SİYASİ MÜCADELE EKSENİNDE ERZİNCAN’DA FAALİYET GÖSTEREN DERNEKLER (1941-1960)

Türk siyasi tarihinde modern anlamda sivil toplum kuruluşlarının doğuşu, II. Meşrutiyet Dönemi’nde 16 Ağustos 1909 tarihinde kabul edilen Cemiyetler Kanunu ile olmuştur. Cemiyetler Kanunu ile cemiyet kurma hakkı yasal hale getirilmiş ve bu dönemde farklı amaçlarla pek çok cemiyet kurulmuştur. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e intikal eden dernekler, 1923, 1925, 1927 ve 1938 yıllarında Cemiyetler Kanunu üzerinde yapılan değişikliklerle sıkı denetim altına alınmıştır. 1946’da kanunda yapılan değişiklikle dernek özgürlüğü sağlanmış ve çok partili hayata geçişe zemin hazırlanmıştır. Bu durum toplumun her kesiminde derneklere olan ilginin artmasında ve benimsenmesinde etkili olmuştur. Bu çalışmanın amacı; tek parti ve çok parti döneminde Erzincan’da faaliyet gösteren dernekleri açıklamak ve her iki dönemi mukayese etmektir. Çalışmada derneklerin kuruluş amaçları ve çalışma alanları ile derneklerde görev yapanlar hakkında bilgi verilerek, dönemin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik şartları ortaya konulmuştur. Özellikle çok partili hayata geçişle birlikte siyaset-dernek ilişkisi ve Erzincan’daki siyasi mücadelenin dernekler üzerindeki etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Cemiyetler Kanunu, Dernekler, Siyaset, CHP, DP, Erzincan

THE ASSOCIATIONS THAT WERE ACTIVE ON THE AXIS OF POLITICAL STRUGGLE IN ERZINCAN (1941-1960)

The birth of non-governmental organizations in Turkish political history in modern sense occurred with the approval of Law of Associations on August 16, 1909 during the Constitutional Period II. With the Law of Associations, the right to establish associations was legitimized, and many associations were established for various purposes during this period. The associations that were transferred to the Republic from the Ottoman State were taken under strict control with the amendments made in the Law of Associations in 1923, 1925, 1927 and 1938. The amendment in 1946 ensured freedom for associations, and the ground was prepared for the transition to multi-party life. This situation had been influential in the increase of the interest in associations and in their adoption in every part of the society. The purpose of this study is to explain the associations that were active in Erzincan during the single-party and multi-party system, and compare these two periods. Information has been provided on the establishment purposes and working areas of the associations and on the people who were employed in them; and the political, social, cultural and economic conditions of these periods have been revealed in the study. Especially the relation between politics and associations with the transition to multi-party life and its influences on the political struggle in Erzincan have been determined.

Keywords:

Law of Associations, Associations, Politics, CHP, DP, Erzincan,

PDF

___

Ballar, S. (2006). Türk Dernekler Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Bulut, H. (1997). Milli Mücadelede Erzincan, Erzincan Belediyesi Yayınları No:10, Aydoğdu Ofset, Ankara.
Cin, H., Akgündüz, A. (1989). Türk Hukuk Tarihi, C. II, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya.
Çapa, M. (2010). Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türkiye Kızılay Derneği
Çelik, R. (Ed.). (2013). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Cemiyet Kanun ve Nizamnameleri, İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Bion Dijital Baskı Matbaacılık, Ankara.
Dalamanlı, L. vd., (1991). İlmî ve Kazâî İçtihatlarla Açıklamalı Türk Medeni Kanunu, C.I, Kazancı Matbaası, İstanbul.
Hâtemi, H. (1979). Medeni Hukuk Tüzelkişileri, C. I, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul.
Öz, E. (1992). Türkiye’de Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım, Gündoğan Yayınları, Ankara.
Sarıkaya, M. (2007). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Bir Sosyal Hizmet Kurumu: Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 34, Erzurum.
Saymen, F. H. (1948). Türk Medeni Hukuku, C. II (Şahsın Hukuku), Kenan Matbaası, İstanbul.
Sazil, S. vd., (2006). Son Değişikliklerle Dernekler Mevzuatı, 3. Baskı, Beyaz Matbaa, Ankara.
Tokgöz, F. (1983). “Dernekler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. II., İletişim Yayınları, İstanbul.
Tunaya, T. Z. (1975). Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul.
Tunaya, T. Z. (2009). Türkiye’de Siyasal Partiler, Genişletilmiş 3. Baskı, C. I, İletişim Yayınları, İstanbul.
Yavuz, E. (2012). Erzincan’da İdari ve Siyasi Hayat (1923-1960), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Yavuz, E. (2016). “Erzincan’da Eğitim ve Eğitim Kurumları (1923-1960) / Education and Educational Institutions in Erzincan”, Turkısh Studıes -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 11/6 Spring 2016, Ankara/Turkey, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9550, p. 75-102.
Yücekök, A. N. (1972). Türkiye’de Dernek Gelişimleri, Sevinç Matbaası, Ankara.
Zevkliler, A. (2000). Medeni Hukuk, Seçkin Yayıncılık, Ankara.