Vanderbilt Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Öğretmen Değerlendirme Ölçeği (V-DEHB-ÖDÖ) Türkçe Uyarlama Çalışması

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk döneminde sıklıkla karşılaşılan gelişimsel bozukluklardan biridir (APA, 2013). Bu araştırmanın amacı, Vanderbilt Dikkat Eksikliği ve Hiperkativite Bozukluğu Öğretmen Değerlendirme Ölçeği’nin (V-DEHB-ÖDÖ) Türkçe’ye uyarlanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda İzmir ilinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda DEHB tanısı almış 101 öğrencinin öğretmeninden veri toplanmıştır. Toplanan veriler ile V-DEHB-ÖDÖ’nin geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. V-DEHB-ÖDÖ’nin açımlayıcı faktör analizi sonuçları incelendiğinde ölçeğin orijinal faktör yapısını koruduğu görülmüştür. V-DEHB-ÖDÖ’nin ölçüt bağımlı geçerlik analizi Conners Öğretmen Dereceleme Ölçeği-Yenilenmiş Kısa Formu (CÖDÖ-YK) ile toplam puan üzerinden gerçekleştirilmiştir ve V-DEHB-ÖDÖ’nin ölçüt bağımlı geçerliğe sahip olduğu görülmüştür. Güvenirlik analizi sonuçları incelendiğinde ise V-DEHB-ÖDÖ’nün iç tutarlılık açısından güvenilir olduğu bulunmuştur. Analiz sonuçları değerlendirildiğinde, V-DEHB-ÖDÖ’nün DEHB’yi değerlendirmek amacıyla geliştirilmiş olan Dikkatsizlik, Hiperaktivite/Dürtüsellik ve Karşıt Olma/Davranım Bozukluğu alt ölçeklerinin psikometrik özelliklerinin DEHB’yi taramak amacıyla öğretmenler tarafından kullanılabilir olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

DEHB, hiperaktivite, dikkatsizlik, dürtüsellik, karşıt olma, davranım bozukluğu, tarama

PDF

___

Aksu, E. ve Turan, F. (2005). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanı Ölçeği - Okul Derecelendirme Ölçeği Türkçe uyarlaması. Fizyoterapi Rehabilitasyon Dergisi, 16(1), 31-40.
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th ed. Washington, DC: APA.
Ames, C. S. ve White, S. J. (2011). Brief report: Are ADHD traits dissociable from the autistic profile? Links between cognition and behaviour. Journal of Autism and Developmental Disorders, 41, 357-363.
Barkley, R. (1998). Attention deficit hyperactivity disorder: A Handbook for diagnosis and treatment. New York, Guildford Press.
Barkley, R. (2003). Attention deficit / hyperactivity disorder. In Mash E. J., Barkley R. (Eds.), Child Psychopathology (2nd ed.). New York: Guilford.
Biederman, J. (2005). Attention-deficit/hyperactiviy disorder: A Selective overview. Biological Psychiatry, 57(11), 1215-1220.
Biederman, J. ve Faraone, S. V. (2005). Attention deficit and hyperactivity disorder. American Journal of Psychiatry, 201, 168 - 195.
Bollen, K. A. (1989). Structural equations with latent variables. New York: Wiley.
Çelik, H. E. ve Yılmaz, V. (2013). LISREL 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
de Bruin E. I., Ferdinand, R. F., Meester, S., de Nijs, P. F. ve Verheij, F. (2007). High rates of psychiatric co-morbidity in PDD-NOS. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37, 877-886.
Faraone S. V., Sergeant, J., Gillberg, C. ve Biederman, J. (2003). The worldwide prevalence of ADHD: is it an American condition? World Psychiatry, 2, 104–13.
Goldstein, S. ( 2002). Contunity of ADHD in Adulthood: Hypothesis and theory meet realty. In Goldstein, S., Ellison, A.T. (Ed.), Clinican’s to adult ADHD assesment and intervention. California, Academic Press.
Greenhill, L. L., Pliszka, S., Dulcan, M. K., Bernet, W., Arnold, V., Beitchman, J., Benson, R. S., Bukstein, O., Kinlan, J., McClellan, J., Rue, D., Shaw, J.A. ve Stock, S. (2002). Practice parameter for the use of stimulant medications in the treatment of children, adolescents, and adults. American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41(2), 26 – 49.
Gülbahar, Y., ve Büyüköztürk, Ş. (2008). Değerlendirme Tercihleri Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 148-161.
Herreeias, C. T. (2001). The child with ADHD: Using the AAP clinical practice guideline. American Family Phsician, 63, 300 – 316.
Hopkins, W. G. (2002). A scale of magnitude fort he effects statistics. http://sportsci.org/resource/stats/effectmag.html 20.08.2018 tarihinde erişilmiştir.
Joshua, M., Vaughn, A. J., Brinkman, W. B., Froehlich, T. ve Jeffery, N. (2010). Clinical Utility of the Vanderbilt ADHD Rating Scale for Ruling Out Comorbid Learning Disorder. Pediatrics, 126(5), 1033-1038.
Kaner, S., Bayraklı, H., Diken, İ. H. ve Çelik, S. (2012). Türkiye’de özel eğitim alanında geliştirilen ve uyarlanan ölçme araçları. Ankara: Maya Akademi.
Kaner, S., Büyüköztürk, Ş. ve İşeri, E. (2013). Conners Öğretmen Dereceleme Ölçeği Yenilenmiş Kısa: Türkiye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(167), 80-97.
Kline, P. (2000). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge.
Koparan, C., Ardıç, A., Hünler, S. O. ve Akköse, M. C. (2016). Otizm spektrum bozukluğu ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu arasındaki ilişkinin regresyon analizi ile incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 547-561.
Laurel, K. L., Weckerly, J., Plemmons, D., Landsverk, J. ve Eastman, S. (1 July , 2004). Implementing the American Academy of Pediatrics attention-deficit/hyperactivity disorder diagnostic guidelines in primary care settings. Pediatrics, 114(1), 129 -140.
Lindgren, S. ve Koeppl, G. G. (1987). Assessing child behavior problems in a medical setting: Development of the pediatric behavior scale. In Prinz R.J., (Ed.) Advances in behavioral assessment of children and families. Greenwich, CT: JAI Press.
McCraeken, A. (2000). Attention deficit disorder. In Sadock B., Sadock V. A., (Ed.), Comprehensive textbook of psychiatry. (7th. Edition). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
Melekoğlu, M., ve Sak, U. (2017). Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. Ankara: Pegem Akademi.
Mugnainia, D., Masib, G., Brovedanib, P., Chelazzic, C., Matasc, M., Romagnolic, C. ve Zuddasd, A. (September, 2006). Teacher reports of ADHD symptoms in Italian children at the end of first grade. European Psychiatry, 21(6), 419 – 426.
Öğülmüş, K. (2017). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. M. Melekoğlu ve U. Sak (ed.), Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. Ankara: Pegem Akademi.
Öktem, F. (2010). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite güçlüğü olan çocukların eğitimi. G. Akçamete (ed.), Genel Eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim (3.Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
Öktem, F. (1993) Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. Türk Psikiyatri Dergisi, 4, 113-120.
Özgüven, İ. E. (2000). Psikolojik testler (4. Baskı). Ankara; PDREM Yayınları.
Pelham, J., Gregory, A. ve Massetti, G. M. (8 January, 2005) Evidence-based assessment of attention deficit hyperactivity disorder in children and adolescents. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 34(3), 449 -476.
Polanczyk, G. ve Jensen, P. (2008). Epidemiologic considerations in attention deficit hyperactivity disorder: A review and update. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America ,17(2), 245-260.
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Test of significance and descprictive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
Shekim, W. O., Asarnow R. F. ve Hess E. (1990) A clinical and demographic profile of a sample of adults with attention deficit hyperactivity disorder residual state. Comparemant Psychiatry, 31, 416-442.
Spencer, T. J., Biederman, J. ve Mick, E. (2007). Attention-deficit/hyperactivity disorder: Diagnosis, lifespan, comorbidities and neurobiology. Journal of Pediatric Psychology, 32, 631-42.
Şener Ş., Dereboy Ç. ve Dereboy F. (1995). Conners Öğretmen Derecelendirme Ölçeği Türkçe uyarlaması-I. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 2, 131-141.
Şenol, S. ve İşeri, E. (2004). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu. Güncel Psikoloji ve Psikiyatri Dergisi, 4, 37-38.
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks Eğitim Yayınları.
Tahiroğlu, A. ve Avcı, A. (2005). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu. Ankara: Nobel Yayınları.
Tekin, H. (2004). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (16. Baskı). Ankara: Yargı Yayınları.
Thaler, N. S., Allen, D.N. ve McMurray, J.C. (2010). Sensitivity of the test of memory and learning to attention and memory deficits in children with ADHD. Clinical Neuropsychology, 24, 246-264.
Toros, F. ve Tataroğlu, C. (2002). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu: Sosyodemografik özellikler, depresyon ve anksiyete düzeyleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9(1), 23 – 32.
Turgay, A. (1995). Çocuk ve ergenlerde davranım bozuklukları için DSM-IV’e dayalı tarama ve değerlendirme ölçeği (Yayınlanmamış Ölçek). Toronto: Integrative Therapy Instıtute.
Wender P. H. (2000). Attention deficit hyperactivity disorder in adults. New York: Oxford University Press.
Wolraich, M. L., Freurer, I. D., Hannah, J. N., Baumgaertel, A., ve Pinnock, T. Y. (1998). Obtaining systematic teacher reports of disruptive behaviour disorders utilizing DSM – IV. Journal of Abnormal Child Psychology, 26(2), 141 – 152.
Wolraich, M. L., Bard, E. D., Neas, B., Doffing, M. ve Beck, L. (2013). The psychometric properties of the Vanderbilt Attention Deficit Hyperactivity Disorder Diagnostic Teacher Rating Scale in a community population. Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics, 34(2), 83–93.