KAMUSAL ALANDA DİNİ SEMBOLLER: AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ’NİN KARARLARINDA TARAFSIZLIK ADINA AYRIMCILIK

Çalışmamız, Türkiye’de uzun yıllar uygulanan başörtüsü (türban) yasağının, kamusal alanda kadınlar üzerindeki etkisine odaklanmaktadır. Bu bağlamda ele alınan din ve vicdan özgürlüğü, kamusal alan kavramıyla değerlendirilmekte, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin dini semboller ile ilgili bazı ilke kararlarına yer verilmektedir. Dini sembollere ilişkin Anayasa Mahkemesi ve Danıştay’ın önceki kararlarıyla, AİHM’nin kararları arasındaki uyum karşısında tekrara düşmemek adına odak noktamız AİHM kararları oldu. Ancak Türk hukuk sisteminin, uluslararası ve bölgesel metinlerdeki din ve vicdan özgürlüğünün sınırlandırılma sebeplerinden farklı bir düzenleme içermesinden dolayı da konumuzun gerektirdiği ölçüde “Türkiye’de Hürriyetin Yasal Görünümü” başlığını açtık. Çalışmamızda vurgulamak istediğimiz temel husus, din ve vicdan özgürlüğünün Türkiye’deki söz konusu Anayasal koruyucu temel eksikliğidir. Çıkartılacak yönetmelik, genelge ve tebliğlerin uygulanmasıyla başörtülü kadınların; siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik sahanın dışına çıkartıldığı bir duruma tekrar dönülebilme ihtimalinin önleyici tartışmaya ve farklı yoruma müsait olmayan açık üst norm eksikliğidir. AİHM’nin de başörtüsüne yaklaşımı devletlerin alanına müdahale etmemeye yönelik olduğu için, beklenildiği kadar özgürlüğe doğrudan koruma getirmemek şeklindedir. Başörtüsü yasağının sonuçları, sadece din ve vicdan özgürlüğünü ihlal ettiği perspektifinde ele alındığı zaman, kadınların kamusal alandan dışlandığı değerlendirmesi eksik kalmaktadır. Yasağın olumsuz sonuçlarının daha iyi anlaşılması için, AİHM kararları, iş bu çalışmamızda kamusal alan-özel alan kavramlarıyla birlikte incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Başörtüsü, Kamusal Alan, Laiklik, Düşünce, Din ve Vicdan Özgürlüğü, Eşitlik

Religious Symbols in the Public Sphere: Discrimination in the Name of Neutrality in the Decisions of the European Court of Human Rights

The present study focuses on the impact of the headscarf (hijab) ban, which has been imposed in Turkey for many years, on women in the public sphere. In this regard, freedom of religion and conscience is addressed within the scope of the public sphere, and some of the resolutions of the European Court of Human Rights (ECtHR) on religious symbols are discussed. To avoid repetition in the face of the alignment between the decisions of the ECtHR and the previous decisions of the Constitutional Court and the Council of State regarding religious symbols, we focused on the decisions of the ECtHR. However, since the Turkish legal system has a regulation different from the reasons for the restriction of freedom of religion and conscience in international and regional texts, we addressed the title of "Legal Appearance of Freedom in Turkey" to the extent required by the topic of this study. The main point emphasizes in the present study is the lack of this Constitutional protective foundation of freedom of religion and conscience in Turkey. It is a lack of clear supreme norms that are not conducive to discussion and different interpretations, preventing the possibility of returning to a situation where women wearing headscarves are taken out of the political, social, cultural, and economic sphere with the implementation of the regulations, circulars, and communique to be issued. Since the ECtHR avoids interfering in the states regarding the headscarf, it does not protect freedom as much as expected. Addressing the consequences of the headscarf ban only from the perspective that it violates freedom of religion and conscience, however, overlooks the fact that women are excluded from the public sphere. To better understand the negative consequences of the ban, ECtHR decisions are examined together with the concepts of the public sphere-private sphere in this study.

Keywords:

Headscarf, Public Sphere, Secularism, Freedom of Thought, Religion and Conscience, Equality,

PDF

___

Akbulut, Emre. “Limitations on Religious Headdress and Two Different Viewpoints: Inferences from Finding of the European Court of Human Rights and the United Nations Human Rights Committee”, Anayasa Yargısı, 38/2, (2021): 177-220.
Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Ders Notları, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
Eren, Abdurrahman, “Özgürlükler Mekanı Olarak Kamusal Alan”, AÜEHFD, 9/3-4, (2005): 95-124.
Habermas, Jürgen. Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, çev. Tanıl Bora ve Mithat Sancar, İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
Human Rights Watch (2009), “Discrimination in the Name of Neutrality Headscarf Bans for Teachers and Civil Servants in Germany”, (E.T: 07.08.2022), Document No: February, (1-56432-441-9),https://www.hrw.org/report/2009/02/26/discrimination-name-neutrality/headscarf-bans-teachers-and-civil-servants-germany.html.
İnam, Ahmet. “Hanemizdeki Sır”, Kamusal Alan, Doğu Batı Düşünce Dergisi, 5, (1998-9): 197-205.
Jürgen Habermas/Lennox Sara /Lennox Frank, “The Public Sphere: An Encyclopedia Article (1964)”, Duke University Press, 3 (1974): 49-55.
Keskin, Ferda. “Kamusal Alan ve Yalın Yaşam”, Kamusal Alan, Doğu Batı Düşünce Dergisi, 5 (1998-9): 105-109.
Keyman, E. Fuat. “Kamusal Alan ve “Cumhuriyetçi Liberalizm”: Türkiye’de Demokrasi Sorunu”, Kamusal Alan, Doğu Batı Düşünce Dergisi, 5 (1998-9): 53-80.
Kurt, Hayrettin. “İnanç Özgürlüğü Bağlamında Dini Sembollerin Kullanımının Mukayeseli Hukuk Bakımından değerlendirilmesi”, EÜHFD, 17/1-2, (2013): 201-232.
Küçük, Adnan. “Türkiye’de Bir Tuhaflık: Başörtüsü Yasağı”, Liberal Düşünce Dergisi, 52 (2008): 91-99.
Jaclynl Lneo/Gscharffs Brett. “Introduction: Freedom of Religion Law and Politics in Comparative Perspective”, University of Western Australia Law Review, 47/1 (2020): 1-14.
McCrea, Ronan. “The Ban on the Veil and European Law”, Oxford University Press-Human Rights Law Review, 13/1 (2013): 57-97.
McGoldrick, Dominic. “Religion in the European Public Square and in European Public Life- Crucifixes in the Classroom?”, Oxford University Press-Human Rights Law Review, 11/3, (2011): 451-502.
Öğün, Süleyman Seyfi. “Kamusal Hayatın Kültürel Kökleri Üzerine: Sennett, Habermas ve Abdülaziz Efendi”, Kamusal Alan, Doğu Batı Düşünce Dergisi, 5 (1998-9), 55-61.
Pelsmakher, Simon. “State Neutrality in Religious Affairs - Civil Servants and Religious Dress”, Canada-United States Law Journal, 41/1, (2017): 141-155.
Sunay, Reyhan. “Cumhuriyetçi-Liberal-Müzakereci Kamusal Alan Modelleri ve Türkiye’de Kamusal Alanın Gelişimi”, SÜHFD, 10/3-4, (2002): 51-78.
Şirin Tolga, Erkan Duymaz, Deniz Yıldız. Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü: Sorunlar, Tespitler ve Çözüm Önerileri, Ankara: Türkiye Barolar Birliği (313), 2016.
Temperman, Jereon. “The Right to Neutral Governance, Religion, the State & the Question of Human Rights Compliance”, The Journal of Human Rights, 12/24, (2018): 17-38.
The World Bank, Communication for Governance & Accountability Program (CommGAP), (E.T: 09.09.2022), “The Public Sphere”, https://assets.publishing.service.gov.uk/media/57a08b45e5274a27b2000a69/PubSphereweb.html.
Torun, Tayfun. “Jürgen Habermas’ın Kamusal Alan Kavrayışı: Rasyonel Politik İrade Oluşumu”, Kaygı, 19/1, (2020): 220-238.
Ulucan, Devrim. “Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık”, DEÜHFD, 15/Özel Sayı, (2014): 369-383.
Yeşil, Ufuk. “Fransa’da Din ve Vicdan Hürriyeti Bağlamında Dini Sembollerin Kullanımı”, TBB Dergisi, 126, (2016): 11-48.
Yıldız, Abdülkadir, Din ve Vicdan Özgürlüğü. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
Yılmaz, Zafer, “Özel Alan-Kamusal Alan Ayrımının Tarihsel Temelleri “Antik Yunan”, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, (2006): 359-371.
Yükselbaba, Ülker, “Kamusal Alan Modelleri ve Bu Modellerin Bağlamları”, İÜHFM, 66/2, (2008): 227-271. http://hrlibrary.umn.edu/gencomm/hrcom22.htm (E.T: 06.06.2022); UN Document No: HRI/GEN/1/Rev.1 (1994); https://digitallibrary.un.org (E.T: 12.09.2022).