Çekirdeksiz kuru üzümde fiyat analizi

Amaç: Kuru üzüm ihraç fiyatının ne ölçüde borsa fiyatına yansıdığının ve bu fiyatlar ile ihracat miktarı arasındaki etkileşimin ortaya konulması amaçlanmıştır. Materyal ve Yöntem: Bu çalışmada 2010 yılı Eylül ayından itibaren 128 aylık Türkiye kuru üzüm ihraç birim fiyatı ve Manisa Ticaret Borsası (yurtiçi fiyat) aylık ortalama fiyat verileri tek değişkenli zaman serisi analizine tabi tutulmuştur. Çalışmanın ikinci aşamasında fiyat serilerine Türkiye kuru üzüm ihracat miktarı serisi de eklenerek VAR analizi kullanılmıştır. Araştırma Bulguları: İncelenen dönemde Manisa Ticaret Borsası fiyatları ile ihracat birim fiyatları oranlandığında ihracat gelirinin ortalama %80’inin üretici eline geçtiği belirlenmiştir. 2021-2022 üretim sezonu başlangıcında kuru üzüm ihraç fiyatının yaklaşık 2 ABD doları/kg, borsa fiyatının 1,40 ABD doları/kg civarında olacağı öngörülmüştür. Borsa kuru üzüm fiyatı 2 ABD doları/kg ve üzeri seviyelerde olduğunda üretim alanlarında artışın devam edeceği, 1,30 ABD doları/kg seviyelerinde ise üretim alanı artışının duracağı öngörülmüştür. Sonuçlar: Borsa kuru üzüm fiyatı ile kuru üzüm ihracat fiyatı ve borsa kuru üzüm fiyatı ile ihracat miktarı arasında karşılıklı zamana bağlı gecikmeli ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Değişkenler arasında etki etme gücü en fazla olanın borsa kuru üzüm fiyatı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Kuru üzüm, fiyat, ARIMA analizi, VAR analizi

Price analysis of seedless raisins

Objective: It was aimed to reveal to what extent the export prices of raisins were reflected in the commodity exchange price and the interaction between these prices and the export amount. Material and Methods: In this study, 128-month Turkish raisin export unit price and monthly average price data of Manisa Commodity Exchange (domestic price) since September 2010 were subjected to univariate time series analysis. In the second stage of the study, VAR analysis was used by adding the Turkish raisin export quantity series to the price series. Results: In the analyzed period, when Manisa Commodity Exchange prices and export unit prices were compared , it was determined that an average of 80% of export revenue was received by the producers. At the beginning of the 2021-2022 production season, it was estimated that the export price of raisins would be around 2 USD/kg, and the commodity exchange price would be around 1.40 USD/kg. It is predicted that the increase in production areas will be continued when the commodity exchange raisin price is at around 2 USD/kg and above, while the output growthin production area will be stop at 1.30 USD/Kg level. Conclusion: It has been determined that there was a reciprocal time-delayed relationship between the Commodity Exchange raisin price and raisin export price and Commodity Exchange raisin price and export quantity. It was found that the Commodity Exchange raisin price was the most influential among the variables.

Keywords:

raisin, price, ARIMA analysis, VAR analysis,

PDF

___

Bars, T., İ. Uçum & C. Akbay, 2018. ARIMA modeli ile Türkiye fındık üretim projeksiyonu. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi 21 (Özel Sayı): 154-160. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.v21i41625.473029
Doğan, S., 2013. Kuru üzüm baş döndürdü. (Web adresi: https://www.yeniasir.com.tr/ekonomi/2013/05/15/kuru-uzum-bas-dondurdu) (Erişim tarihi: Eylül 2021).
Enders, W.,1995. Applied Econometric Time Series. Newyork: Iowa State University, John Wiley&Sons Inc, 433pp.
Erdoğan, E., 2015. Üzümü bu yıl pahalı yiyeceğiz. (Web adresi: https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/uzumu-bu-yil-pahali-yiyecegiz-29359960 ) (Erişim tarihi: Eylül 2021).
Hair, J. F., W.C Black, B.J. Babin, R.E. Anderson & R.L. Tatham, 2013. Multivariate Data Analysis, Pearson Education, 740 pp.
İTB, 2021. İzmir Ticaret Borsası üzüm rekolte raporları. (Web adresi: https://itb.org.tr/UzumRekolte) (Erişim tarihi: Temmuz 2021).
İTC, 2021. İnternational Trade Centre dried grapes (080620) data. (Web sayfası: https://www.trademap.org/) (Erişim tarihi: Haziran 2021).
Kozaklı, Ö. & M. Mert & M.Z. Fırat, 2021. Türkiye etlik piliç üretiminin zaman serisi yöntemi ile modellenmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 58 (4), 557-566. https://doi.org/10.20289/zfdergi.869843
Küçükoflaz, M. & A. Akçay, E. Çelik & S. Sarıözkan S., 2019. Türkiye’de kırmızı et ve süt fiyatlarının Box-Jenkins modeller ile geleceğe yönelik kestirimleri. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi 90 (2) :122-131. https://doi.org/10.33188/vetheder.534469
MTB, 2021. Manisa Ticaret Borsası çekirdeksiz kuru üzüm fiyatları. (Web sayfası: https://manisatb.org.tr/m/6/Fiyatlar/cekirdeksiz-kuru-uzum ) (Erişim tarihi: Temmuz 2021).
Özer, O.O. & G. Yavuz, 2014. Box-Jenkıns Modeli Yardımıyla Fındık Fiyatının Tahmini. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014 Samsun. (Web adresi :(https://tarekoder.org/2014samsun/563-568.pdf) (Erişim tarihi: Temmuz 2021).
Özer, O. & U. İlkdoğan, 2013. Box-jenkins modeli yardımıyla dünya pamuk fiyatının tahmini. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 10 (2): 13-20.
Savaş, Y., 2015. Üzüm idaresi. (Web sayfası: http://apelasyon.com/Yazi/324-uzum-idaresi) (Erişim Tarihi: Haziran 2021).
Savaş, Y. & F. Işın, 2019. Türkiye’nin kuru üzüm dış satım potansiyelinin çekim modeli ile incelenmesi. Tarım Ekonomisi Dergisi 25 (2) :195-200. https://doi.org/10.24181/tarekoder.622806
Sevüktekin, M. & M. Çınar, 2017. Ekonometrik Zaman Serileri Analizi. 5. Baskı Dora yayıncılık Bursa, 667 s.
Sims, C. A., 1980. Macroeconomics and reality. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 48 (1) : 1-48.
TİM, 2021. Türkiye İhracatçılar Meclisi ihracat rakamları. (Web sayfası: https://www.tim.org.tr/tr/ihracat-rakamlari.html) (Erişim Tarihi: Temmuz.2021).
TMO, 2021a. Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü 2020 yılı Kuru üzüm sektör raporu. (Web adresi: https://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/sektorraporlari/kuruuzum2020.pdf) (Erişim tarihi: Ağustos 2021).
TMO, 2021b. Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü faaliyet raporu. (Web sayfası: https://www.tmo.gov.tr/bilgi-merkezi/2019-yili-faaliyet-raporu) (Erişim Tarihi: Temmuz 2021).
Türkekul, B., 2007. Türkiye'de enflasyon-büyüme ilişkisi: tarım sektörü itibariyle ekonometri bir analiz. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44 (1): 163-175.
Yıldız, M. & E. Atış, 2019. Türkiye organik incir ihraç fiyatının arma yöntemi ile tahmini. Tarım Ekonomisi Dergisi 25 (2) : 141-147. https://doi.org/10.24181/tarekoder.583972