlayacağını düşünüyoruz.

Anahtar Kelimeler:

Felsefe, Stoacılık, Pragmatizm, Epimeleia Heaoutou, Askesis, Yaşam

Building Bridges Between Stoicism and Pragmatism

This article aims to establish the relationship of self-concern (epimeleia heaoutou), which has its origins in Ancient Greece and has a positive value especially in Stoic philosophy, with Pragmatism. As it is known, this notion of "know thyself", which was organized in line with the political purposes of the state in the Western tradition and the site owned together with Plato, generally existed in the form of a power. Epimeleia heautou, who was completely displaced by Christianity, became the priest's job, epimeleia tonallön (concern for others). However, epimeleia heaoutou appears before us as one of the most basic provisions that encompasses the whole existence, rather than being a part of political life in the Hellenistic and Roman periods, when askesis (asceticism), a practice of truth, and Stoic thought were dominant. From this point of view, it can be argued that although the motivations and methods of both Stoicism and Pragmatism are very different, they ultimately voice comprehensive views on self-concern and how to live well. While the Stoics emphasized the unchangeable aspects of life, the Pragmatists emphasized the changeable and improvable aspects of our situation. This article advances the problem of self-concern in Stoicism as a moral coding towards Pragmatism in the context of self-care. Although Stoic submission and pragmatic ambition create weaknesses for moral and practical purposes, we think that it will contribute to the enrichment of life when adapted to contemporary situations to the extent that it can be balanced.

Keywords:

Philosophy, Stoicism, Pragmatism, Epimeleia Heaoutou, Askesis, Life,

PDF

___

Arslan, Ahmet, İlkçağ Felsefesi Tarihi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Basım, (c4). 2008
Bauman, Zygmunt ve Rein Raud, Benliğin Pratikleri. Çev. Mehmet Ekinci. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2018.
Çağlar, Ahmet Faruk (2015), “Stoacı Oikeiosis Öğretisi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
Deleuze, Gilles (2006), Kıvrım: Leibniz ve Barok. Çev. Hakan Yücefer. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2006.
Depew, James F., “Foucault Among the Stoics: Oikeiosis and Counter-Conduct” Foucault Studies, No. 21, pp. 22-51, June 2016.
Dewey, John. Eğitimde Ahlak İlkeleri, çev. Süleyman Aydın. Ankara: Fol Yayınları, 2020.
Dewey, John. “Theory of Valuation”, International Encyclopedia of Unified Science, C.2 S.4:1-66. Chicago: The University of Chicago Press, 1943.
Dewey, John. “İyi’nin İnşası”, Felsefi Metinler: Pragmatizm. ed. İsmail Doğu. Çev. Alparslan Doğan, Bilal Genç, Celal Türer, 290-315. İstanbul: Üniversite Kitabevi Yayınları, 2004.
Durant, Will. The Story Of Civilization: The Life Of Greece. New York: Simon and Schuster, 1939.
Foucault, Michel. Kendini Bilmek. Çev. James Cem Yapıcıoğlu, İstanbul: Profil Yayınları, 5. Basım, 2021.
Foucault, Michel. Özne ve İktidar. Çev. Işık Ergüden- Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
Foucault, Michel. Doğruyu Söylemek. Çev. Kerem Eksen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
Foucault, Michel, Öznenin Yorumbilgisi, Çev. Ferda Keskin. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015.
Grange, Joseph. John Dewey, Confucius and Global Philosophy. Albany: State University of New York Press, 2004.
Gözel, Özkan. Öznenin Hakikat Kaygısı. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
Gündoğdu, Hakan. John Dewey’de Felsefe, Deneyim ve Yöntem. Ankara: Grafiker Yayınları,2018.
Habermas, Jürgen. Söylem Etiği. Çev. Seyit Coşkun. Ankara: Fol Yayınları, 2020.
James, William. Bilinç Akışı. der. ve çev. Celal Türer. Ankara: Fol Yayınları, 2021.
Joas, Hans. The Genesis of Values. Çev. Gregory Moore. Chicago: Polity Press and The University of Chicago, 2000. Kenny, Anthony. Batı Felsefesinin Yeni Tarihi Antik Felsefe. Çev. Serdar Uslu. İstanbul: Küre Yayınları, 2017
Kömürcüoğlu, Şeyma, Logostaki Mitos. İstanbul: İz Yayınları, 2019.
Laertius, Diogenes. Lives Of Eminent Philosophers Vol. II. Çev.R. D. Hicks, London: The Loeb Classical Library, 1972.
Laertios, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Çev. Candan Şentuna, Kazım Taşkent. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
Lewıs, Clarence Irving. An Analysis Of Knowledge And Valuation. Illinois: The Open Court Publıshıng Company, 1946.
MacIntyre, Alasdair . Erdem Peşinde. Çev. Muttalip Özcan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001a.
Mansfield, Nick. Öznellik: Freud’dan Haraway’e Benlik Kuramları. Çev. Elif Okan Gezmiş. İstanbul: Babil Kitap, 2021.
Miller, Steven A. “Toward a Practice of Stoic Pragmatism”. The Pluralist 10/2 (Summer 2015), 150-171. https://doi.org/10.5406/pluralist.10.2.0150.
Perry, Ralph Barton. Realms of Value: A Critique of Human Civilization. Cambridge:Harvard University Press, 1954.
Perry, Ralph Barton. General Theory of Value. Cambridge: Harvard University Press, 1950.
Platon. Alkibidies I-II. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
Platon. Theaitetos. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
Platon. Phaidon. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
Seneca. Ahlaki Mektuplar. Çev. Türkan Uzel. İstanbul: Jaguar Kitap, 2018.
Shook, John R. Amerikan Pragmatizminin Öncülleri: William James, John Dewey, Charles S. Peirce, Çev. Celal Türer, İstanbul: Üniversite Kitabevi Yayınları, 2003.
Stephens, Daniel J., “Confucianism, Pragmatism, and Socially Beneficial Philosophy”, Journal of Chinese Philosophy, 2009, 36/1, 53.
Lachs, John. Stoic Pragmatism. Indiana: Indiana University Press, 2012.
Tosun, Cenk Mesut – Mehmet Berk, Foucault’nun Felsefesinde Bir “Sözel İlişki Etiği”: Parrhesia, Kaygı 30/2018: 145-157, (ss.153-154).
Tosun Köse, Fatma. “Hans Joas’ın Ahlak Anlayışı”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, A.Ü.S.B.E. Ankara, 2014.
Türer, Celal, William James’in Ahlak Anlayışı, Ankara: Elis Yayınları, 2005.
Suckiel, Ellen Kappy. William James’in Pragmatik Felsefesi. Çev. Celal Türer. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2003.
Türer, Celal. “(Pragmatist) Ahlak Nedir?” Temâşâ Dergisi, Temmuz 2016, S. 5, ss. 29- 30.