ŞEHİR FELSEFESİ YAPMANIN İMKÂNI: ÜSKÜP ÜZERİNE KÜLTÜREL VE FELSEFÎ NOTLAR

Üsküp’ü ulusal ve uluslararası çapta önemli bir cazibe merkezi haline getiren şey, daha çok onun sahip olduğu tarihi ve kültürel mirasıdır. Bu şehirde Roma dönemine ait bazı tarihi eserlerin yanı sıra özellikle Osmanlı döneminde inşa edilen ve varlığını günümüze değin sürdüren pek çok tarihi ve mimari eser bulunmaktadır. Bu eserler, bugün tarihin ve farklı kültürlerin bir yansıması ve tanığı olarak karşımızda durmaktadır. Bu anlamda Üsküp’ün klasik ve modern mimariyi bir araya getirmesi ve buluşturması, mimari açıdan bu şehre farklılık, çeşitlilik ve zenginlik katmaktadır. Ayrıca bu şehrin dini ve etnik açıdan zenginlik ve çeşitlilik arz etmesi, yaşanabilir bir mekân olması, oranın dini ve kültürel çoğulculuk bakımından da önemli bir şehir olduğunu açığa çıkarmaktadır. Bütün bunlar, bu şehrin kimliğini, ruhunu ele vermekte ve onları şehrin bütününe yaymakta, bu ruhun bugün bizim için ne anlama geldiğine işaret etmektedir. Bir şehrin tarihi ve kültürel birikimi, her şeyden önce, o şehirde yaşayan insanların anlama zeminine (ortak hafıza) işaret etmektedir. Bu yüzden, Üsküp’ü anlamak, anlamlandırmak ve analiz etmek için bu zemin oldukça önemlidir. Bu zemin, daha ziyade bu şehirde konuşulan dil(ler)in kendisidir. Üsküp’ün dünyanın önde gelen şehirlerine ticaret yollarıyla bağlanması ve önemli bir kavşak noktasında bulunması, sadece ticarî ve diplomatik değil, aynı zamanda bu şehrin sanatsal, ilmî ve fikrî açıdan da bir praksis alanı (ortam) olduğunu göstermektedir. Bu alan, dünyanın pek çok bölgesinden bu şehre gelen farklı bilgilerin buradaki bilgilerle karışıp yoğrularak ve farklılaşarak tekrar dünyaya servis edildiği bir ortama işaret etmektedir. Üsküp’ü dünya şehri haline getiren ve öne çıkaran şey, onun diyalojik ve diyalektik bir ilişkiler ağına, dolayısıyla bir iletişim ve etkileşim ortamına sahip olmasıdır. Üst düzeyde bir düşünce olan felsefenin oluşması ve gelişmesi, ancak bir praksis ortamına sahip olan bir şehirde açığa çıkabilir. Bu ortamı besleyen, ona bir dinamizm ve süreklilik kazandıran şey, geçmişin kültürel mirasıyla birlikte bugün bu şehirde kendini ele veren felsefe yapma imkanıdır. Kısacası Üsküp, şehir felsefesinin oluşumuna imkân veren ve böyle bir potansiyele sahip olan kritik şehirlerden biridir. Bu çalışma, Üsküp bağlamında şehir felsefesinin imkânı üzerinde durmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Üsküp, Kültür, Sokrates, Praksis Alanı, Şehir Felsefesi

The Possibility of Making Philosophy of the City: The Cultural and Philosophical Notes on Skopje

What makes Skopje an important center of attraction on national and international scale is mostly its historical and cultural heritage. In this city, along with some historical artifacts belonging to the Roman period, there are many historical and architectural works that were built especially in the Ottoman period and have survived until today. These historical and architectural structures stand in front of us today as a reflection and witness of both history and different cultures. In this sense, Skopje’s peculiarity as a city that unites and brings together classical and modern architecture, adds diversity and richness into this city in terms of architecture. Besides, the fact that this city is a livable place that presents richness and diversity in regards to religion and ethnicity, indicates that it is also an important city in terms of religious and ethnic pluralism. All these reveal the identity and spirit of this city and spread them throughout the city, points to what this spirit means to us today. The historical and cultural background of a city, above all, points out to common ground of understanding (collective memory) of the people living in that city. Therefore, this ground is very important for understanding, interpreting and analyzing Skopje. This ground is rather the languages spoken in this city. The fact that Skopje is connected to the world’s leading cities by trade routes and located at an important crossroads shows that this city is an area of praxis not merely in terms of commercial and diplomatic but also in terms of artistic, scholarly and intellectual meaning. This area points to an atmosphere where different informations coming to this city from many parts of the world are mixed and shaped with the informations here and differentiated and served to the world again. What leads Skopje a world city and the thing that brings it into prominence is that it has a network of dialogic and dialectical relationships, hence a space (atmosphere) of communication and interaction. The formation and development of philosophy, which is a high-level thinking can only occur in a city that has an area of praxis. What nourishes this atmosphere, gives it dynamism and continuity, is the intellectual activities that have revealed themselves in Skopje today, together with the cultural heritage of the past. In short, Skopje is one of the cities that enables the formation of the philosophy of the city and has such a potential. This study focuses on the possibility of philosophy of city in the context of Skopje.

Keywords:

Skopje, Culture, Socrates, The Area of Praxis, The Philosophy of City,

PDF

___

• Alpyağıl, Recep. (2010). Palimpsest Bir Metin Olarak İstanbul ve Dekonstrüksiyon. Dinsel ve Kültürel Farklılıkların Bir Arada Yaşaması: İstanbul Tecrübesi. İstanbul.
• Aristo. (2009). Nikomakhos’a Etik. (Saffet Babur çev.). Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Aruçi, Muhammed. (2011). Taşköprü. İstanbul: DİA, 40.
• Calvino, Italo. (1990). Görünmez Kentler. (Işıl Saatçioğlu çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cansever, Turgut. (2013). Osmanlı Şehri. İslam’da Şehir ve Mimari. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Çelebi, Evliya. (1993). Seyahatnâme. İstanbul: Üçdal Neşriyat. V.
• Efil, Şahin. (2012). Ilgın’ın Tarihî ve Kültürel Mirası Üzerine Bir Çözümleme Girişimi. I. Ulusal Ilgın Sempozyumu. Bildiri Metni. Konya: Ilgın Belediyesi Kültür Yayınları.
• Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in the Second Degree. (Channa Newman-Claude Doubinsky trans.). Linkoln: University of Nebraska Press.
• Hegel, G.W.F. (2020). Tarihte Akıl. (Önay Sözer çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Heidegger, Martin. (2004). İnşa etmek, oturmak, düşünmek. (Erdal Yıldız ve diğerler çev.). Kutadgubilig: Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi. sayı: 6.
• Nureski, Djuneis. (2014). Osmanlı Kaynaklarına Göre kültür Merkezi Konumundaki Makedonya Şehirleri ve Özellikleri. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi. Cilt: 3, Sayı: 1.
• İbn Haldun. (2004). Mukaddime. (Süleyman Uludağ çev.). İstanbul: Dergâh Yayınları, II.
• İnbaşı, Mehmet. (2012). Üsküp. İstanbul: DİA, 42.
• Platon. (2017). Phaidros. (Furkan Akderin çev.). İstanbul: Say Yayınları. • Rousseau, Jean Jacques. (2007). Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev. (Sabahattin Eyüboğlu çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Saçlıoğlu, Virginia T. (1993). Three Ages of İzmir: Palimpsest of Culture. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Söylemez, Mehmet M. (2018). Şehirlerin Ruhu Üzerine. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Yıl 4, Cilt 4, Sayı 2.
• Strauss, Leo. (2000). Siyaset Felsefesi Nedir? Siyasî Hermenötik. (Burhanettin Tatar çev. der.). Samsun: Etüt Yayınları.
• Tatar, Burhanettin. (2009). İslam Düşüncesine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları
• Tatar, Burhanettin. (2004). Hermenötik. İstanbul: İnsan Yayınları.
Tatar, Burhanettin. (2014). Din, İlim ve Sanatta Hermenötik. İstanbul: İsam Yayınları.
• Tatar, Burhanettin. (2008). Bir Şehir Hermenötiğine Doğru. Çağdaş Sorunlar-Spekülatif Düşünceler. Samsun: Etüt Yayınları.
• Tatar, Burhanettin. (2013). Şehir-Müzik İlişkisine Dair Kurumsal Düşünceler. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, sayı: 31.
• Tatar, Burhanettin. (2020a). Kur’an Hermenötiği. https://www.youtube.com/watch? v=2iiC0Lv-Wvo (Erişim Tarihi: 10.10.2020).
• Tatar, Burhanettin. (2020b). İslam Düşüncesinin Temel Meseleleri. https://www. youtube.com/watch?v=fGUsEOudAE4 (Erişim Tarihi:29. 4. 2020).
• Ural, Şafak. (2012). Şehir Bilinci. II. Uluslararası Felsefe Kongresi: Şehir ve Felsefe. Bildiri Kitabı. Bursa.
• Utku, Ali. (2012). Ludwig Wittgenstein’da Bir Dil Metaforu Olarak Şehir. II. Uluslararası Felsefe Kongresi: Şehir ve Felsefe. Bildiri Kitabı. Bursa.
• Uysal, Enver ve İdriz, Enes. (2009). Üsküp’te Müslümanlar: Dînî ve Etnik Kimlik Bağlamında Sosyolojik Bir İnceleme. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. c. 18, sayı: 1.