BATILI SEYYAHLARIN GÖZÜNDEN OSMANLI DEVLETİ'NDE LAVTA TÜRÜ ÇALGILAR

Osmanlı Devleti’ni çeşitli nedenlerle ziyaret etmiş olan Batılı seyyahlar, geçmişin görgü tanıklığını da yapmış kişiler olarak seyahatnamelerinde genel tarihin çok daha fazlasına ışık tutmuştur. Gündelik yaşamın bir parçası olan müzik ve müziğin icrasında kullanılan çalgılar da bu seyahatnamelerde gözlemlenebilen konulardır. Çalgı bilimi disiplini içerisinde bir sap/klavye ile bir gövde/rezonans kutusundan oluşan, parmakla veya mızrapla çalınan telli çalgılara lavta türü çalgılar denilir. Bu makalede 16.-19. yüzyıllar arası Osmanlı Devleti’ni ziyaret etmiş Batılı seyyahların lavta türü çalgılar üzerine gözlemleri incelenmiştir. İncelenen kaynakların dilimize çevrilip yayınlanmış özgün birer seyahatname olmasına özellikle önem verilmiştir ancak seyahatnameleri konu almış farklı çalışmalardan da bu makalede yararlanıldığı belirtilmelidir. Ayrıca incelenen seyahatnameler aracılığıyla lavta türü çalgılara ek olarak seyyahların Türk Müziği konusundaki görüşleri de değerlendirilmiştir. Özellikle bir süreliğine Osmanlı Devleti’nde bulunmuş olan seyyahların ‘dışarıdan’ bakış açısını kaybetmemiş olmaları elde edilen verilerin de önemini arttırmıştır. Bu verilerin ise Türk Müziği ve Türk Müziği tarihi alanına katkı sağlayacağı öngörülmüştür. Sonuç bölümünde ortaya konulan bulgular, yapılan değerlendirmelerin ışığında alana sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Türk Müziği, Lavta, Osmanlı Devleti, Seyahatname, Batılı Seyyahlar

From The Perspective of Western Travelers, Lute-Type Instruments in the Ottoman Empire

Western travelers who visited the Ottoman Empire for various reasons shed light on much more of the general history in their travel books as people who also witnessed the past. Music, which is a part of daily life, and the instruments used in the performance of music are also the subjects that can be observed in these travel books. In the discipline of instrument science, stringed instruments consisting of a neck/fingerboard and a body/resonance box, played with a finger or a plectrum, are called lute-type instruments. In this article, the observations of Western travelers who visited the Ottoman Empire between the 16th and 19th centuries on lute instruments were examined. Particular attention has been paid to the fact that the sources examined are original travelogues translated and published in our language, but it should be noted that different studies on travelogues are also used in this article. In addition to lute-type instruments, travelers' views on Turkish Music were also evaluated through the travelogues examined. Especially the fact that the travelers who were in the Ottoman Empire for a while did not lose their ‘external’ perspective increased the importance of the data obtained. It is predicted that these data will contribute to the history of Turkish Music and Turkish Music. The findings presented in the conclusion section are presented in the light of the evaluations made.

Keywords:

Turkish Music, Lute, Ottoman Empire, Travelogue, Western Travelers,

PDF

___

Akkuş, T. (2010). Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Bursa Kent Tarihinde Gayrimüslimler (1. Baskı). İstanbul: Libra Yayınları.
Aksoy, B. (2003). Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musiki (2. Baskı.). İstanbul: Pan Yayınları.
Altuntek, N. S. (2009). Yerli'nin Bakışı -Etnografya: Kuram ve Yöntem (1. Baskı.). Ankara: Ütopya Yayınevi.
Amicis, E. D. (1981). İstanbul (1874) (1. Baskı). (çev. B. Akyavaş) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Arıkan, Z. (2012). UBUCINI, Jean Henri Adbolonyme (1818-1884). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 42). İstanbul: İSAM Yayınları.
Arslan, Ö. A. (2021). Çokkültürlülük ve Müzik Bağlamında Lavta'nın Kökenlerine İlişkin Yaklaşımların ve Tanımlamaların Araştırılması: "Türk Lavtası" ve "Avrupa Lavtası" Örnekleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Behar, C. (2015). Osmanlı/Türk Musıkisinin Kısa Tarihi (1 Baskı.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Busbecg, O. G. (t.y.). Türkiyeyi Böyle Gördüm. (çev. A. Kurutluoğlu) Tercüman 1001 Temel Eser.
Chardin, J. (2014). Chardin Seyahatnamesi İstanbul, Osmanlı Toprakları, Gürcistan, Ermenistan, İran 1671-1673 (1. Baskı). (ed. S. Yerasimos & çev. A. Maral) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Çetin, F. (2012). Batılı Seyyahlara Göre İstanbullu Gayrimüslimler (1. Baskı). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Fontmagne, L. B. (1977). Kırım Harbi Sonrasında İstanbul. (çev. G. Soytürk) İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
Fresne-Canaye, P. d. (2017). Fresne-Canaye Seyahatnamesi 1573 (2. Baskı). (çev. T. Tunçdoğan) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Genç, S. (2020). 1812 Yılında Batılı Bir Diplomat Sir William Ouseley'in İzinde Kars'tan İstanbul'a Seyahat. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 2.(1.), 4-34.
Gerlach, S. (2007). Türkiye Günlüğü 1577-1578 (1. Baskı, Cilt 1). (ed. K. Beydilli & çev. T. Noyan) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Gerlach, S. (2007). Türkiye Günlüğü 1577-1578 (1. Baskı, Cilt 2). (ed. K. Beydilli & çev. T. Noyan) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Günay, E. (2011). Müzik Sosyolojisi -Sosyolojiden Müzik Kültürüne Bir Bakış (2. Baskı). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Güngör, N. (1996). Seyyahların Kaleminden Şehr-i Şirin İstanbul (1. Baskı). Milliyet Yayınları.
Hamsun, K., & Anderson, H. (2016). İstanbul'da İki İskandinav Seyyah (6. Baskı). (çev. B. Gürsaler-Syvertsen) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Hobson, J. M. (2011). Batı Medeniyetinin Doğulu Kökenleri (3. Baskı). (çev. E. Ermert) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Karakaya, F. (2003). LAVTA. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 27). Ankara: İSAM Yayınları.
Lubenau, R. (2016). Reinhold Lubenau seyahatnamesi -Osmanlı Ülkesinde 1587-1589 (2. Baskı, Cilt 1). (çev. T. Noyan) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Lubenau, R. (2016). Reinhold Lubenau Seyahatnamesi -Osmanlı Ülkesinde 1587-1589 (2. Baskı, Cilt 2). (çev. T. Noyan) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Montagu, L. (t.y.). Türkiye Mektupları 1717-1718. (çev. A. Kurutluoğlu) Tercüman 1001 Temel Eser.
Nerval, G. d. (1974). Muhteşem İstanbul. (çev. R. Özdek) İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Nicolay, N. d. (2014). Muhteşem Süleyman'ın İmparatorluğunda (1. Baskı). (ed. M.-C. Gomez-Géraud, S. Yerasimos, çev. Ş. Tekeli, & M. Tokyay) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Onar, S. (2011, Mart). James Dallaway'ın Kuşadası İzlenimleri. KUYETA Yerel Tarih Dergisi(26).
Özalp, N. (1986). Türk Musikisi Tarihi -Derleme- (Cilt 1). Ankara: TRT Yayınları.
Pınar, İ. (1994). Gezginlerin Gözüyle İzmir XIX. Yüzyıl I. İzmir: Akademi Kitabevi.
Popescu-Judetz, E. (2007). Türk Musiki Kültürünün Anlamları (3. Baskı).(çev. B. Aksoy) İstanbul: Pan Yayınları.
Raczynski, E. (1980). 1814 de İstanbul ve Çanakkale'ye Seyahat. (çev. K. Turan) İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
Rålamb, C. (2013). İstanbul'a Bir Yolculuk 1657-1658 (2. Baskı). (çev. A. Arel) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Reyhanlı, T. (1983). İngiliz Gezginlerine Göre XVI. Yüzyılda İstanbul'da Hayat (1582-1599) (1. Baskı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Reyhanlı-Gandjei, T. (1989, 01 07). Nicolas de Nicolay'ın Türkiye Seyahatnâmesi ve Desenleri. Erdem (Atatürk Kültür Merkezi Dergisi), 5(14), 571-617.
Schweigger, S. (2020). Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581 (3. Baskı). (T. Noyan, Çev.) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Timur, T. (1986). Osmanlı Kimliği (1. Baskı). İstanbul: Hil Yayın.
Ubucini, F. (1977). 1855'te Türkiye (Cilt 1). (çev. A. Düz) Tercüman 1001 Temel Eser.
Ubucini, F. (1977). 1855'te Türkiye (Cilt 2). (çev. A. Düz) Tercüman 1001 Temel Eser.
Uluocak, S. (2015). Türkiye'de Cumhuriyetin İlk Elli Yılında Klasik Gitar Eğitimi: Paleologos ve Öğrencileri. Sahne ve Müzik(1), 60-80.
Üçel-Aybet, G. (2007). Avrupalı Seyyahların Gözünden Osmanlı Dünyası ve İnsanları (1530-1699) (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Walsh, R. (2021). İrlandalı Bir Vaizin Gözüyle II. Mahmud İstanbul'u (1. Baskı). (çev. Z. Rona) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Werner, C. A. (2019). Padişahın Huzurunda -Elçilik Günlüğü 1616-1618 (2. Baskı). (çev. T. Noyan) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Wratislaw, B. W. (1981). Anılar -16. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'ndan Çizgiler. (çev. M. S. Dilmen) Karacan Yayınları.
Yazıcı, H. (2009). Seyahatnâme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 37). İstanbul: İSAM Yayınları.
Yılmaz, Ö. (2013). Osmanlı Şehir Tarihleri Açısından Yabancı Seyahatnamelerin Kaynak Değeri. Tarih İncelemeleri Dergisi, 28(2), 587-614.