17. YÜZYIL ŞAİRİ MEVCÎ’NİN KASÎDE-İ KALEMİYYE VE KASÎDE-İ HEREMİYYE ADLI İKİ MESNEVİSİ

Asıl adı Mehmed olan Mevcî 17. yüzyıl şairlerindendir. Doğum tarihi hakkında bilgi bulunamayan şair hakkında birkaç tezkire bilgi vermiştir. Kendisi, hayatını uzun yıllar çeşitli devlet kademelerinde görev yaparak geçirmiş, sonunda vezirlik makamına kadar yükselmiştir. Mevcî’nin hayatı hakkında verilen bilgiler tezkirelerde sınırlı olsa da gerek şiirlerinde kendisiyle ilgili bahsettiği hususlardan gerekse Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi’nin hakkında verdiği malumatlardan şairin hayatı hakkında bazı ipuçları elde edilebilmektedir. Kafzâde Fâizî, tezkiresinde Mevcî’nin divanı olduğunu ifade etse de bugün bu eser ele geçmemiştir. Mevci’nin Lokman Hekim’in üç yüz nasihatını içeren Nazmü’l-Habîb Fî-Nushü’l-Lebîb adlı bir mesnevisinin yanı sıra çalışmamıza konu olan iki şiir de dâhil olmak üzere şu ana kadar tespit edilebilen üç mesnevisi bulunmaktadır. Bu çalışmada Mevcî’nin Kasîde-i Heremiyye ve Kasîde-i Kalemiyye adlı iki mesnevisi incelenmiştir. Bunlardan Kasîde-i Heremiyye’de yaşlılık konusu ele alınmış, yaşlılığın insanda meydana getirdiği kötü durumlar ve gençliğin kıymeti gibi konulardan bahsedilmiştir. Kasîde-i Kalemiyye’nin ise giriş kısmı kalemin sorulduğu bir lügaz olarak düzenlenmiş ve eserde kalem merkez alınarak devrin Sultanı IV. Murad’ın övgüsünde bulunulmuştur. Çalışmada mesnevi nazım şekli üzerine kısa bir girişle bilgi verilmiştir. Sonrasında çeşitli kaynaklardan elde edilebilen verilerden hareketle Mevcî’nin hayatı hakkında bilgiler aktarılmış, çalışmaya konu olan her iki mesnevisi içerik, nazım şekli, vezin, kafiye, redif gibi özellikler açısından incelenmiştir. Makalenin sonunda ise her iki metnin transkripsiyonlu metni verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mevcî, Kaside-i Kalemiyye, Kaside-i Heremiyye, kalem, lügaz

PDF

___

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1999). Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’ar, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Dilçin, Cem (1999). Fuzûlî’nin Nesib Bölümü “Lugaz” Olan Bir Kasidesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğraftaya Dergisi, Cilt: 39, Sayı: 1-2, s.79-86.
İpekten, Haluk (2015). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergah Yayınları.
Kaplan, Yunus (2014). “Mevcî, Defterdar Mehmed Paşa”, TEİS, http://teis:yesevi.edu.tr/madde-detay/mevci-defterdar-mehmed-pasa (Erişim Tarihi: 17/09/2020).
Kartal, Ahmet (2013). Doğunun Uzun Hikayesi (Türk Edebiyatında Mesnevi), İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
Kartal, Ahmet (2007). “Eski Türk Edebiyatında Mesnevi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Sayı:10, s.353-432.
Kayabaşı, Bekir (1997). Kâf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı, Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı.
Kutlar, Fatma Sabiha (2000). “Mesnevi Nazım Şekline Genel Bir Bakış ve Türk Edebiyatında Mesnevi Araştırmalarıyla İlgili Bir Kaynakça Denemesi”, Türkbilig, Sayı 1, s.102-157.
Mecmua, Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi No:438.
Mehmed Süreyya (1996). (Haz. Keskin, Mustafa vd.), Sicill-i Osmamî yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, C.IV/I,İstanbul: Sebil Yayınevi.
Saraç, M. A. Yekta (2014). Klasik Edebiyat Bilgisi-Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Bilimevi Basın Yayın.
Taş, Hakan (2008). “Klasik Türk Şiirinde Türkçe Sözcüklerde Med”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 19, İstanbul, s. 143-156.
Ünver, İsmail (2004). “Mesnevi”, TDVİA, C. 29, s.322-324).
Yılmazer, Ziya (2003). Topçular Kâtibi Abdülkadir (Kadrî) Efendi Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.