Cahiliyye’den İslam’a “Sabır” Kavramı

Sorumlu bir varlık olarak yaratılan insanoğlu, Allah’a kulluk yolunda çeşitli imtihanlara tabi tutulur. Yaşanan bedenî ve nefsî sıkıntılar, hastalıklar zaman zaman maruz kaldığı çeşitli tabiî afetler, toplumsal olaylar onun için hep birer imtihandır. İşte insanın bu tür şartlar altında sınavı kazanabilmesi, onu isyana sürüklemeye çalışan şeytan ve nefsine karşı azimli ve dirençli olmasına bağlıdır. İnsana ağır imtihanlar karşısında dayanma gücü veren vasıfların başında sabır gelmektedir. Bu yüzden öncelikle sabır kavramının doğru anlaşılması gerekir. Bu bağlamda biz, sabır kavramının sözlük, terim, yakın ve zıt anlamlarını ve cahiliyede nasıl bir mahiyet arz ettiğini tespit etmeye çalıştık. Ardından da vahyin ona bu kavrama kazandırdığı yeni içeriği inceledik. Araştırmanın temel hedefi, insan ve toplum için son derece önemli olan sabır kavramının doğru anlaşılmasına bir nebze katkı sunabilmektir.

The Concept of “Sabr (Patience)” From Jahiliyyah to Islam

Human being who is created as responsible is subjected to various tests and examinations in the way of servitude to Allah. Physical and sensual difficulties, illnesses, various natural disasters exposed at times and social events are some of the examinations. Accomplishment of human in this test under such circumstances depends on his determination and resistance against the Satan and the self who are driving him to the rebellion. The patience is the first and foremost qualification that gives strength to human being against heavy tests. Therefore, the concept of “Sabr” (patience) must be understand correctly. In this regard, we tried to identify synonyms and acronyms, lexical and terminological meaning of the concept of “Sabr” (patience) and what kind of a nature it had in the period of Jahiliyyah. Then, we examined the new content that the Wahy (revelation) brought to it. The main objective of this paper is to contribute to the proper understanding of the concept of “Sabr” which is of high importance for human and society.

PDF

___

Abdullah Yeğin vd. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat. İstanbul: Türdav, 1990.
Ali b. Muhammed b. Ali el-Cürcani. et-Ta'rîfât. Thk. İbrahim el-Ebyârî. Beyrut: Dâru'l-Kitabi’l-Arabî, 1405.
Âsım Efendi. Kâmusu’l-muhît Tercümesi. Çev. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2013.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. Thk. Muḥibbiddin el-Hatîb ve Muhammed FuâdʿAbdulbâḳi. Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1400 h.
Ebu Ali Ahmed b. Muhammed b. el-Hasen el- Marzûgî el-İsfahânî. Şerhu divanu hamase. Beyrut: Dâru’l-Kütübül-İlmiyye, t.y.
Ebu Bekr Asım b. el-Eyyûb el-Batalyevsî. Şerhu Eş’aru’ş-şuarâi’s-sitteti’l-cahiliyye. Thk. Nâsıf Süleyman el-Avvâd, Beyrut: İslâmî Neşriyat, 2008.
Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberî. Câmiu'l-beyan fî te'vîli âyi'l-Kur'an. Hisar Yayınevi, t.y.
Ebu Zeyd Muhammed Ebi’l-Hattâb el-Kuraşî. Cemheratü'l-eşâri'l-Arabfi'l-câhiliyyetive'l-İslam. Kahire: Nehdatu Mısır, 1981.
Ebu’l-Fadl, Ahmed b. Muhammed en-Nisâburî el-Meydânî, Mecmau’l-emsâl. Beyrut: Dâru'l-Marife, t.y.
Elmalılı M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. Sad. İsmail Karaçam vd., İstanbul: Azim Dağıtım, t.y.
Endelûsî, Ahmed b. Muhammed b. AbdRabbih. el-'Ikdu’l-ferîd. Thk. Müfid Muhammed Gamîha. Beyrut: Dâru'l-Kütübü’l-İlmiyye, 1983.
F. R. Palmer. Semantik Yeni Bir Anlambilim Projesi. Çev. Ramazan Ertürk. (Ankara: Kitabiyât, 2001).
Fahreddin er-Râzî. Mefatîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
Firuzâbâdî, Mecdiddîn Muhammed b. Yakub. Kâmûsu'l-muhît. Beyrut: Risale, 2005.
Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Ahmed. İhyâ ‘ulûmi'd-dîn. Çev. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir, 1985.
Hasan Kamil Yılmaz. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar, 1994.
İbn Hişam. es-Sîretü'n-nebeviyye. Çev. İzzet Hasan ve Neşet Çağatay. Ankara: A.Ü.İ.F. Yayınları, 1971.
İbn Kayyım el Cevziyye. Sabredenler ve Şükredenler. İstanbul: İnsan, t.y.
İbn Kayyim el-Cevziyye. Medâricü's-sâlikîn. İstanbul: İnsan, 1990.
İbn Manzûr. Lisanu'l-Arab. Beyrut: Dâr'ü's-Sâdir, t.y.
İsmail b. Hammad el-Cevherî. Tacü'l-lugave’s-sıhahu'l-Arabiyye. Nşr. Ahmed Abdülgafur Attar, Beyrut: Daru'l-İlim, 1979.
İsmail Karagöz vd. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları, 2010.
İzutsu, Toshihiko. Kur'an'da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar. Çev. Selahattin Ayaz. (İstanbul: Pınar, 1997.
James R. Hurford-BrendanHeasley. Semantics: A Coursebook. New York: Cambridge UniverstyPress, 1983.
Kurtubî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi li-ahkamil-Kur’an. Thk. Ahmed Abdulhalim, Kahire: Daruş-Şu’ab, 1372.
Mevdûdî, Ebu'l-A'lâ. Tefhîmu'l-Kur'an. İstanbul: İnsan, 1986.
Muhammed b. Mükrim b. Manzûr el-Mısrî. Lisanu'l-Arab. Beyrut: Dârü's-Sâdir, t.y.
Muhammed Hamidullah. İslam Peygamberi. İstanbul: İrfan, 1993.
Mukatil b. Süleyman. Tefsir-i Mukâtil b. Sülayman. Thk. Abdullah Mahmud Şehhate, Beyrut: Müessesetü’t-tarihu’l-Arabî, 2002.
Mustafa Çağrıcı. “Hırs”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 17: 382-284. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
Mustafa Çağrıcı. “Hilim”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 18: 33-36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
Mustafa Çağrıcı. “Kanaat”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 24: 289-290. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
Mustafa Çağrıcı. “Şecaat”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38: 402-403. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
Mustafa Çağrıcı. Kur’an’ın Geliş Ortamında Ahlak ve İnsan İlişkileri. İstanbul: Kuramer, 2017.
Müslim b. Haccac. el-Camiu’s-sahih. Thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Beyrut: Daruİhyai’t-Türasi’l-Arabi, ts.
Neşet Çağatay. İslâmdan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: AÜİF Yayınları, 1957.
Nurettin Ceviz. Yedi Askı. Ankara: Ankara Okulu, 2004.
Pierre Guiraud. Anlambilim. Çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual, 1999.
Râğıb el-İsfahani. ez-Zerîa ilâ mekârimiş-şerîa. Kahire: Dâru's-Selâm, 2007.
Safvet, Ahmed Zeki. Cemheretü hutabi’l-'Arab fi uşûri’l-'Arabiyyeti’z-zâhire. Kahire: Musatafa el-Bânî Matbaası, 1962.
Sühreverdi, Şihabüddin. Avârifü'l-meârif. Çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Umran, 1995.
Süleyman Ateş. İslam Tasavvufu. İstanbul: Yeni Ufuklar, 1992.
Süleyman Uludağ. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet, 1996.
Taberî. Câmiu’l-Beyân an-Te’vili Âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Dâru Hicr, t.y.
Yaşar Kandemir. Riyazü's-Sâlihîn. İstanbul: Erkam, 2001.
Yusuf b. Süleyman b. İsa eş-Şentemerî. el-Ḥayâtu’l-edebiyyefi’l-asri’l-câhilî. Kahire: 1963.
Zebîdî, Muhibbuddin Ebu'l-Feyz Seyyid Muhammed Murtaza. Tâcu'l-arus min-şerhi'l-kamus. Beyrut: 1966.
Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmûd b. Ömer el-Hârizmî. el-Keşşâf. Editör: Murat Sülün. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2017.
Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmûd b. Ömer el-Hârizmî. Esâsu'l-belâğa. Thk. Muhammed Basil Uyunu's-Sûd. Beyrut: 1998.