Anadolu’da Bilinen İlk Türkçe Manzum Fütüvvetnâme Olan Şeyh Eşref b. Ahmed Fütüvvetnâmesinde Dinî-Tasavvufî Muhtevâ

Fütüvvetnâmeler, Ahî teşkilatlarının gelişmesiyle fütüvvet kavramını ve bu teşkilatların kâidelerini ortaya koyan eserler olarak ortaya çıkmıştır. Türk edebiyatının da bir türü olan fütüvvetnâmeler ahlâkî ve tasavvufî içerikli eserlerdir. Şeyh Eşref b. Ahmed Fütüvvetnâme’si 444 beyitlik ve aruzun fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün kalıbıyla yazılmış bir mesnevîdir. 1452’de Edirne’de istinsah edildiği bilinen bu eserin XIV. yüzyılın sonu ile XV. yüzyılın başında yazıldığı tahmin edilmektedir. Şeyh Eşref b. Ahmed’in bu tarihler arasında yaşamış olabileceği göz önünde bulundurularak Türk edebiyatında bilinen üç Türkçe manzum fütüvvetnâmeden ilki olduğu düşünülmektedir. Mesnevî1992 yılında Orhan Bilgin ve 2016 yılında Mustafa Güneş tarafından yayımlanmıştır. Eserde fütüvvetin ana ilkelerinden olan güzel ahlak, nefsine hâkim olmak, iyi huylu olmak, Allah’ın emir ve yasaklarına uymak gibi çoğu tema tasavvuf anlayışı içerisinde tarîkat, şerîat, hakîkat, mârifet, ârif, nefs, akıl, dünya ve âhiret gibi kavramlarla birlikte yer almaktadır. Bu çalışmada, Şeyh Eşref b. Ahmed’in manzum fütüvvetnâmesinde dinî ve tasavvufî kavramlar tesbit edilerek örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.

Religious and Mystical Content in The Şeyh Eşref B. Ahmed’s Futuwwat-nama Known as The First Turkish Poetical Futuwwatnama in Anatolia

Futuwwatnamas are pieces which reveal the concept of futuvvet and the rules of Ahi community. Futuwwatnamas ,including moral and mysticism, are kinds of Turkish Literature. Şeyh Eşref B. Ahmed’s Futuwwatnama which was written as a masnawi in "fâilâtün fâilâtün fâilün" aruz prosody consists of 444 couplets Futuwwatnama was copied in Edirne in 1452. As It is estimated that Şeyh Eşref b. Ahmed lived during the end of the 14th century and begining of the 15th century Şeyh Eşref b. Ahmed's Futuwwatnama we can consider that it is first Turkish poetical futuwwatnama among other three in Turkish Literature. Şeyh Eşref b. Ahmed's Futuwwatnama was published by Orhan Bilgin in 1992 and Mustafa Güneş in 2016. Some major principles such as social ethics, self denial, have one's heart in the right place, obeyance God's orders and prohibitions, adhere to the hadth's of the Prophet, being fair, never lying, loving all people wthout discrimination are explained with mystical concepts in Şeyh Eşref b. Ahmed's Futuwwatnama. In this article religious concepts in Şeyh Eşref b. Ahmed's Futuwwatnama are tried to be explained with examples.

PDF

___

Aclûnî. Keşfu'l-hafâ ve Muzîlu'l-ilbâs, 1-2, nşr. Yusuf b. Mahmud el-Hac Ahmed Dımeşk: Mektebetü'l-ilmi'l-hadis,1421/2000.
Beyhakî. Şuabu'l-îmân1-14, nşr. Abdulalî Abdulhamid Hâmid Riyad: Mektebetü'r-Rüşd, 1423/2003.
Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
Diyanet İşleri Başkanlığı Kur'an-ı Kerim Meali.
Gelişgen, Ahmet. "Sünnet".Dini Kavramlar Sözlüğü.606. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
Karagöz, İsmail. "Zü'l-Celâl".Dini Kavramlar Sözlüğü.721. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
Karagöz, İsmail. "Hakîm".Dini Kavramlar Sözlüğü. 220.Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
Karagöz, İsmail. "Hakk".Dini Kavramlar Sözlüğü. 220.Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
Karagöz, İsmail. "Rasûl".Dini Kavramlar Sözlüğü.552. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
Karagöz, İsmail. "Zemzem ".Dini Kavramlar Sözlüğü. 712.Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
Karaman, Fikret. "Deccâl".Dini Kavramlar Sözlüğü.115.Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
Ocak, Ahmet Yaşar. "Fütüvvetnâme".Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13:264-265, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2008.
Şentürk, Atilla – Kartal, Ahmet. Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2008.
Şeyh Eşref b. Ahmed. Fütüvvet-nâme İyilik Kitabı. Haz. Mustafa Güneş, İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2016.
Şeyh Eşref b. Ahmed. Fütüvvet-nâme. Haz. Orhan Bilgin, İstanbul: Yıldızlar Matbaası, 1992.
Torun, Ali. Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvetnâmeler Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2009.
Torun, Ali. “Eşref b. Ahmed”, Ahîlik Ansiklopedisi,1: 393, Ankara: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Yayınları 2014.
Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü.İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
Yeniterzi, Emine. "Türk Edebiyatında Manzum Fütüvvet-nâmeler". Konya Postası. 3: 173. 2001.