Ebû Hanîfe’nin Kur’ân Kıraâtlerine Yaklaşımı

İslam hukuk ekollerinden Hanefiliğin kurucusu olan Ebû Hanîfe’nin fetvalarında ilk başvuru kaynağı olan Kur’an-ı Kerim’in farklı okuyuş şekilleri (kıraatleri) vardır. Bunlar bazı durumlarda anlam, yorum ve hüküm farklılıklarına sebep olmaktadır. Biz de araştırmamızda kıraatlerin yaygın olduğu bir şehirde (Kufe) ve henüz tasnif ve tedvinlerinin yapılmadığı bir dönemde yaşayan Ebû Hanife’nin bu husustaki yaklaşımını ele almaya çalıştık. Bu bağlamda özellikle ondan nakledilen bazı kıraat farklılıklarını ve hüküm verirken onlardan nasıl istifade ettiğini ele aldık. Görünen o ki Ebû Hanife hem sahih hem de zayıf bazı kıraatleri okuyup nakletmiş hatta onlardan hüküm çıkarma konusunda istifade etmiştir. Bunun yanında okumadığı halde Ebû Hanife’ye nispet edilen bazı kıraatlerin söz konusu olması da mümkün gözükmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ebû Hanife, Kur’an, kıraat, hüküm

Abu Hanifa’s Approach to Quranic Recitations

For Abu Hanifa who is the founder of the Hanafi school of law, the principle source of reference is The Quran which has different styles of recitation (Qira’at). In some circumstances, those styles might lead to differences in terms of meaning, interpretation and ruling. Since he lived in an environment where different styles of recitations were prevalent and in a period when classification and codification were not available yet, I will discuss his approach concerning this matter. In this regard, I will analyze some of his ideas about differences in recitations and how he benefited from them while he was to give a ruling. It seems that Abu Hanifa read and narrated both authentic (sahih) and weak hadiths. Even he benefited from them while he was making a ruling. Besides that, it seems possible that there are some recitations referred to Abu hanifa even though he did not use them.

Keywords:

Abu Hanifa, Quran, recitation (Qira’at), ruling,

PDF

___

Abdulkadir Muhammed Mansûr, eş-Şâmil fi’l-kırââti’l-aşr, 2. Baskı, Halep: Dâru’l-Kalemi’l-Arabî, 2009.
Abdurrahman Çetin, Kur’ân-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf ve Kırâatlar, İstanbul: Ensar Yay., 2005.
Abdülhamit Birışık, “Kur’ân”, DİA, c. 26, İstanbul: TDV, 2002.
Abdülhamit Birışık, Kırâat İlmi ve Tarihi, Bursa: Emin Yay., 2004.
Bedruddin Muhammed b. Abdullah ez-Zerkeşî (794/1392), el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, 3. Baskı, Arabistan: Riâsetü İdâreti’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ ve’d-Da’veti ve’l-İrşâd, 1980.
Celaleddin b. Ebî Bekir es-Suyûtî (911/1505), el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, 3. Baskı, Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1996.
Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî el-Kurtûbî (571/1272), el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân, Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail el-Buhârî (256/870), el-Câmiu’s-sahih, Fezâilü’l-Kur’ân, Thk. Muhibbiddin el-Hatîb ve Mu-hammed Fuâd Abdulbaki, Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1400 h.
Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî el-Cessâs (370/981), Ahkâmu’l-Kur’ân, Thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1996.
Ebû Bekir Ahmed b. Ebî Sehl Şemseddin es-Serahsî (490/1090), Usûlü’s-Serahsî, Thk. Ebû’l-Vefâ el-Afgânî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Ebû Hanîfe, en-Nu’mân b. Sâbit (150/767), el-Âlim ve’l-müteallim, el-Fıkhu’l-ebsat, el-Fıkhu’l-ekber, Risâle Ebî Hanîfe, el-Vasıyye, Ta’lik: Muhammed Zâhid b. el-Hasan el-Kevserî, 6. Basım, İstan-bul: İfav, 2010.
Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed Şemseddin es-Serahsî (483/1090), Kitabu’l-mebsût, Beyrut: Dâru’l-Marife, 1989.
Ebû Yûsuf Yakûb b. İbrahim el-Ensârî, Kitâbu’l-âsâr, Tashih ve Ta’lik: Ebû’l-Vefâ el-Afgânî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1355/1936.
Ebû’l-Berakât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud en-Nesefî (710/1310), Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, Beyrut: Dâru İbn Kesir, 2008.
Ebû’l-Fazl Muhammed b. Cafer el-Huzâî (408/1017), Kırââti Ebî Hanîfe, Yazma Eser, Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesi, De-mirbaş/Kayıt No: 21Hk487/3.
Ebû’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dımeşkî İbnü’l-Cezerî (833/1429), en-Neşr fi’l-kıraâti’l-aşr, Tahric: Ali Muhammed ed-Dabba’, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, trs.
Ebû’l-Kâsım Yûsuf b. Ali el-Hüzelî el-Biskrî el-Mağribî (465/1074), el-Kâmil fi’l-kırââti’l-aşr ve’l-erbaîn ez-zâide aleyhâ, Thk. Cemâleddin b. es-Seyyid b. Rifâî, Müessesetü Semâ, 2007.
Ebû’l-Müeyyed Muhammed b. Mahmud b. Muhammed el-Hârizmî (665/1266), Câmiu mesânîdi’l-İmâm el-A’zam, Hindistan: Mat-baatü Meclisi Dâiretü’l-Meârif, 1332 h.
el-Muvaffak b. Ahmed el-Mekkî (568/1172), Menâkıbu Ebî Hanîfe, Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut: 1981.
Hayrettin Öztürk, Edebî Mucize Kur’ân- Yazılması ve Toplanması, 4. Baskı, İstanbul: Ensar, 2010.
İsmail Karaçam, Kırâat İlminin Kur’ân Tefsirindeki Yeri ve Mü-tevâtir Kırâatların Yorum Farklılıklarına Etkisi, İstanbul: İfav, 1996.
Mahmud b. Ömer b. Muhammed ez-Zemahşerî (538/1143), Tefsiru’l-keşşâf an-hakâiki ğavâmidı’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî-vücûhi’-te’vîl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
Mehmet Emin Maşalı, “Mushaf”, DİA, c. 31, İstanbul: TDV, 2006.
Muhammed Abdülazim ez-Zerkânî (1367/1948), Menâhilu’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân, Thk. Favvaz Ahmed, Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1996.
Muhammed b. el-Hasan eş-Şeybânî (189/805), Kitâbu’l-âsâr, Thk. Halid el-Avvâd, Beyrut: Dâru’n-Nevâdir, 2008.
Muhammed b. el-Hasan eş-Şeybânî (189/805), Kitâbu’l-asl, Beyrut: Âle-mü’l-Kütüb, 1990.
Muhammed b. Muhammed el-Kerderî el-Bezzâzî (827/1424), Menâkıbu Ebî Hanîfe, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1981.
Muhammed Harûf, et-Teshîl li-kırââti’t-tenzîl mine’ş-Şâtibiyye ve’d-Dürre, Dımeşk: Dâru’l-Beyrutî, 2008.
Muhsin Demirci, Kur’ân Tarihi, 2. Baskı, İstanbul: Ensâr, 2005.
Necattin Hanay, Ebü’l-Fazl el-Huzâî ve “İhtiyârâtü min Kırââti Ebî Hanîfe” Risalesi, Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Mü-tefekkir, c. 3, S. 5, 2016.
Suat Yıldırım, “el-Ahrufü’s-Seb’a”, DİA, c. 2, İstanbul: TDV, 1989.
Şihâbeddin Ahmed b. Muhammed b. Ali b. Hacer el-Heytemî eş-Şâfiî (974/1566), el-Hayrâtü’l-hısân fî menâkıbi’l-İmâmi’l-A’zam Ebî Hanîfe en-Nu’mân, Dımeşk: Dâru’l-Hüdâ ve’r-Reşâd, 2007.
Zekiyyüddin Şaban, İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh), (Notlarla Çev. İbrahim Kafi Dönmez), Ankara: TDV, 2000.