Eğitimde Fırsat Eşitliği Konusunu Dede Korkut Anlatıları Üzerinde Düşünmek

Eğitimde fırsat eşitliği, kitlesel eğitimin yaygınlaşmaya başladığı geçtiğimiz yüzyıldan itibaren ele alınan önemli bir pedagojik konudur. Eşitlik kavramından bağımsız ele alınamayacak bir olgu olan eğitimde fırsat eşitliği, kişilerin kökenlerine, sosyoekonomik düzeylerine veya cinsiyetlerine bakılmaksızın eşit imkanlar dahilinde eğitim kurumlarından yararlanabilme hakkını ve imkânını ifade eder. Geleneksel toplum düzeninde değerli olana erişimin seçkin bir azınlığa ait olması, erkek ve kadın, soylu ve halk tabakası arasındaki hiyerarşik yapılanma, savaşmakla ilgili bilginin en önemli bilgilerden oluşu gibi olgular, fırsat eşitliğini tartışma konusunda engebeli bir zemin sunmaktadır. Bu çalışmada temel hedef eğitimde eşitlik meselesini Dede Korkut metinleri üzerinde düşünmek, bu metinlerde ortaya konan toplumsal yapı üzerinden eğitimin ve eğitimin sağladığı statülerin erişilebilirliğini sorgulamaktır. Bu sorgulamada destanların eğitimi dışlayan kahraman profilini parantez içine almak temel bir koşuldur. Eğitimle ilgili süreçler genellikle kahramanın kahramanlık vasfına bir katkı olarak anılmayan süreçlerdir. Bununla birlikte anlatılarda ortaya konan toplumsal yapı, silahların ve silah bilgisinin erişilebilirliği, zanaat, meslek vb. unsurlar hakkında az da olsa bilgi vermektedir. Çalışmada eğitime konu olabilecek bilgi türleri ve bilgi kaynaklarının neler olduğu üzerinde durulmuş, bilgi türünün toplumsal statüye göre değişkenlik gösterdiği, bilgi kaynaklarının da en cömert şekilde bey oğullarına sunulduğu tespiti yapılmıştır. Oğlanın “atadan” kızın “anadan” görmüş olması, en temel eğitim vurgusudur.

Anahtar Kelimeler:

Dede Korkut, eğitim, fırsat eşitliği, alplık, sıradüzeni

Thinking about the Issue of Equal Opportunities in Education on the Narratives of Dede Korkut

Equality of opportunity in education is an important pedagogical issue that has been addressed since the last century, when education began to become widespread. Equality of opportunity in education, a phenomenon that cannot be considered independently of the concept of equality, refers to the right and opportunity of individuals to benefit from educational institutions within equal opportunities, regardless of their origin, socioeconomic level or gender. Facts such as the fact that access to what is valuable in the traditional social order belongs to an elite few, the hierarchical structure between men and women, the nobility and the common people, and the fact that information about war is the most important information, provides a difficult ground for discussing equality of opportunity. The main goal in this study is to think about equality in education on the Dede Korkut texts and to question the accessibility of education and the statuses provided by education through the social structure revealed in these texts. In fact, the profile of the legendary hero is beyond the scope of the tutorial. Educational processes are processes that are not generally considered as a contribution to the character of the protagonist. However, the social structure revealed in the narratives, accessibility to weapons and information about weapons, craft, occupation, etc. It gives very little information about the elements. In the research, the information types and information sources that can be the subject of education are emphasized and it has been determined that the types of information differ according to social status. It is the most basic educational emphasis that sons take lessons from "father" and daughters take lessons from "mother".

Keywords:

Dede Korkut, eğitim, fırsat eşitliği, alplık, sıradüzeni,

PDF

___

Aça, M. (2021). Kitâb-ı Dedem Korkut Anlatılarını Anaerkil Düzen Temelinde Okumak. Dede Korkut Sempozyumu. 17 Mart 2022, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul. https://www.youtube.com/watch?v=aSkZfIio52I
Ata, A. (2019). Kısasü’ül-Enbiya (Peygamber Kıssaları) Giriş-Metin-Dizin, Türk Dil Kurumu Yayınları.
Atmaca, T. (2022). Dede Korkut Hikâyelerinin Pedagojik Yönü ve Toplumsal-Kültürel Değerlerin Aktarımındaki Rolü. Edebiyat Dilbilim Eğitim ve Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1 (1) , 51-61
Aydın, E. (2013). Yenisey Yazıtlarında Tek Örnekler. Türkbilig, 26: 37-49.
Azmun, Y. (2019). Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması, Soylamalar ve İki Yeni Boy ile Türkmen Sahra Nüshası / Metin-Çeviri-Sözlük-Tıpkıbasım. İstanbul: Kutlu Yayınevi.
Duymaz, A. (2000). Dede Korkut Kitabı’nda Alpların Eğitim ve Geçiş Törenleri. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 109-122.
Duymaz, A. (2020). Kolca Kopuzdan Kılca Kaleme Dedem Korkut Araştırmaları. İstanbul: Ötüken Neşriyat
e-SÖZ= Türk Dil Kurumu Sözlükleri (2022). https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.11.2022)
e-TÜBA= Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü (2022). http://terim.tuba.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.11.2022)
e-YOU = YouTube (2017). "Dede Korkut Dizi Müziği". https://www.youtube.com/watch?v=onUns0s2VJc (Erişim Tarihi: 20.11.2022)
Ercilasun, A. B. (2019). Nehir Destan Oğuzname (Oguz Bitig). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Eren, H. (2020). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
Ersoy, E. (2022). Dede Korkut Sempozyumu. 17 Mart 2022, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul. https://www.youtube.com/watch?v=VUsEO2j8dCM
Gazi Hazretlerinin Nutukları (5 Ekim 1934). Cumhuriyet Gazetesi. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1934-10-05/0 (Erişim Tarihi 11.12.2022)
Gökyay, O.Ş. (2006). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. İstanbul: Bilge Kültür Kitap.
Kaçalin, M. (2017). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Marshall, G. (2020). Sosyoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. Orkun, Hüseyin Namık (2022). Kitâb-ı Dede Korkud Üzerine (Çev. Eraslan Candan). Dil Araştırmaları, 30: 271-277
Özçelik, S. (2022). 2022 Yılının Bahar Müjdesi: Dede Korkut’un Bursa Yazması. Türk Dili Dergisi, 71 (844), 16-24.
Pehlivan, G. (2014). Dede Korkut Kitabı’nda Oturma Düzeni Üzerine Yeni Bir Bakış. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/2, 205-220.
Pehlivan, G. (2015). Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım: Dresden ve Vatikan Nüshalarının Mukayeseli Bir İncelemesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Rzasoy, S. (2020). “Kitabi Türkmen Lisani” Oğuznamǝsinin Transmediativ Strukturu vǝ Ritual- Mifoloji Semantikası. Bakı: Azǝrbaycan Milli Elmlǝr Akademiyası Folklor Institutu.
Tabak, H. (2019) Türk Eğitim Sisteminde Eğitimde Fırsat Eşitliğine Kuramsal Bakış: Roller ve Sorumluluklar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2019, Cilt 17, Sayı 2, 370-393.
Tavukçu, O. K. (2022). Yûnus Emre ve Dîvânı. İstabul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
Tezcan, S. (2020). Topkapı Sarayı Oğuznâmesi, İnceleme, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tezcan, S. & Boeschoten, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.