Osmanlı Devleti'nde Bütçenin ve Bütçe Hakkının Tarihsel Gelişimi

Çalışmada Osmanlı Devleti’nde bütçe ve bütçe hakkının tarihsel gelişiminin incelenmesi ve araştırılması amaçlanmıştır. Modern anlamda bütçe hakkının elde edilmesi açısından Osmanlı Devleti, geç kalmış bir ülkedir. Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarında bütçeye dair gelişmeler olmakla birlikte bütçe hakkı açısından yasal bir adım atılmamıştır. Tanzimat öncesi dönemde devlete ait gelir ve giderlerin yer aldığı defterler bulunmakla birlikte günümüzdeki anlamıyla bir bütçe anlayışı gelişmemiş; bütçe konusunda geleneksel usuller kullanılmaya devam edilmiştir. Bütçe hakkının parlamentonun yetkisine geçmesi büyük zorluklar sonucu ancak 19. yüzyılda gerçekleşebilmiştir. Bütçe hakkı, Birinci Meşrutiyet döneminde hazırlanan 1876 Anayasası ile kazanılmış ve anayasada vergilerin kanuniliği, vergilerin ve bütçelerin yıllık olması, gelir ve giderlerin bölümler halinde onaylanması ilkeleri ve kesin hesap kanunu ile Sayıştay denetimi düzenlenmiştir. Fakat söz konusu hükümlerin uygulanması yaşanan tarihi olaylar nedeniyle ancak 1908 yılında II. Meşrutiyet döneminde gerçekleşebilmiştir. Sonuç olarak, Osmanlı Devleti’nde bütçe hakkının elde edilmesinde ihtilaller ve inkılaplardan ziyade aydın, bürokrat ve siyasetçilerin etkin rolü dikkat çekmektedir.

___

  • ...
Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi-Cover
  • ISSN: 1306-2174
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2005
  • Yayıncı: Abant İzzet Baysal Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi