SÂHİB MEHMED EFENDİ’NİN BİR TARİH MANZUMESİNDE LÂLE DEVRİ İRAN SAVAŞLARI

Türk edebiyatı, tarihe kaynaklık etmesi yönünden ilginç edebiyatlardan birisidir. Onun üzerine eğilen her araştırmacı mutlaka bir tarihî olayla karşılaşır ve o günün toplumunun ne düşündüğünü bu yolla tahmin edebilir. Özellikle divanların sonunda yer alan tarih manzumeleri, sosyal hayatın pek çok yönünü kayda geçirmesi sebebiyle üzerinde durulmaya değer bilgiler verir. Bir devletin her türlü gelişme veya çökme hadisesini; devletin ileri gelenlerinin atanma, yükselme veya azledilme gibi hallerini; savaşları, barışları, düğünleri, ölümleri kısaca hayatın neredeyse tüm kesitlerini ebcedli tarih manzumeleri ile ölümsüzleştirmiş bir edebiyattan bahsetmekteyiz. Lâle Devri ve bu devirde yaşanan olaylar bu bağlamda divan şiirinin merceğinden kaçmamıştır. Bu çalışmanın konusu Sâhib Mehmed Efendi’nin ilk defa gün yüzüne çıkacak bir tarih manzumesidir. Sâhib Mehmed Efendi Gence’nin ve diğer birkaç şehrin fethi ile ilgili bir tarih manzumesi kaleme almıştır. Üzerinde çalışma yapılan divanında mevcut olmayan bu manzume, Gence’nin kimlerden ve ne şartlarda alındığını anlatmış, sonundaki ebcedli beyti ile de bu kutlu tarihi ölümsüzleştirmiştir. Bu makalemizle Lâle Devri savaşlarını o dönemin şairlerinin nasıl yorumladığını görme imkânı bulacağız. Fâ’iz Efendi ve Şâkir Bey Mecmuası adını verdiğimiz yazma eserde bulunan ve mecmuanın orijinal el yazmasından transkribe ettiğimiz bu metni, günümüz Türkçesine çevirerek anlaşılırlığını artırmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler:

Lâle Devri, Savaş, Divan Şiiri, Tarih Manzumeleri, Sâhib Mehmed Efendi

PDF

___

ALTUNAY, Ahmet Refik (2005). Lâle Devri. İstanbul: Timaş Yayınları.
BÜYÜKTOSUNOĞLU, Mahmut (1991). Sâhib Dede Dîvânı (Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Fâ’iz Efendi ve Şâkir Bey. Mecmu‘a, Halet Efendi Kitaplığı, Numara 763, Süleymaniye Kütüphanesi.
HAKVERDİOĞLU, Metin (2012). Nevşehirli Damat İbrahim Paşa İçin Yazılan Lâle Devri Kasideleri. Ankara: Sage Yayınları.
İNCE, Adnan (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
KÖKSAL, Mehmet Fatih (2016). Yâ Kebîkeç. İstanbul: Kesit Yayınları.
KURNAZ, Cemal; TATÇI, Mustafa (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî Dîvan Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
MERCANLIGİL, Muharrem (1960). Ebced Hesabı. Ankara: Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası.
SEVGİ, Ahmet; ÖZCAN Mustafa (1996). Prof. Ali Canip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri. İstanbul: Sözler Yayınevi.
TOPAL, Meral (2004). Pîrî-zâde Mehmed Sâhib Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanı’nın Tenkitli Metni. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (2017). Osmanlı Tarihi. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, C. 5, 1988. E.T.: 25 Temmuz 2017 https://historianyavuz.files.wordpress.com/2013/11/osmanlc4b1-tarihi-1-4-cilt-ismail-hakkc4b1-uzunc3a7arc59fc4b1lc4b1.pdf
TUĞLUK, İbrahim Halil (2017). Pîrî-zâde Mehmed Sâhib. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=4755. E.T.: 25 Temmuz 2017.
YAKIT, İsmail (2010). Türk- İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]-Cover

ISSN: 2651-3013
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2018
Yayıncı: İlyas KAYAOKAY

Arşiv