Örgütlenme Modeli Olarak Kadın Kooperatifleri: Patriyarkal Kapitalizmde Başarı Kriterlerinin Eleştirisi

Kooperatif ekonomisinin tarihsel birikimiyle değerlendirildiğinde günümüz iktisadi ilişkileri içerisinde bir alternatif yaratıp yaratmayacağı çeşitli deneyimler ve yaklaşımlar çerçevesinde tartışılmaktadır. Bu tartışmaların bir ayağını da kadın kooperatifleri oluşturmaktadır. Kadın kooperatifleri, yalnızca ekonomiye indirgenen bir üretim alanı yaratmasının ötesinde kadın mücadelesinin konusu edilmektedir. Ancak bu noktada kadın kooperatiflerinin değerlendirilmesinde "başarı" ölçütü farklılaşmaktadır. Bu çalışmada, kadın kooperatiflerinin “başarı” ve performans ölçütü bakımından değerlendirilmesinin cinsiyete dayalı eşitsizliğin yeniden üretilmesine nasıl etkide bulunduğu tartışılacaktır. Böyle bir tartışma, makro iktisadi perspektifin ötesine geçerek, kooperatif modelinin “başarı” ölçütünün ne olması gerektiğinden öte kadın kooperatiflerini toplumsal ve ilişkisel bağlamı üzerinden düşünmeyi ve somut öznel deneyimler üzerinden anlayabilmeyi sağlayacaktır. Bu bağlamda, çalışmada öncelikle kadın kooperatiflerini makro iktisadi perspektifle değerlendirilen yaklaşımlar eleştirel bir okumaya tabi tutulacak, ardından gerçekleştirilmiş verili saha çalışmaları ekseninde cinsiyete dayalı eşitsizlik ve kazanımlar bağlamında bu kooperatif deneyimleri tartışılacaktır. Bu tartışmalar, iktisadi alanın ötesine geçerek sosyolojik bir perspektif ortaya koymak ve kadın mücadelesi için ön açıcı bir politika geliştirmek açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Toplumsal cinsiyet, kadın kooperatifleri, performans ve başarı, ekonomi, kadın güçlenmesi

Women Cooperatives as a Model of Organization: Criticism of Success Criteria in Patriarchal Capitalism

The cooperative economy is discussed within the framework of various experiences and approaches whether it will create an alternative in today's economic relations with the historical background. One pillar of these discussions is women's cooperatives. Women's cooperatives are also the subject of women's struggle beyond the question of creating an alternative production space for women. However, the criterion of "success" in the evaluation of women's cooperatives differs. In this study, it will be discussed how the evaluation of women's cooperatives in terms of "success" and performance criteria affects the reproduction of gender-based inequality. Such a discussion will go beyond the macroeconomic perspective and will enable us to reflect on the social and relational context of women's cooperatives and to understand women's cooperatives through concrete subjective experiences, rather than what the "success" criterion of the cooperative model should be. In this study, first of all, the approaches that evaluate women's cooperatives from a macroeconomic perspective will be critically read, and then these cooperative experiences will be discussed in the context of gender-based inequality and gains on the axis of given field studies. These discussions are important in terms of putting forward a sociological perspective and developing a policy by going beyond the economic field.

Keywords:

gender, women's cooperatives, economy, women empowerment, performans and success,

PDF

___

Aşkın, E. Özlem ve Serap Barış. “Kadın İstihdamının Artırılmasında Mikro Kredi Uygulamasının Etkisi: Tokat İli Örneği” Çalışma ve Toplum 46, no. 3 (2015): 63-94.
Atakan Gönüllü, Ayşe ve Aslı Çoban. Türkiye’de Kadınların Kooperatifler Yoluyla Güçlenmesi: Yasal ve Yapısal Stratejiler Raporu. (Uluslararası Çalışma Örgütü, 2022). https://www.ilo.org/ankara/publications/WCMS_855923/lang--tr/index.htm (son erişim tarihi: 10.02.2023)
Black, Naomi. Social Feminism (New York: Cornell University Press, 1989).
Çetin, Hakkı. “Kalkınma Sürecinde Kooperatifçiliğin Sosyal, Ekonomik ve Demokratik Etkileri Üzerine Genel Bir Değerlendirme” Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi 4, no. 2 (2009): 35-50.
Çınar, Kürşat. “Kadın Güçlenmesi Nedir?, Sarkaç 6 Mart (2020). https://sarkac.org/2020/03/kadin-guclenmesi-nedir/ (son erişim tarihi, 17.07.2022)
Çivici, Şafak. Türkiye’de Kadın Girişimci – 2007 Durum Raporu, (2007) https://www.academia.edu/10489776/T%C3%BCrkiyede_Kad%C4%B1n_Giri%C5%9Fimci_Durum_Raporu (son erişim tarihi, 17.07.2022)
Duguid, Fiona, Gökçen Durutaş ve Michael Widzicki. Türkiye’de Kadın Kooperatiflerinin Mevcut Durum Raporu (Dünya Bankası, 2015). https://www.aile.gov.tr/KSGM/PDF/Turkiyede_Kooperatifcilik_Kadin.pdf (son erişim tarihi, 17.07.2022)
Gülçubuk, Bülent, İlkay Savcı, Dilek Özer ve Kürşat Demiryürek. “Türkiye’de Kırsal Alanda Kadının Girişimciliğini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Kadınların Bu Konuda Güçlendirilmesine Yönelik Politika Önerilerinin Geliştirilmesi” (Tübitak Proje No: 108K523, Ankara, 2011)
Hazneci, Esin, Kerem Haneci, Bakiye Kılıç ve Ceylan, Vedat. “Samsun İlinde Kadın Çiftçilerin Kooperatifleşmeye Karşı Tutumları” Tarım Yoksulluk ve Kalkınma (2012), 1003-1008 https://docplayer.biz.tr/48615542-Samsun-ilinde-kadin-ciftcilerin-kooperatiflesmeye-karsi-tutumlari.html (son erişim tarihi. 10.01.2023)
Hély, Matthieu. “There is No Solidarity Economy”, https://booksandideas.net/There-is-No-Solidarity-Economy.html/ (son erişim tarihi, 20.07.2022).
Kadın Emeği İstihdamı Girişimi (KEIG). Kadın Kooperatifleri El Kitapçığı. Rapor (2018). http://www.keig.org/kadin-kooperatifleri-kilavuzu-2018/ (son erişim tarihi,13.07.2022).
Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV). Türkiye’de Kadın Kooperatiflerinin Durumu. Rapor (2015) https://www.kedv.org.tr/turkiyede-kadin-kooperatiflerinin-mevcut-durum-raporu (son erişim tarihi, 13.07.2022).
Kahraman, Elif. “Bir Kadın Kooperatifi Ve Kadınların Dayanışma Deneyimleri”, (Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2021).
Kurşuncu, Hatice ve Suna Yılmaz. “Gıda Üretiminde Kadın Emeği: Kadın Dernekleri ve Kadın Kooperatifleri” Yaşamı Örgütleyen Deneyimler: Kadınlar Dayanışma Ekonomilerini ve Kooperatifleri Tartışıyor edt. S. Özlem Işıl ve Selma Değirmenci (İstanbul: Notabene Yayınları, 2020), 13-37.
Kurtege Sefer, Bengü. “Türkiye’de Tarım Alanında Kadın Kooperatifleşmesine Yönelik Politikaların Sınıf ve Cinsiyet Perspektifinden Değerlendirmesi”, Yaşamı Örgütleyen Deneyimler: Kadınlar Dayanışma Ekonomilerini ve Kooperatifleri Tartışıyor, edt. S. Özlem Işıl ve Selma Değirmenci (İstanbul: Notabene Yayınları, 2020), 115-142.
Nizam, Derya. Yeni Nesil Kooperatifler: Topluluk-Aidiyet ve Yer-Temellilik (İstanbul: Oğlak Yayıncılık: 2021).
Öğüt, Adem, “Türkiye’de Kadın Girişimciliğin ve Yöneticiliğin Önündeki Güçlükler: Cam Tavan Sendromu”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi 1, (2006): 55-77.
Serinlikli, Nilüfer “Kırsal Alandaki Mikro Kadın Girişimcilerin Kooperatifleşmeye Karşı Tutumları: Agro-Turizm Kadın Kooperatifleri”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi 14, no. 1 (2019): 45-57.
Soysal Al, İrem. “Kolektif Ekolojik Tüketici İnisiyatiflerinin Alternatif Dayanışma Ağı ve Dönüşürken/Dönüştürürken Kadın Üretici Örgütlenmeleri”, Yaşamı Örgütleyen Deneyimler: Kadınlar Dayanışma Ekonomilerini ve Kooperatifleri Tartışıyor, edt. S. Özlem Işıl ve Selma Değirmenci (İstanbul: Notabene Yayınları, 2020), 197-234.
Taş, H. Yunus ve E. Nur Kazar. “İstanbul’daki Kadın Kooperatiflerinin Kadın Yoksulluğuna Etkisi”, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, (2019): 2528-9535.
T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı. Kooperatifçilik ve Kadın Kooperatifleri. Rapor (2012). https://ticaret.gov.tr/data/5d4c0eed13b876180c773fbb/Kooperatif%C3%A7ilik%20ve%20Kad%C4%B1n%20Kooperatifleri%20Kitap%C3%A7%C4%B1k%2018.12.2012.pdf (son erişim tarihi: 07.07.2022)
Tokur, Rorjin Elif. “Kırsal kalkınma projesinde kadının katılımcılığı: Kavar Havzası deneyimi”, Yaşamı Örgütleyen Deneyimler: Kadınlar Dayanışma Ekonomilerini ve Kooperatifleri Tartışıyor, edt. S. Özlem Işıl ve Selma Değirmenci (İstanbul: Notabene Yayınları, 2020), 235-269.
UNWOMEN. “Why Addressıng Women’s Income And Tıme Poverty Matters For Sustaınable Development. World Survey On The Role Of Women In Development” (2019). https://www.unwomen.org/sites/default/files/Headquarters/Attachments/Sections/Library/Publications/2019/World-survey-on-the-role-of-women-in-development-2019.pdf / (son erişim tarihi, 10.01.2023)
Walker, Debor, Jerry W. Dauterive, Schultz Elyssa ve Block Wolter. “The Feminist Competition/Cooperation Dichotomy” Journal of Business, Ethics 55, no. 3 (2004): 243-254.
Yağcı, Funda, ve Özgün Bener. “Girişimci Kadınların Demografik ve Genel Karakteristikleri ile Kadınları Girişimciliğe Motive Eden Faktörler”, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 33 (2005): 85-98.
Yetim, Nalan. “Sosyal Sermaye Olarak Kadın Girişimciler”, Ege Akademik Bakış Dergisi 1, no. 2 (2002): 79-92.