Abdullah Eyyûbî (1252/1856)’nin ‘Risale fî Kırâati’s-Seb’a ve’l-Aşera ve’t-Takrîb’ Adlı Eserinin Edisyon Kritiği/Literasyonu ve Değerlendirilmesi

Abdullah Eyyûbî (1176/1763–1252/1836), zamanın İstanbul Eyüp Sultan Cami-i baş imamlığı ve devrin/devletin Reîsü’l-kurrâ’lığı görevlerini yürütmenin yanı sıra Galatasaray Lisesi’nde de Kur’an dersleri veren bir İslâm âlimi idi. Adı geçen zatın söz konusu okulda hocalık yaptığı dönemde öğrencilerinin, kıraat farklılıkları hakkında kendisine yönelttikleri sorulardan hareketle ve onlara cevap mahiyetinde olmak üzere kaleme aldığı bu risâle, mahtût hâlde ve tek nüshadan ibarettir. Bir tür ders notlarını andıran bu çalışmada başlıca şu mevzular ele alınmıştır: Kur’an’ın indirilmesi, Mushaf hâline getirilmesi ve çoğaltılıp dağıtılması, Yedi Harf ile Yedi, On ve On Dört Kıraat meselesi, Kıraatlerin sıhhat ve kabul şartları, Kıraat İlmi’nin oluşum süreci, birikimi ve kavramlarına dair bazı bilgiler, Kur’an okuma adabı, tilâvet şekilleri ve hatim yapmaya ilişkin birtakım usuller. Bizim bu esere katkımız ise ana hatlarıyla şöyle belirtilebilir: Osmanlıca orijinal metni günümüz Türkçesine aktararak eserin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmak, sunuş ve sonuç yazılarıyla muhtevasını zenginleştirmek, gerek metin içi tanımlamalar gerekse dipnot açıklamalarıyla geniş açılımlar sağlamak, işlenen bahisleri bölüm ve kısımlara ayırarak onlara ana ve ara başlıklar koymak; böylece eseri teknik yönden daha sistematik hâle getirmek, bibliyografya eklemek ve nihayet araştırma yöntemlerine göre bir makale formatına sokarak onu okuyucunun istifadesine sunmak.

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân-ı Kerîm, Kıraat/Tilâvet/Okuma, Vecih/Vücûh, el-Cezerî – en-Neşr, es-Suyûtî – el-İtkân, Abdullah Eyyûbî – er-Risâle

The Edition Critic/Transcription and Evaluation of Abd Allah Ayyubi (1252/1836)’s Work Called ‘al-Risalah fi Qiraat al-Sab’ah and al-Asharah and al-Taqrib’ (Study Named Booklet on The Seven and Ten Letters and Couplet Texts Recitations’)

Abd Allah Ayyuby (1176/1763–1252/1836) was an Islamic scholar in his period of time. He was a chief imam (prayer leader) in the Mosque Ayyub Sultan in Istanbul and also managed duty of Rais (Chief) al-Qurra in the government. Besides it, he taught Qur`an in Galatasaray High School and wrote a work that consists of his answers to his students about questions connected with differences of qiraat. The work that has been mentioned as a manuscript and consists of just one copy. The work including some notes, which resembles a kind of lecture notes, related to lessons deals with the following issues: Revelation of Quran and making it as a Mushaf and its reproduce and delivery; Seven Harf (Letters) with Seven, Ten and Fourteen issues in Qiraat; the acceptance principles and true of Qiraat, the formation process of the discipline Qiraat and accumulation about the discipline and some knowledge related to terms of it; Politeness in reading Quran and sorts of reading and some methods related to khatim. Our contributions to this work that above mentioned can be stated as following: We try to translate the original work that is in Ottoman language to Turkish to help understand the work better; one of the goal in this article is to supply the work to enrich its meaning with our introduction and conclusion related to it. To give the work the wide aspects we have made some definitions and footnote explanations in terms of article. Furthermore, during our study we have classified the topics as chapters and made some basic and subtitle in the work and in this manner we have systematized the work from the technical aspect and then by addition bibliography we have introduced the work as an article to readers.

Keywords:

The Holy Qur’an, Qiraat/Tilawat/Reading or Recitation, Variant/Version/Variation(s), al-Jazary–al-Nashr, al-Suyuty–al-Itqan, Abd Allah Ayyuby–al-Risalah/Booklet.,

PDF

___

Kur’ân-ı Kerîm.
el-ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed b. Abdilhadî, Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs, I-II c., Dârul-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan 2009.
ADIGÜZEL, Mehmet, “Kıraat İlminde Tarık-Senet Boyutu ve Konu İle İlgili Te’lif Edilen Eser-ler”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 16, Erzurum 2001, s. 233-257.
AKPINAR, Cemil, “İcâzet”, DİA, c. 21, İstanbul 2000, s. 393-400.
el-BENNÂ ed-DİMYÂTÎ, Ahmed b. Muhammed Abdulganî, İthâfu Fudalâi’l-Beşer bi’l-Kırââti’l-Erbe’a ‘Aşer (Müntehe’l-Emânî ve’l-Meserrât fî Ulûmi’l-Kırâât), I-II c. (tahkik ve tak-dim: Şaban Muhammed İsmail), Âlemü’l-Kütüb (Beyrut) ve Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezhera (Kahire), Birinci Baskı, 1407/1987.
el-BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali, Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr (tahric: Abdü’l-mu’tî Emin Kal’aci), I-XIV c., Câmiatü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, Karaçi 1412/1991.
el-BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali, es-Sünenü’l-Kübrâ, I-X c., Dâiretü’l-Ma’rifeti’l-Osmaniye, Haydarabad 1344-1356.
BİRIŞIK, Abdülhamit, “Kıraat/Literatür”, DİA, c. 25, Ankara 2002, s. 431-433.
el-BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî (Kütüb-i Sitte Külliyâtı içinde), I-VIII c., Çağrı Yayınları, İstanbul 1981/1401.
el-CEZERÎ, İmam Hâfız Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed ed-Dımeşkî, en-Neşr fi’l-Kırââti’l-Aşr (tashih ve son gözden geçirme: Ali Muhammed ed-Dabâ’), I-II c., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut/Lübnan trz.
el-CEZÎRÎ, Abdurrahman, Kitâbü’l-Fıkh ‘ale’l-Mezâhibi’l-Erbe’a, I-V c., Dâru’l-Fikr ve Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan-Beyrut 1406/1986.
ÇETİN, Abdurrahman, “Kur’ân-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf”, İslâmî Araştırmalar, sy. 3, Ankara 1987, s. 71-88.
ÇOLLAK, Fatih, Hafs Rivâyetiyle Gelen Muhtelif Vecihler ve Hüccetleriyle Âsım Kırâati, Üs-küdar Yayınevi, İstanbul 1997.
ed-DÂRİMÎ, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman ed-Dârimî, Sünenü’d-Dârimî (Kütüb-i Sitte Külliyâtı içinde), Çağrı Yayınları, İstanbul 1981/1401.
DÖNMEZ, İbrahim Kâfi, “İcmâ”, DİA, c. 21, İstanbul 2000, s. 417-451.
Ebû DÂVÛD, İmam Hafız Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünen-i Ebî Dâvûd (Kütüb-i Sitte Külliyâtı içinde), I-V c., Çağrı Yayınları, İstanbul 1981/1401.
EFENDİOĞLU, Mehmet, “Abdullah Eyyubi”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla EYÜPSULTAN SEMPOZYUMU VI Tebliğler Kitabı, Eyüp Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü Ya-yınları: 19, İstanbul 2003, s. 318-323.
EROĞLU, Muhammed, “Aşr-ı Şerif”, DİA, c. 4, İstanbul 1991, s. 24.
EYYÛBÎ, Abdullah Efendi, Risâle fî Kırââti’s-Seb’a ve’l-Aşere ve’t-Takrîb, 20 varak tutarında, yer ve tr. yok (İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü/Marmara Üniversitesi İlâhi-yat Fakültesi Kütüphanesi Yazmalar Bölümü H. Cemâl Öğüt Vakfı Kataloğu, Demirbaş Kayıt no: 67’de bulunmaktadır).
el-EZHERÎ, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Kitâbu Me’ânî’l-Kırâât (tahkik ve dirase: ‘Îzz Mustafa Derviş–‘Avz b. Ahmed el-Kavzî), Beyrut 2010.
GÜMÜŞHANEVÎ, Ahmed Ziyâüddîn, Râmûz el-Ehâdîs/Hadisler Deryası (mütercimi: Abdülaziz Bekkine), I-II c., Milsan Basın Sanayi, İstanbul 1982.
HADİSLERLE İSLÂM, Komisyon, I-VII c., DİB Yayınları, Ankara 2014.
İbn MÜCÂHİD, Ebû Bekr Ahmed b. Musâ b. el-Abbâs, Kitâbü’s-Seb’a fi’l-Kırâât (tahkik: Şevkî Dayf), Dâru’l-Meârif, Kahire 1988.
İbn SEVRE, Ebû İsa Muhammed b. İsa, Sünenü’t-Tirmizî (Kütüb-i Sitte Külliyâtı içinde), I-V c., Çağrı Yayınları, İstanbul 1981/1401.
İbn YEZÎD, Hafız Ebû Abdillah Muhammed el-Kazvinî, Sünenü İbn-i Mâce (Kütüb-i Sitte Kül-liyâtı içinde), I-II c., Çağrı Yayınları, İstanbul 1981/1401.
İNANÇ, Yonis, “Reîsülkurra Abdullah Eyyûbî/Hayatı ve Eserleri”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XVI, sy. 29, Sakarya 2014, s. 108-128.
el-KANDEHLEVÎ, Muhammed Yusuf, Hayâtü’s-Sahâbe, I-V c., Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut-Lübnan 1407/1987.
KOCA, Ferhat, “İbadet/İbadet dili”, DİA, c. 19, İstanbul 1999, s. 245-246.
KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK Yayınları, Ankara 1991.
MİRAS, Kâmil, “Mukaddime”, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, c. I, DİB Yayınları, Ankara 1989, s. 5-498.
MOLLA EMİN EFENDİ, Abdullah Efendi-zade Ebu’l-Âkif Muhammed, Umdetü’l-Hullân fî Îdâh-ı Zübdeti’l-İrfân, 1287 Sahhaf Esad Matbaası Yayını’ndan ofset baskı, yer ve tr. yok.
el-MU’CEMÜ’L-VESÎT, Komisyon, Çağrı Yayınları, İstanbul 1410/1989.
MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyin b. el-Haccâc, Sahîh-i Müslim (Kütüb-i Sitte Külliyâtı içinde), I-III c., Çağrı Yayınları, İstanbul 1981/1401.
Nahiv Cümlesi (Kâfiye, Izhâr ve Avâmil), Salah Bilici Kitabevi Yayınları, İstanbul tr. yok.
NASIF, Mansur Ali, et-Tâc el-Câmi’ li’l-Usûl fî Ehâdîsi’r-Rasûl, I-V c., Mektebetü’l-İslâmiye, yer yok 1381/1961.
OKÇU, Abdülmecit, İbnü’l-Cezerî Kur’an ve Kıraat, Ekev Yayınları, Erzurum 2001.
ÖNGÖREN, Reşat, “Molla Muhammed Emin Efendi”, DİA, c. 30, İstanbul 2005, s. 258-259.
ÖZDEŞ, Talip, Kur’ân ve Nesh Problemi, Fecr Yayınları, Ankara 2005.
es-SÂLİH, Subhî, Hadîs İlimleri ve Hadîs Istılahları (mütercimi: M. Yaşar Kandemir), DİB Yayınları, Ankara 1988.
SARI, Mehmet Ali, “İcâzet/Kıraat”, DİA, c. 21, İstanbul 2000, s. 400-401.
es-SUYÛTÎ, İmam Hâfız Celâlüddîn Abdurrahman, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân (takdim ve teâyüş: Mustafa Dîbülboğa), I-II c., Dâru İbn Kesir, Dımeşk-Beyrut 1422/2002.
ŞAHİN, Abdussabur, “Kur’an Tarihinde Yedi Harf Meselesi” (trc. Tayyar Altıkulaç), Diyanet Dergisi, c. XII, Ankara 1973, sy. 1, s. 11-12; sy. 2, s. 67-72; sy. 3, s. 131-135.
TEMEL, Nihat, Kırâat ve Tecvîd Istılahları, İFAV Yayınları, İstanbul 1997.
TURGUT, Ali, “Abdullah Eyyûbî”, İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. 1, TDV Yayınları, İstanbul 1988, s. 102-103.
YILDIZ, Sâkıp–ÇELİK, Hüseyin Avni, Kur’an İlimleri Ansiklopedisi, c. I, Madve Yayınları, İstan-bul trz.; c. II, Hikmet Yayınları, İstanbul 1987.
https://vb.tafsir.net/tafsir12332/#.WMLCK9KLS1s