Karadeniz KemençesininYunanistan’daki İcra Geleneği

Yaylı çalgılar ailesine mensup olan Karadeniz kemençesi, şekil ve çalım özellikleri itibariyle Türkiye sınırları içerisindeki Kuzey Doğu Anadolu (Doğu Karadeniz) bölgesine özgü bir çalgıdır ve bu bölgedeki müzik geleneğinin en önemli temsilcisidir. Karadeniz kemençesi diğer yaylı enstrümanlardan ayırılan özgün bir çalım tarzına ve repertuara sahiptir. Bugün, Karadeniz kemençesi sadece Türkiye’nin Karadeniz bölgesinde değil, 20. yüzyılın başlarında nüfus mübadelesi nedeniyle Yunanistan’a göç eden Karadenizli Rumlar tarafından da icra edilmektedir. Bu bağlamda Karadeniz kemençesi hem Türkiye’de hem de Yunanistan’da Karadenizli halkların en önemli ve sembolik çalgısı olarak karşımızı çıkmaktadır. Her ne kadar aynı ortak kültürel coğrafyadan geliyor olsalar ve birçok benzerliği hala barındırıyor olsalar da, aradan geçen neredeyse yüz yıllık bir zaman zarfından sonra, iki toplum arasında, gerek müzik, gerek dans, gerek diğer kültürel olgular açısından bir takım farklılıklar kaçınılmaz olarak ortaya çıkmıştır. Bu farklılıkların, özellikle mübadele ile birlikte farklı bir sosyo-kültürel ve politik çevreye yerleşmiş olan Karadenizli Rumların kemençe icra geleneklerine önemli ölçüde yansıdığı gözlemlenmektedir. Özellikle son 10-15 yıllık bir süreç içinde önemli bir popülerlik kazanan Karadeniz müziği, ana akım medya ve sosyal medya üzerinden daha geniş kitlelere ulaşmaktadır. Bu durum Karadeniz müziği icracılarında da bir artışa neden olmuş ve Karadeniz kemençesi icrası gençler arasında önemli düzeyde yaygınlaşmıştır. Buna ek olarak, kitle iletişim araçlarının ve internetin gelişmesiyle birlikte, Yunanistan’a göç eden Karadenizli Rumlar ve Türkiye’deki kemençe icracıları arasındaki iletişim ve etkileşim artmış, doğal olarak aynı kültürel geçmişten gelen bu insanlarınetkileşimi kemençe icralarına da yansımış, özellikle Türkiye’deki kemençe icracıları arasında, Yunanistan’daki Karadeniz göçmeni Rumlar arasındaki geleneksel icraya ilgi artmıştır. Yukarıda belirtilen etkenlere dayalı olarak Türkiye’deki kemençe icracıları arasında tanımlanan bir “Rum tavrı” söz konusu olmuştur. Bu makale, 2016-2018 yılları arasında Yunanistan’da gerçekleştirilen alan araştırmasının sağladığı veriler ışığında ve “Rum tavrı nedir?” sorusu bağlamında Yunanistan’daki geleneksel kemençe icra pratiğinin gelişim ve değişim sürecini, çalım tekniği ve repertuar açısından ele alıp analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Traditional Playing Practice of Black Sea Fiddle in Greece

The kemenche (Black Sea fiddle or Pontic lyra) is a bottle-shapedstringed instrument originated from the Black Sea region of Turkey.It is one of the most important figures of Black Sea music traditionas it has an original playing style and repertoire that differentiatesthis instrument from other bowed instruments. Today, kemenche isbeing performed not only in the Black Sea region of Turkey but alsoin Greece, where the Pontic Greeks have immigrated from the BlackSea region of Turkey at the beginning of the 20th century. In additionto that, kemenche remains as the most significant and symbolicmusical instrument for both communities of Greek (Pontus people)and Turkish (Black Sea people). When the playing styles of these twogroups are considered, it is possible to observe both similarities as wellas differences. While similarities stem from similar origins shared bythe two communities, the reasons for differences can be traced back tothe changes of the cultural environment by one community, i.e. PonticGreeks, through immigration and population exchanges. In the lastten-fifteen years, Black Sea traditional music gained great popularityand it had the opportunity to reach a wider audience. This popularityincreased the number of people who wanted to engage in Black Seamusic. Due to this fact, today there are many kemenche performersamong the young generations compared to the past. Consequently,with the increase in the usage of Internet and cable system networksof mass communication, the cultural bonds between the Black Seacommunities of Turkish and Greek heritage had the opportunity tointeract with each other. Specifically, this cultural interaction valuablyincreased between the young generation kemenche players of bothcommunities. For instance, among the Turkish kemenche players, thedifferent kemenche playing style that is played in Greece has recentlybecome popular and the Turkish kemenche players defined this newstyle as Greek style - “Rum tavrı”. In this paper, I aim to analyze thetraditional performance of kemenche based on the data gatheredfrom the field research I conducted in Greece between the years of2016-2018, and it also discusses the playing techniques, repertoire,and evolution process of kemenche performing practice through thequestion “What is the Greek style- Rum tavrı?”.

PDF

___

Annoyanakis, F., (1991). Greek Popular Musical Instruments, Melisa Publishing House, Greece.
Duygulu, Melih, (2014). Türk Halk Müziği Sözlüğü, Pan Yayıncılık, İstanbul
Efstathiadis, Stathis I. (1992). Τα Τραγούδια του Ποντιακού Λαού. Πολυτιμο Κεφάλαιο της Λαογραφίας μας. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. [The Songs of the Pontic People. A Valuable Chapter of our Folkloric Studies. Thessaloniki: Kyriakidis bros.]
Öztürk, Özhan., (2005). Karadeniz Ansiklopedik Sözlük Cilt I-II, Heyamola Yayınları, İstanbul
Tsahourides, Matthaios, (2007). Pontic Lyra in Contemporary Greece, Unpublished Ph.D Dissertation, Goldsmith University of London
Tsekouras, Ioannis. (2016). Nostalgia, Emotionality, and Ethno-regionalism in Pontic Parakathi Singing, Unpublished Ph.D Dissertation, University of Illinois, Urbana:USA Kişisel Görüşmeler
Haris Kyriakidis (16.12.2016) Görüşme kaydı. Paliokomi, Serres: Yunanistan
Nikos Zournatzidis (17.03.2017) Görüşme kaydı. Kallithea, Atina: Yunanistan
Panagiotis Aslanidis (10.04.2017). Görüşme kaydı. Ambelokipo, Selanik: Yunanistan
Antonis Papadopoulos (25.12.2017) Görüşme kaydı. Stavroupoli, Selanik: Yunanistan Internet kaynakları http://www.pontos-news.gr/article/191457/giorgos-posinakidis-oposinaks-apo-hapsikioi-tis-ano-matsoykas (son erişim tarihi 30. 04.2020)
http://www.kotsari.com/laografia/asmata/49-tsortants-santa-tsortanikas-ts ortanidis-antartiko-santa-trapezounta-kilkis (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
http://globalsanta.blogspot.com/2012/09/blog-post_4591.html (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
http://santa-pontos.blogspot.com/2008/05/blog-post_20.html (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/user/PontianYouthUnion/videos (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
http://www.pontos-news.gr/article/11427/o-akoyrastos-lyraris-savvelisgiakoystidis (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
http://www.kotsari.com/laografia/340-savvelis-giakoustidis-liraris (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/watch?v=P4xkNKCKyPY&t=475s (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=iMt863- fSl0&feature=emb_title (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=PTwJVzohS0Q&fea ture=emb_title (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/watch?v=WqQv1o6flNs (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/watch?v=tTZDVKMZOrk (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/watch?v=ZSwtaquuyQk (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/watch?v=z0hCKkjsxAs (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
https://www.youtube.com/watch?v=FRP6uP_9-e4&t=108s (son erişim tarihi 30.04.2020)
https://www.youtube.com/watch?v=0HysYPxNyyg (son erişim tarihi 30.04.2020)
https://www.youtube.com/watch?v=UyEUeiNXdeg (son erişim tarihi 30.04.2020)
https://www.youtube.com/watch?v=X6sz_QRNgO8 (son erişim tarihi 30.04.2020)
Figür 6, Kişisel arşiv, Onur Şentürk
Figür 7, https://www.youtube.com/watch?v=IS_FDnTFIGg (son erişim tarihi 30. 04. 2020)
Figür 8, https://www.youtube.com/watch?v=iI-eMsRw_- g&fbclid=IwAR12TSwCS4VQmsCdHa-7-xg48sngXLE_bI9AYqmRsnD GLiO1BPI81k1sbfc&app=desktop (son erişim tarihi 30. 04. 2020