Leyla Erbil’in Politik Poetikası Üzerine Bir İnceleme

1950 yazar kuşağına dâhil olan Leyla Erbil, ilk öyküsünden son romanına kadar tüm eserlerinde eşitsiz ve gayriadil ilişkilerle hasıraltı edilen şiddet ve zulmün tanığı olmanın verdiği buhran ve travmayı anlatır. Kolektif hafızanın dışına itilen kötülükleri felsefe, psikiyatri ve modern edebiyatın imkânlarından yararlanarak yüzeye çıkarır, okuru da kendisiyle birlikte yüzleşmeye davet eder. Erbil’in anlatılarında birbirini büyüten haksızlık ve şiddet üç alanda belirir: Hane, Kültür Dünyası ve Devlet. Çalışmanın bölümlerini de oluşturan bu üç başlık altında, ataerkil toplumsal düzenden beslenen hiyerarşi ile yerleşik cinsiyet rolleri irdelenmektedir. Diğer bir izlek ise toplumun her bir üyesi için söz söyleme ve siyaset yapma imkânına kapı arayan politik eylemlilik kavramıdır. Bu kapsamda eylemek, özgürlük arayışının başlangıcı sayılabilir. Edebî bir inceleme niteliğinde olmayan bu çalışma, Erbil’in kurmaca karakterleri aracılığıyla bireysel kanaat, söz ve direnişle beliren politik eylemliliğin imkânını soruşturmaktadır. Çalışma, esas olarak söz ve itirazın güçlü olduğu Tuhaf Bir Kadın, direnişin sönümlendiği Karanlığın Günü, politik eylemliliğin yazarak kayıt altına almaya dönüştüğü Cüce adlı romanlarına yaslanmaktadır. Çalışmanın kapsamı doğrultusunda yazarın diğer eserlerine de yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Leyla Erbil, politik edebiyat, politik eylem, ataerkillik, devlet

An Analysis of Leyla Erbil's Political Poetica

Leyla Erbil, a writer of the 1950s generation talks about the depression and trauma caused by being a witness of violence and oppression that has been hidden in unjust and unequal relations in all her works, from her first story to her last novel. She raises the evils pushed out of the collective memory to the surface by making use of the possibilities of philosophy, psychiatry and modern literature and invites the readers to face them together with her. Injustice and violence that magnify each other in Erbil's narratives appear in three areas: Household, Cultural World and State. Under these three titles, which also comprise the study’s parts, the hierarchy nourished by the patriarchal social order and the established gender roles are examined. Another theme is the concept of political activity that opens the floodgates for each member of society to speak and do politics. In this context, acting can be considered the beginning of the search for freedom. Through the fictional characters of Erbil, this study, which is not a literary review, seeks the possibility of political activity, which emerges with individual opinions, words, and resistance. This study is essentially based on three novels: Tuhaf Bir Kadın, in which the speech and objection are strong, Karanlığın Günü, in which the resistance fades, and Cüce, in which the political activity turns into recording by writing. In line with the scope of the study, other works of the author are also included.

Keywords:

Leyla Erbil, political literature, political activity, patriarchy, state,

PDF

___

Altuğ, Fatih. “‘Ayna’ ve ‘Bunak’ta Anaforlar, Akıntılar ve Katmanlar,” Notos Dergisi 86, (2021): 34-40.
Akbulak, Esra Nur. Leyla Erbil Edebiyatında Tanıklık, Tarih Yazımı ve Kefaret, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 2020).
Arendt, Hannah. Geçmişle Gelecek Arasında- Siyasi Düşünce Konulu Altı Deneme, çev. Bahadır Sina Şener (İstanbul: İletişim Yayınları, 2012).
Camus, Albert. Yabancı, çev. Vedat Günyol (İstanbul: Can Yayınları, 2011).
Dirlikyapan, Jale Özata. Kabuğunu Kıran Hikâye Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı, (İstanbul: Metis Yayınları, 2022).
Erbil, Leyla. “Teşekkür Konuşması,” Leyla Erbil’de Etik ve Estetik, haz. Süha Oğuzertem (İstanbul: Kanat Kitap Yayınları, 2007), 269-270.
Erbil, Leyla. Tuhaf Bir Kadın (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2011a).
Erbil, Leyla. “Beni Günah Çıkarmaya Zorluyorsunuz Sanki,” Söyleşiyi yapan: Yalçın Armağan ve Erkan Irmak, YeniYazı Dergisi 11, (2011b). https://www.izdiham.com/leyla-erbil-roportaji/ (Son erişim tarihi: 09.11.2022).
Erbil, Leyla. “Politik Bir Roman Yazmak İstemiştim,” Söyleşiyi yapan: Çağlayan Çevik, Hürriyet Gazetesi, 6 Nisan, 2013. https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/politik-bir-roman-yazmak-istemistim-22975944 (Son erişim tarihi: 11.12.2022)
Erbil, Leyla. “Biz İki Sosyalist Erkek Eleştirmen,” Eski Sevgili (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2017), 31-45.
Erbil, Leyla. “Bunak,” Eski Sevgili (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2017), 49-103.
Erbil, Leyla. “Söyleşi,” Söyleşiyi yapan: Yılmaz Vural, Zihin Kuşları, ed. Rûken Kızıler, (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019a), 170-210.
Erbil, Leyla. “Vapur,” Gecede (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019b), 9-32.
Erbil, Leyla. “Ayna,” Gecede (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019b), 33-38.
Erbil, Leyla. “Çekmece,” Gecede (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019b), 39-47.
Erbil, Leyla. “Tanrı,” Gecede (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019b), 61-73.
Erbil, Leyla. “Gecede,” Gecede (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019b), 75-97.
Erbil, Leyla. “Bilinçli Eğinim I,” Hallaç (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019c), 11-22.
Erbil, Leyla. “Diktatör,” Hallaç (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019c), 65-77.
Erbil, Leyla. Zihin Kuşları (İstanbul: İş Kültür, 2019d).
Erbil, Leyla. Üç Başlı Ejderha (İstanbul: İş Kültür, 2019e).
Erbil, Leyla. Karanlığın Günü (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2020a).
Erbil, Leyla. Cüce (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2020b).
Erbil, Leyla. Tuhaf Bir Erkek (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2020c).
Erbil, Leyla. Kalan (İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2020d).
Günay-Erkol, Çimen. Yaralı Erkeklikler 12 Mart Romanlarında Yalnızlık, Yabancılaşma ve Öfke (İstanbul: İletişim Yayınları, 2021).
Gürbilek, Nurdan. “Çiftkapli Yapıt. Tiksinti ve Çilecilik,” Kör Ayna, Kayıp Şark- Edebiyat ve Endişe (İstanbul: Metis Yayınları, 2007), 213-243.
Kırılmış, İlknur Tatar. “Soren Kierkegaard’ın Varoluş Felsefesinin Postmodern Kurmacadaki Yansıması: Leyla Erbil’in Kalan Romanı,” Journal of Turkish Language and Literature 4 (2018): 982-1001.
Oktay, Ahmet. “Cüce: Girdap Metin,” Cumhuriyet Kitap 617, (2001):10-13.
Marx, Karl ve Engels, Friedrich. Alman İdeolojisi, çev. Tonguç Ak ve Olcay Geridönmez (İstanbul: Evrensel Basım, 2013).
Said, Edward W. Entelektüel, çev. Tuncay Birkan (İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020).
Sartre, J. Paul. Bulantı, çev. Selâhattin Hilav (İstanbul: Can Yayınları, 1981).
Sartre, J. Paul. Varoluşculuk, çev. Asım Bezirci (İstanbul: Say Yayınları, 1985).
Sezer, Sennur. “Leyla Erbil’de Bireysel Kabustan Toplumsal Kabusa,” Leyla Erbil’de Etik ve Estetik, haz. Süha. Oğuzertem (İstanbul: Kanat Kitap Yayınları, 2007),197-202.
Şentürk, Semiha. “‘Diktatör’: Sahici Bir Yazardan Tekinsiz Bir Öykü,” ,,, bir tuhaf kuştur, gölgesi zihnin,,, haz. Kaya Tokmakçı (İstanbul: Aylak Adam Yayınları, 2013),145-156.
Şahin, Elmas. “Leyla Erbil’de Feminist İzlekler,” Turnalar Dergisi 45, (2012): 5-9.
Şen-Sönmez, Ürün. “Bir Leyla Erbil Portresi ya da Hiçbir Kavme Dahil Olmayan Bir ‘Öteki’,” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm 10, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2020), 738-745.
Rothbard, Murray. “Devletin Anatomisi,” Eşitlik: Doğaya Karşı İsyan, çev. Mustafa Acar (Ankara: Liberte Yayınları, 2009).
Teber, Serol. “Tutunamayanlar”ın Politik Psikolojisi, (İstanbul: Okuyanus Yayınları, 2014).
Temizyürek, Mahmut. “Üç Başlı Ejderha” Dipnotkitap.net. http://dipnotkitap.net/OYKU_ve_NOVELLA/Uc_Basli_Ejderha.htm (Son erişim tarihi: 12.10.2022).
Tunç, Ayfer. “Karşılaşmalar 2- Gabriel Garcia Marquez ve Leyla Erbil” Diyaloglar, 28 Kasım 2016, https://www.youtube.com/watch?v=FrW5lUay6fE (Son erişim tarihi: 14.12.2022).
Uslu, Mehmet Fatih. “Leyla Erbil’de Yozlaşma Öfkesi ve Siyasal Açmaz,” Leyla Erbil’de Etik ve Estetik, haz. Süha Oğuzertem (İstanbul: Kanat Kitap Yayınları, 2007), 237-250.
Üşür, İşaya, “Ekonomi Politik: Zarif Mezar Taşları?” Praksis 10, (2011): 211-238.
Ünlü, Barış. Türklük Sözleşmesi, (Ankara: Dipnot Yayınları, 2020).