Hititçe Çivi Yazılı Metinlerde Geçen Yılan Üzerine Bir İnceleme

Hititlerin doğal çevreye ve onun içinde yaşayan canlılara yaklaşımı siyasi, hukuki, dini ve mitolojik metinlerden bilinmektedir. Bu belgelerde MUŠ Sumeogramıyla ifade edilen yılana, bir canlı olmasının ötesinde çok farklı anlamlar yüklenilmiştir. Hititler yılanı iyi-kötü, karanlık-aydınlık, ölümsüzlük ve şifa olarak algılamıştır. Ayrıca o dönemde yılan ihanetin, sinsiliğin, huzursuzluğun ve tekinsizliğin sembolik ifadesi olmuştur. Bu çalışmada Hititçe çivi yazılı metinlerde geçen yılan kelimesinin anlamı, kara ve ak büyülerde yılanın kullanılması, fallarda yılanın tercih edilme sebebi, rüyalarda yılan yorumu ve yılanla ilgilenen görevliler incelenecektir. Ayrıca Hititlerin yılana bakışı ve insanların üzerindeki güçlü etkisi ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hititler, Hattuşa, Hitit faunası, Yılan, Hayvan

A Review on The Snake in Hitite Cuneiform Writing Texts

Hittites approach to the natural environment and the creatures living in it is known from legal, political, religious and mythological texts. In these documents, the snake, which is expressed with the MUŠ Sumerogram, has been given very different meanings beyond being a living thing. The Hittites perceived the snake as good-evil, dark-light, immortality and healing. In Hittites, snakes have become symbolic expressions of betrayal, insidiousness, restlessness and uncannyness. In this study, the meaning of the word snake in Hittite cuneiform documents, the use of snakes in black and white magic, the reason why snakes are preferred in fortune-telling, the interpretation of snakes in dreams and the officials who deal with snakes will be examined. Also, point view of the Hittites towards the snake and its forceful influence on people will be revealed.

Keywords:

Hittite, Hattuşa, Hittite fauna, Sneake, Animal,

PDF

___

Akdoğan, R. (1993). Boğazköy metinlerinde geçen bazı hayvan isimleri II. [Animal Names Attested in the Boğazköy Texts II ]. Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1992 Yıllığı, Ankara, 71-86.
Alp, S. (2001). Hitit Çağında Anadolu: Çiviyazılı ve hiyeroglif yazılı kaynaklar. Ankara: Tübitak Yayınları.
Ayyıldız, S. (2016). Hititçe çivi yazılı belgelerde fal ve falcılık. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Beckman, G. M. (1982). The Anatolian myth of Illuyanka. Journal of the Ancient Near Eastern Society, 14, 11-25.
Birgit, C. (2006). Die ritualtradition der Ambazzi eine philologische bearbeitung und entstehungsgeschichtliche Analyse der Ritualtexte CTH 391, CTH 429 und CTH 463. Studien zu. Germany: Harrassowitz Verlag.
Blasweiler, J. (2013). The snake and the Tawananna in the early Hittite Kingdom. Arnhem 2-Anatolia in Bronze Age, 1-6.
Collins B. J. (1989.) The representation of wild animals in Hittite texts. (PhD Thesis) Yale University, New Haven, Connecticut.
Collins, B. J. ( 2002). Animals in Hittite Literature. History of the Animal World, Handbuch der Orientalistik, I/64, 237-250.
Çilingir- Cesur, S. (2021). Hitit kültüründe kurt ve kurt adamlar. Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXVI(2), 465-496.
Çecen, S., Gökçek, L. G., & Akyüz, F. (2020). Marqasi’den Namburbi ritüeline ait bir tablet: nisan ayında görülen yılanın uğursuzluğu. Archivum Anatolicum, 14(2), 157–175.
de Martino, S. (2013). Din ve mitoloji, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, içinde Alparslan Metin- Alparslan Meltem (ed.), Yapı kredi Yayınları (ss.410-432).
Dinçol, M. A. (1982). Hititler, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi. Görsel Yayınlar Ansiklopedisi.
Ertem, H. (1965). Boğazköy metinlerine göre Hititler Devri Anadolu’sunun faunası. Ankara Üniversitesi Dil Tarih –Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Friedrich, J. (1952). Hethitisches Wörterbuch. Heidelberg.
Güterbock, H. G. (1942-1943). Le mot hittite ḫartaggaš serpent. Revue Hittite et Asianique, 102–109.
Haas V., & Thiel H.J. (1978). Die Beschwörungsrituale der Allaiturah(h)i und verwandte Texte. Alter Orient und Altes Testament Band 31, Butzon and Bercker, Kevelaer, Neukirchner Verlag.
Haas, V., & Wegner I. (1988). Die Rituale Der Beschwörerinnen SAL ŠU.GI Corpus Der Hurriteschen Sprachdemaler 1/5 , Multıgrafica Editrice Roma.
Hoffner, H. A. (1990). Hittite myths. Society of Biblical Literature.
Henry, H. S. (1993). Ortadoğu mitolojisi Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit, Musevi, Hıristiyan Mitosları. (Çev. Aladdin Şenel). İmge yayınevi.
Hoffner A., & Harry Jr. (1998). A brief commentary on the Hittite İlluyanka Myth CTH 321, in M.Roth- W.Farber- M.w. Stoiper (ed.) Studies Presented to Robert D. Biggs,(ss. 119-140). Chicago.
van den Hout, T. (1998). The Purity of Kingship. An Edition of CTH 569 and Related Hittite Oracle Inquiries Tuthalya IV, Documenta et Monumenta Orientis Antiqui, 25.
Haas, V., & Wegner L. (1988). Die rituale der beschwörerinnen SALŠU.GI. Corpus der hurritischen Sprachdenkmaler I(5).
Haas, V. (2010) Ein jatro-magisches Ritual gegen einen Fluchzwang, Y. Cohen, A. Gilan ve J. J. Miller (Ed.), Pax Hethitica: Studies on the Hittites and their Neighbours in Honour of Itamar Singer (StBoT 51), Wiesbaden, 178-190.
Imparati, F. (1992). Hitit yasaları (Çev. Erendiz Özbayoğlu). İtalyan Kültür Heyeti.
Karauğuz, G. (2020). Hitit duaları kil kitapları ‘ Bin Tanrı’ için ilahi ve münacatlar. Çizgi Kitapevi.
Karauğuz, G. (2021). Hititlerde fal ve kehanet. Çizgi Kitapevi.
Karauğuz, G. (2001). Hitit mitolojisi. Çizgi Kitapevi.
Kılıç, Y., & Duymuş, H. H. (2007) Hititlerde kadın ve siyaset, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 26(42), 1–15.
Kıymet, K. (2014). Hitit mitolojisinde tanrıların yer altına inişi. Folklor/Edebiyat, 20(77) 21–34.
Rüster, C., & Neu E. (1989). Hethitischen Zeichenlexion. Wiesbaden.
Sommer, F., & Falkenstein, A. (1938). Die Hethitisch-Akkadische Bilingue des Hatlusilis I (Labarna II. München: Abhandlungen der Bayer. Akademie der Wissenschaften, ph. Abt., Neue Folge Heft 16.
Sivri, M., & Akbaba, C. (2018). Dünya mitlerinde yılan, Folklor/Edebiyat, 24 (96), 53-64.
Steitler, Charles W. (2017). The Solar Deities of Bronze Age Anatolia Studies in Texts of the Early Hittite Kingdom. StBoT 62. Wiesbaden.
Ünal, A. (1983). Hitit sarayındaki entrikalar hakkında bir fal metni (KUB XXII 7 0 = Bo 2011). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Ayrı Basım.
Ünal, A. (1992). Parts of Trees in Hittite According to a Medical Incantation Text (KUB 43.62) Hittite And Other Anatolian And Near Eastern Studies in Honour Of Sedal Alp, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 493-501.
Ünal, A. (2003). Hititler devrinde anadolu II. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Ünal, A. (2011). Hititler ve çağdaş anadolu kavimlerinde büyücülük, Aktüel Arkeoloji Dergisi, (22), 50–51.
Ünal, A. (2013a). Falcılık ve kehanet, in Alparslan Metin- Alparslan Meltem (ed.) Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu. Yapıkredi Yayınları (ss.452–473). İstanbul.
Ünal, A. (2013b). Hititlerde rüya, in Alparslan Metin- Alparslan Meltem (ed. )Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu. Yapıkredi Yayınları (ss. 476–491). İstanbul.
Ünal, A. (2016a). Hititçe-Türkçe Türkçe Hititçe Büyük Sözlük. Bilgin Kültür ve Sanat Yayınevi.
Ünal, A. (2016b), Hititlerde ve Eski Anadolu Toplumlarında Din, Devlet, Halk ve Eğlence Müzik Dans Spor, Akrobasi Sirk ve Gladyatör Oyunları, Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
Tuncer, H., (2020). Hititçe çivi yazılı metinlerde dokuma. (Yayımlanmış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yiğit, T. (2007). Eski Hitit dönemine ait bir ferman, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, (41), 1–7.
Yöndemli, F. (2004). Tarih öncesinden günümüze yılan. Piramit Yayıncılık.