FÂRÂBÎ DÜŞÜNCE SİSTEMİNDE BİLİMLER ARASI İŞBİRLİĞİ VE GÜNÜMÜZDEKİ DURUM

Her bilim kendi iç bünyesinde değerlidir ve her bilim dalının belli gayeleri, hedefleri vardır. Bunları tek tek ele almak, belli bir alanda derinlemesine bilgi sağlar, ama bütünlüklü bilgiden uzak kalındığı için yeterli faydayı sağlayamaz. Bu bakımdan disiplinler arası çalışma oldukça önemlidir. Bilimlerin tek başlarına yaptıkları faaliyetlerden çok, birlikte çalışmalarıyla daha önemli faydalar elde edilebilir. Fen, mühendislik, tıp, ziraat ve sosyal bilimler arasında bu tarzda çalışmalar yapılarak önemli başarılara ve gelişmelere imza atılabilir. Örneğin matematik tek başına ele aldığında yararı sorgulanabilir. Fakat matematiğin müzikten mühendisliğe, astronomiden fiziğe, coğrafyadan şiire kadar hayatın her alanıyla ilgili olduğunun bilinmesi, matematiğe yüksek derecede değer katar. Sosyal bilimler de böyledir. Tek başına ele alındığında sosyal bilimlerin hiçbir değeri yokmuş gibi bir izlenim elde edilebilir. Ancak sosyal ve beşerî bilimler diğer bilimlerle birlikte değerlendirildiğinde ne kadar önemli oldukları ortaya çıkacaktır. Bu çalışmada Fârâbî’nin özellikle İhsâu’l-Ulûm (Bilimlerin Sayımı) isimli eseri merkeze alınarak bilimler arası ortak çalışmaların önemi üzerinde durulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Felsefe, Bilim, Farabi, Bilimler Arası İşbirliği, Gelişme, İlerleme

Corporation Between Sciences and The Current Situation in the Thought System of Al-Fârâbî

Every science is valuable in its own internal structure, and each branch of science has certain objectives and goals. Discussing them individually provides thorough information in a specific area, but it can’t provide enough benefit since it keeps away from holistic information. In this respect, interdisciplinary work is very important. More important benefits can be achieved by working together than by the activities of the sciences alone. Important achievement s and developments can be achieved by conducting studies in this style between science, engineering, medicine, agriculture and social sciences. For example, when mathematics is taken alone, its benefit can be questioned. But knowing that mathematics is related to every field of life, from music to engineering, from astronomy to physics, from geography to poetry, adds a high degree of value to mathematics. This is also the case in the social sciences. Taken alone, one can get the impression that the social sciences have no value. But when the social sciences and humanities are evaluated together with other sciences, it will become clear how important they are. In this study, by focusing on Fârâbî’s work Ihsau’l-Ulûm (counting of Sciences), the importance of joint research between Sciences was tried to emphasise.

Keywords:

Philosophy, Science, Al-Farabi, İnter-Scientific Cooperation, Development, Progress,

PDF

___

• Aristoteles, Metafizik. Çev. Ahmet Arslan, Divan Yayınları, İstanbul, 2017.
• Erdoğan, Eyüp. “Platon ve Aristoteles’in Bilimlere İlişkin Sınıflamaları”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 2009, 139-148.
• Fârâbî, “Felsefe Öğreniminden Önce Bilinmesi Gerekenler”. çev. Mahmut Kaya, İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri, Klasik Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2005, s. 114.
• Fârâbî, “Risâle fî-mâ Yenbeğî en Yükaddime Kable Teallüm el-Felsefe”. es-Semeretü’l- Marziyye, ed. Friedrich Dietrici, Leiden, 1890.
• Fârâbî, Ebû Nasr. Halâ Üzerine Makale. çev. Necati Lugal-Aydın Sayılı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1985.
• Fârâbî, Ebû Nasr. İhsâu’l-Ulûm. çev. Ahmet Ateş. İstanbul: MEB Yayınları, 1990.
• Fârâbî, Ebû Nasr. İhsâu’l-Ulûm. nşr. Osman Emin. Kahire: y.y., 1949 45-52.
• Fârâbî, Ebû Nasr. Kitâbü’l-Mûsikiyyi’l-Kebîr. I-II. Cilt. Kahire: y.y., 2016.
• Fârâbî, Ebû Nasr. Tahsilü’s-Saade. Haydarabad, 1345.
• Fârâbî, Ebû Nasr. Teknik Geometri. çev. Mehmet Bayrakdar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Fârâbî, Ebû Nasr. Uyûnu’l-Mesâil. Kahire, 1910.
• Fârâbî, Tahsîlü’s-Saâde, Fârâbî’nin Üç Eseri. çev. Hüseyin Atay, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1974.
• İbn Ebî Useybia, Kitabü Uyûni’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etıbbâ. II. Cilt. Kahire: y.y., 1882.
• İbn Hallikân, Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân. Kahire: y.y., 1948.
• İbni Sînâ, Aksâmu’l-Ulûmi’l-Akliyye. Mecmuatu’r-Resâil, Mısır, 1354.
• İhvâni’s-Safâ, Resailü İhvâni’s-Safâ, tarihsiz.
• Kindî, “Aristoteles’in Kitaplarının Sayısı Üzerine Felsefî Risaleler”. çev. Mahmut Kaya, Klasik Yayınları, İstanbul, 2002.
• Korlaelçi, Murtaza. “Fârâbî’de Sorumluluk”. Felsefe Dünyası, Ankara, 2009/2, Sayı 50.
• Molla Lütfi, Risâ1e fi’l-Ulûmi’ş-Şer’iyye ve’l-Arabiyye. nşr. Refik el-Acem, Dâru’l- Fikri’l-Lübnânî, Beyrut, 1994.
• Muhammed Ali et-Tehânevî, Keşşâfu Istılahâti’l-Fünûn ve’l-Ulûm, nşr. Ali Dahrûc, Mektebetü Lübnan, Beyrut, 1996.
• Olguner, Fahrettin. Fârâbî. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 5. Basım, 2019.
• Pirinç, Ahmet. “Ahkâmü’n-nücûm Eseri Bağlamında Fârâbî’nin Bilimsel Yöntem Anlayışı”. Eskiyeni Dergisi, Anadolu İlahiyat Akademisi Yayını, Ankara, Eylül 2020, Sayı: 41.
• Platon, Devlet, Çevirenler: Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz. Türkiye İş Bankası Yayınları, 39. Baskı, İstanbul, 2019.
• Saçaklızâde, Tertibü’I-Ulûm. çev. Zekeriya Pak-M. Akif Ozdoğan, Ukde Kitaplığı, Kahramanmaraş, 2009.
• Şahin, Eyüp. “Fârâbî’nin İlimler Tasnifinin Latin Dünyasına Geçiși Ve Kabulü”. Diyanet İlmi Dergi 1 (2016), 151-166.
• Taşkoprüzâde, Miftâhü’s-Saâde ve Misbâhü’s-Siyade fî Mevzûâti’l-Ulûm, nşr. Kamil Bekrî ve Abdülvehhâb Ebü’n-Nûr, Dârü’I-Kütübi’l-Hadise, Kahire, 1968.
• Turhan, Kasım. Âmirî ve Felsefesi: Din Felsefe Uzlaştırıcısı Bir Düşünür. Marmara Üniver-sitesi İIahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1992.
• Türker, Ömer. “İslam Düşüncesinde İlimler Tasnifi”. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, c. III, Sayı 22, İstanbul, 2011, 533-556.
• Uyanık, Mevlüt – Akyol, Aygün. “Fârâbî’nin Medeniyet Tasavvuru ve Kurucu Metni Olarak -İhsâu’l-Ulûm- Adlı Eserinin Tahlili”. Marife Dergisi 15/1, 2015, 33-65.