NEDÎM DÎVÂNI’NDA KUŞLAR

Dîvân şiiri, zengin anlam dünyasına sahiptir. Dîvân şairleri, şiirlerini yazma sürecinde Kur’ân-ı Kerîm, Hz. Muhammed, Hadîs-i Şerîf, peygamber kıssaları, tasavvuf, çeşitli ilim dalları, tarihî-efsanevî olaylar, tabiat ve günlük yaşam gibi pek çok kaynaktan ilham almışlardır. Dîvân şiirlerinin muhtevaları incelendiğinde şiirlerde gerçek, mecazî ya da efsanevî olarak anlamı zenginleştiren çeşitli kuş adları dikkat çekmektedir. Nedîm, 18. yüzyılın ve tüm dîvân şiirinin en büyük şairlerindendir. “Lâle Devri” şairi olarak bilinen Nedîm, asıl şöhretini Dîvân’ı ile kazanmıştır. Nedîm Dîvânı’nda anlamı zenginleştiren 26 farklı kuş adı ve bu kuş adlarının geçtiği 161 bend/beyit tespit edilmiştir. Beyitlerde geçen bu kuşlar; efsanevî kuşlar (sîmurg, hümâ, ankâ, hüdhüd, semender), yırtıcı kuşlar (bûm, nesr, ukâb, şâhin, şahbâz, bâz, huffâş, zagan) ve evcil kuşlar (andelîb, bülbül, kebûter, kumrî, bebgâ/tûtî, tezerv, sülün, tavûs) olarak sınıflandırılmıştır. Kuşların şiirlerin anlam dünyasına katkılarını belirlemek amacıyla kuşların özellikleri, insanoğlunun muhayyilesindeki çağrışımları, kuşlara dayalı inanışlar ve dîvân şiirinde kullanım biçimleri araştırılmıştır. Nedîm Dîvânı’nda kuşların gerçek ve efsanevî dünyadaki yaşamlarının, zâhire ve bâtına ait özelliklerinin doğrudan ya da edebî sanatlar vasıtasıyla şiirlere yansıtıldığı; kuşlara ait sembol ve benzetmelerle şiirlerde anlam zenginliği oluşturulduğu görülmüştür. Nicel ve nitel araştırma yöntemlerinden yararlanılarak hazırlanan bu çalışmada, Nedîm Dîvânı’nda Kuşlar örneği ile kuşların anlam bakımından dîvân şiirine katkısı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dîvân şiiri, Nedîm Dîvânı, kuşlar

Keywords:

Dîvân şiiri, Nedîm Dîvânı, kuşlar,

PDF

___

AKBUDAK, Yasemin (2008). “Nedim'in Şiirlerinde Aşkı Besleyen İki Kavram”, Journal of Istanbul University Faculty of Theology, (18), 249-276.
AKIN, Erhan vd. (2016). “Şeyh Galib Divanında Mitolojik ve Efsanevî Kuşlar”, Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 9, s. 82-98.
AKSOY, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü -2 Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
BAYRAM, Yavuz (2001). “Çiçekler ve Diğer Bitkilerin Dîvân Şiirine Yansımaları ile Anlam Çerçeveleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Samsun.
BİRİCİ, Sevim (2016). “Nedîm Dîvânı’nda Ateş ve Ateşle İlgili Kelimelerin Kullanımı”, Journal of Turkish Language and Literature. Yıl: 2, S: 4, s. 1-15.
CEYLAN, Ömür (2015). Kuşlar Dîvânı, İstanbul: Kapı Yayınları.
COŞKUN, Menderes, Ali İhsan Öbek ve Yavuz Bayram (2016). Gazel Şerhleri, İstanbul: Kesit Yayınları.
ÇAĞBAYIR, Yaşar (2017). Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
DEVELLİOĞLU, Ferit (2013). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 30. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi.
DİREKCİ, Bekir (2020). “Kitâbu Kıssa-i Kahramân-ı Kâtil‘in Paris Bibliotheque Nationale (Supp. 344) Nüshası Üzerine Bir Değerlendirme”, SUTAD, Ağustos, (49): 73-91.
ERDEM, Sargon (1991). “Anka”, TDV İslam Ansiklopedisi, 3. Cilt, s. 198-200.
GÖLPINARLI, Abdülbâki (2015). Nedim Divanı, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
GÜLER, Zülfi (2014). “Divan Şiirinde Papağan”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 1, Mart, s. 61-71.
HARMAN, Ömer Faruk ve Cemal Kurnaz (1998). “Hüdhüd”, TDV İslam Ansiklopedisi, 18. Cilt, s. 461-462.
http://lugatim.com/s/asaf [E.T.: 06.05.2022].
https://islamansiklopedisi.org.tr/hudhud [E.T.: 08.07.2022].
KARA, Mustafa (1996). “Gülşeniyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, 14. Cilt, s. 256-259.
KONUKÇU, Enver (1992). “Behrâm-ı Gûr”, TDV İslam Ansiklopedisi, 5. Cilt, s. 356.
KUDRET, Cevdet (2017). Divan Şiirinde Üç Büyükler Fuzuli, Baki, Nedim, İstanbul: Kapı Yayınlar.
KURMUŞ, Cengiz Veli (2008). “Nedim’in Gazellerindeki Mahlas Beyitlerinin Şiir ve Şair Üzerine Düşündürdükleri”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi TUDOK 2006 (11-13 Eylül), İstanbul Kültür Üniversitesi, Bildiriler, İstanbul.
KURNAZ, Cemal (2012). Hayâli Bey Divanının Tahlili, Ankara: Kurgan Edebiyat.
KUTKAN, Şevket (1992), Nedim Divanı’ndan Seçmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları / 385 / Türk Klasikleri Dizisi 20.
MACİT, Muhsin (1997). Nedîm Divânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
MACİT, Muhsin (2012). Nedim Divânı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Kültür Eserleri 511. ISBN: 978-975-17-36-38-3.
MACİT, Muhsin (2016). Nedîm Dîvânı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını.
MACİT, Muhsin (2018). Nedîm Hayatı – Eserleri – Sanatı – Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Ankara: Akçağ Yayınları.
MAZIOĞLU, Hasibe (2018). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler, Ankara: Akçağ Yayınları.
MOR, Gökmen (2016). “Divanü Lûgati’t Türk’te Kuş Adları Üzerine Bir İnceleme”, Researcher: Social Science Studies, Cilt 4, Sayı 7, s. 74-95.
NALÇACIGİL ÇOPUR, Emel (2020). “Divan şiirinde Aslan Metaforu”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Mart, s. 285-302.
ÖNER, Esra (2008). “Gevherî Divanı’nda Kuşlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S: 1/5, s. 554-575.
ÖZTOPRAK, Nihat vd. (2020). Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Metin Şerhi [17-19. Yüzyıllar], İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
PALA, İskender (2019), Şi’r-i Kadîm, İstanbul: Kapı Yayınları.
PALA, İskender (2020), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
SERDAROĞLU, Vildan (1994). “Nedim Divanı’ndaki Soyut Kavramlar (Gazeller, Şarkılar, Rubailer, Kıt‘alar, Tarihler, Beyitler)”, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
SİNAN NİZAM, Betül (2010). “Divan Şiirinde Alegorik Âşık ve Maşuklarından Gül ü Bülbül”, Internatıonal, Periodical For tehe Languages Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/3, Summer.
ŞEMSEDDİN SAMİ (2019). Kamus-ı Türkî, Haz. Paşa Yavuzarslan, Ankara: TDK Yayınları.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1, İstanbul: OSEDAM.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (2017). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 2, İstanbul: OSEDAM.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (2020). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 4, İstanbul: OSEDAM.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (2016). Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergâh Yayınları.
TÖKEL, Dursun Ali (2019). Divan Şairi Diyor ki, İstanbul: Ketebe Yayınları.
YEŞİLBAĞ, Semih (2019). “Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 22, s. 689-712.
WILDE, Oscar (2020). Mutlu Prens -Bütün Masallar, Bütün Öyküler-, Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.