Hamza ÇEŞTEPE, Arzu TAY BAYRAMOĞLU, Enes SÜMER

DIŞ BORÇLANMA, İKTİSADİ BÜYÜME, CARİ AÇIK VE FİNANSAL GELİŞME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Bu çalışmada, Türkiye ekonomisinde dış borçlanma ile ekonomik büyüme, cari açık ve finansal gelişme arasındaki ilişki ARDL eşbütünleşme yöntemi ile incelenmektedir. Çalışma 1998:Q1-2019:Q2 dönemini kapsamaktadır. Çalışmada elde edilen ekonometrik bulgulara göre, dış borçlanma ile ekonomik büyüme, cari açık ve finansal gelişme arasında eşbütünleşme ilişkisi mevcuttur. Buna göre, uzun dönemde ekonomik büyüme ve finansal gelişme ile dış borçlanma arasında pozitif ilişki, cari açık ile dış borçlanma arasında negatif ilişki tespit edilmiştir. Bu sonuçlar, Türkiye ekonomisinde tasarrufların yatırımları finanse etmeye yetmediğini, ithalata bağımlı üretim yapısının mevcut olduğunu ve ekonominin borçla büyüyebildiğini göstermektedir

THE RELATIONSHIP BETWEEN EXTERNAL BORROWING, ECONOMIC GROWTH, CURRENT ACCOUNT AND FINANCIAL DEVELOPMENT: THE CASE OF TURKEY

In this study, the relationship between external borrowing and economic growth, current account deficit, and financial development is analyzed by ARDL cointegration method in Turkey. The study covers the period 1998:Q1-2019:Q2. According to the econometric findings obtained in the study, there is a cointegration relationship between external borrowing and economic growth, current account deficit and financial development. Accordingly, a positive relationship between economic growth and financial development and external borrowing in the long run, and a negative relationship between current account deficit and external borrowing were found. The results implies that national savings is insufficient financing the investments in Turkey. In addition to that there is an importdependent production structure and that the economy can grow with debt.

PDF

___

Adıyaman, A. T. (2006). Dış borçlarımız ve ekonomik etkileri, Sayıştay Dergisi, 62, Temmuz-Eylül, 21-45.
Akdağ, A. (2007). Dış borç ve ekonomik büyümeye etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Akduğan, U. (2017). Türkiye’de dış borç stokunun belirleyicileri. Business and Economics Research Journal, 8(2), 183-202.
Azgün, S. (2005). Dış borç sürdürülebilirliği: Zamanlararası bütçe kısıtı testleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5(2), 57-68.
Bayraktutan, Y. ve Demirtaş, I. (2011). Gelişmekte olan ülkelerde cari açığın belirleyicileri: Panel veri analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(22), 1-28.
Bilginoğlu, M. A. ve Aysu, A. (2008). Dış borçların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, 1-23.
Bingöl, N. ve Pehlivan, C. (2018). Türkiye ekonomisinde cari açık ve nedenleri: ARDL analizi. Journal of Institute of Economic Development and Social Researches, 4(9), 170-181.
Bölükbaş, M. ve Peker, O. (2017). Ticari dışa açıklık ve dış ticaret hadleri dış borçlanma üzerinde etkili mi? Türkiye için bir analiz. Sosyoekonomi, 25(34), 213-225.
Claessens, S., Detragiache, E., Kanbur, R. ve Wickham, P. (1996). Analytical aspects of the debt problems of heavily indebted poor countries. Policy Research Working Paper Series, 1618, The World Bank.
Çağlayan, E. (2006). Enflasyon faiz oranı ve büyümenin yurt içi tasarruflar üzerindeki etkileri. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1), 423-438.
Çakmur Yıldırtan, D. (2011). E-views uygulamalı temel ekonometri makroekonomik verilerle. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
Çeştepe, H., Ursavaş, U. ve Güdenoğlu, E. (2014). Türkiye’de cari açık ve dış borç arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. H. Vergil, Ö. Sezer ve G. Dökmen (ed.) içinde (100-109), 1. Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu, Zonguldak: Buluş Tasarım.
Dağdelen, İ. (2004). Liberalizasyon. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1- 66.
Darrat, A. F. (1988). Have large budget deficits caused rising trade deficits?. Southern Economic Journal, 54(4), 879-887.
Demir, G. (1988). Dış borçlanma ve Türkiye'nin dış borçları üzerine bazı gözlemler. Anadolu Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 219-238.
Diamond, P. (1965). National debt in a Neoclassical growth model. The American Economic Review, 55(5), 1126-1150.
Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimations for autoregressive time series with a unit root. Journal of American Statistical Association, 74, 427-431.
Dönek, E. (1995). Türkiye'nin dış borç sorunu ve 1980 sonrası boyutları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50(1), 173-186.
Edo, S. E. (2002). External debt problem in Africa: A comparative study of Nigeria and Morocco, African Development Review, 14(2), 221-236.
Eğilmez, M. (2012, Ekim 20). İkiz açık, üçüz açık. Kendime Yazılar. Erişim adresi https://www.mahfiegilmez.com/2012/10/ikiz-ack-ucuz-ack.html.
Eğilmez, M. (2016, Nisan 10). Türkiye’nin dış borçları. Kendime Yazılar. Erişim adresi https://www.mahfiegilmez.com/2016/04/turkiyenin-ds-borclar.html.
Engel, R. F. ve Granger, C. W. J. (1987). Co-integration and error correction representation, estimation and testing. Econometrica, 55(2), 251- 276.
Genç, M. C. ve Tandoğan, D. (2015). Türkiye’de dış borçlanmanın ekonomik büyümeye etkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11(1), 65-87.
Gül, E., Kamacı, A. ve Konya, S. (2012). Dış borcun büyüme üzerine etkileri: Orta Asya Cumhuriyetleri ve Türkiye örneği. International Conference On Eurasian Economies, Almaty-Kazakhstan, 11-13 October 2012, 169-174.
Hwang, J. T., Chung, C. P. ve Wang, C. H. (2010). Debt overhang, financial sector development and economic growth. Hitotsubashi Journal of Economics, 51(2010), 13-30.
İlgün, M. F. (2016). Financial development and domestic public debt in emerging economies: A panel cointegration analysis. Journal of Applied Economics and Business Research, 6(4), 184-196.
Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254.
Kara, M. (2001). Türkiye’nin ekonomik büyüme sürecinde dış borç çıkmazı. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 95-110.
Karagöl, E. T. (2010). Geçmişten günümüze Türkiye’de dış borçlar. SETA Analiz, 26.
Karagöz, K. (2007). Türkiye’de dış borçlanmanın nedenleri ekonometrik bir değerlendirme. Sayıştay Dergisi, 66-67, Temmuz-Aralık, 99-110.
Keçeligil, H. T. (2019). Başlangıçtan günümüze Türkiye’nin borçları ve kırılgan beşli. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 103-129.
Koçak, A. (2009). Küresel dönemde Türkiye’nin borç yapısındaki dönüşüm, Maliye Dergisi, 157, Temmuz-Aralık, 65-84.
Koyuncu, F. T. ve Tekeli, S. (2010). 1990 sonrası dönemde Türkiye’de dış borç stoku üzerinde etkili olan ekonomik faktörlerin analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 123-130.
Krugman, P. (1988). Financing vs. forgiving a debt overhang. Journal of Development Economics, 29(3), 253-268.
Lau, E., Lee, A. S. ve Arip, M. A. (2015). Macroeconomics determinants of external debt in Malaysia. International Journal of Economic Sciences, 4(4), 14-26.
Lessard, R. D. (1986). International financing for developing countries, the unfulfilled promise. World Bank Staff Working Paper, 783.
Levine, R. (1996). Financial development and economic growth views and agenda. Policy Research Working Paper, 1678, The World Bank.
Loganathan, N., Sukemi, M. N. ve Sanusi, N. A. (2010). External debt and macroeconomics performance in Malaysia: Sustainable or not?, Global Economy and Financial Journal, 3(2), 122-132.
Matuka, A. ve Asafo, S. S. (2018). External debt and economic growth in ghana: A co-integration and a vector error correction analysis. Munich Personal RePEc Archive, 90463, 6(1), 39-48.
Musgrave, R.A. (1959). The theory of public finance. New York: McGraw Hill.
Narayan, P. K. (2005). The saving and investment nexus for China: Evidence from Cointegration Tests. Applied Economics, 37(17), 1979-1990.
Nissanke, M. ve Ferrarini, B. (2001). Debt dynamics and contingency financing: Theoretical reappraisal of the HIPC initiative. UNU-WİDER Development Conference, 17-18 August, Helsinki.
Orhaner, E. (2007). Kamu maliyesi, 1. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
Öztürk, S. ve Çınar, U. (2018). Kamu dış borçlanması ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine ampirik bir uygulama (1975-2016). Sosyal Bilimler Metinleri, 2018(1), 66-79.
Pehlivan, O. (2013). Kamu maliyesi, 1. Baskı, Trabzon: Celepler Matbaacılık.
Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
Phillips, P. C. B. ve Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
Sarı, M. (2004). Dış borç yönetimi ve Türkiye uygulamaları (Yayımlanmamış uzmanlık yeterlilik tezi). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü.
Shaw, E. S. (1973). Financial deepening in economic development. New York: Oxford University Press.
Sönmez, S. (2003). Türkiye’de finansal serbestlik: İstikrarsızlık faktörü mü? Kalkınmanın itici gücü mü? Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 14(49), 210-224.
World Bank. (2016). Financial development. Erişim adresi https://www.worldbank.org/en/publication/gfdr/gfdr-2016/background/ financial-development.
Yapar Saçık, S. ve Alagöz, M. (2010). Türkiye’de cari işlemler açığı sorunu ve borçlanma ile ilişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 113-120.
Yeldan, E. (2004). Türkiye ekonomisinde dış borç sorunu ve kalkınma stratejileri açısından analizi. Çalışma ve Toplum, 1(1), 1-29.
Yentürk, N. (1997). Finansal serbestlik ve makroekonomik dengeler üzerindeki etkileri. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 8(27), 131-156.
Yıldız, F. (2018). Gelişmekte olan ülkelerde dış borçlanma ve dış yardımların yoksulluk üzerindeki etkisi: Yatay kesit analizi ile bir inceleme. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 9-19.
Zafar, S. ve Butt, M. S. (2008). Impact of trade liberalization on external debt burden: Econometric evidence from Pakistan. MPRA Paper, 9548.
Zivot, E. ve Andrews, D. W. K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270.