ŞEYH GÂLİB DÎVÂNI’NDA SÖZ VE SÖZÜN ‎MÜTERÂDİFLERİ

Başta kutsal kitaplar olmak üzere bütün din ve mitlerde söz mefhumuna önemli bir ‎değer atfedilmiştir. Antik Yunan’dan günümüze değin söz, yazar ve şairlerin odak ‎noktası olmuş, retorik ve belâgat hakkında yüzlerce eser kaleme alınmıştır. İlk başlarda ‎kutsal kitapları anlamlandırabilmek adına geliştirilen bu sanatlar, sonrasında estetik ‎zevke hitap etmek adına şiirin konusu olmuştur. Yazar ve şairler eserlerinde ‎muhataplarını etkilemek, onları kendi anlam dünyasına çekebilmek için sözün fasîh ve ‎belîğ olmasına çaba göstermişler, eserlerinde sıklıkla söz hakkındaki poetikalarından ‎bahsetmişlerdir.‎ Bu çalışmada 18. yüzyıla damgasını vuran ve etkileri günümüze kadar süren Sebk-i ‎Hindî’nin en başarılı şairi Şeyh Gâlib’in Dîvânı’ndaki söz ve sözün müterâdifi olan ‎kavramlara değinilecek, onun söz hakkındaki poetikası incelenecektir. Bu çalışma ‎Gâlib Dîvânı’ndan seçilen 39 beyit ve bu beyitlerdeki söz ve sözün müteradifi olan; elfâz, ‎lafz/lafız, güftâr, güft-gû, kelâm, kavl, lâf, lisân, ‎makâl, nazm, nutk, nükte/ nükte-dân, ‎nükteverân, söz, suhan suhan-perdâz, ta’bîr, terâne ve ‎zebân gibi kavramlarla ‎sınırlandırılmıştır.‎

Anahtar Kelimeler:

Şeyh Gâlib, Dîvân, Sebk-i Hindî, söz, şiir

PDF

___

BAYRAM, Yavuz (2014). “16.Yüzyıl Divan Şiirinde “Şiir, Söz ve Şair”le İlgili Anlam Alanları (Kelimeler Ve Terkipler)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:15, s.s. 53-64.
CEBECİOĞLU, Ethem (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Otto Yayınları.
ÇUHADAR, Mustafa (1995). “Fesahat”, İslâm Ansiklopedisi, C.12, s.s. 423-424.
DEMİRCİ, Mehmet (1997). “Hal”, İslâm Ansiklopedisi, C. 15, S.s. 216-218.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Anakara: Aydın Kitabevi.
GÖLPINARLI, Abdülbaki (1985), Şeyh Gâlib Divanı’ndan Seçmeler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
PALA, İskender (2015), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
KALKIŞIM, Muhsin (1994), Şeyh Gâlib Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
M. Es’ad Gâlib. Dîvân (2011), (Haz: Naci Okçu), Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
ULUDAĞ, Süleyman (1990), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet Yayınları.
ONAY, Ahmet Talât (2009), Açıklamalı Dîvân Şiiri Sözlüğü-Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz: Cemal Kurnaz), İstanbul: H Yayınları.
YILMAZ, Erdem (2013), “Yahya Kemal’in Çok Katmanlı Şiir Yapısını Çözümlemede İki Anahtar Tem: Özlem Duygusu ve Kâinat Algısı”, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:16, S.s. 161-166.
Elektronik Kaynaklar
http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78404/seyh-galib-dîvâni.html (E.T.:08.1.2022)
https://simitcay.com/2020/11/17/seyh-galib-edebi-kisiligi/ (E.T.: 02.03.2022)