CEMALEDDİN AFGANİ’NİN EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ŞİİRLERİ
XIX. yüzyıl İslam dünyasının önemli fikir ve siyaset adamlarından CemaleddinAfgani’nin edebî ve sanatsal yönünü yansıtan, duygu ve düşüncelerinin anlaşılmasındaönemli yer tutan bazı şiirleri mevcuttur. Arap ve Fars edebiyatının yanı sıra farklıdillerin edebîyatlarına da aşina olan Afgani, çeşitli münasebetlerle yazmış-dillendirmişveya not almış olduğu şiirler vasıtasıyla mesajlar vermiş veya halvete çekilmiştir. Onunşiirleri arasında en uzun ve en hacimli olanı toplam doksan beyitlik sâkinâme’dir.Bunun dışında rubai, gazel, mesnevi ve kaside kalıplarında yazmış olduğu Arapça veFarsça şiir ve tek beyitleri de mevcuttur. Afgani söz konusu bu manzumelerle şiir,edebiyat ve estetik zevkini yansıttığı gibi; çalkantılı hayat(ın)a bakışını, yaşadığı siyasizorluk ve mihnetleri de bir tür rumuz diliyle aksettirmiştir. Osmanlı devlet adamlarınagöndermelerin de yer aldığı söz konusu şiirlerin çevirisini sunup; ülkemizde edebîyönüyle pek tanınmayan Afgani’nin şiir, sanat ve edebîyat anlayışına ışık tutmayaçalışacağız.
CEMALEDDİN AFGHANI'S LITERARY PERSONALITY AND HIS POEMS
There are some poems that have an important place in understanding of his emotions and thoughts, reflecting the literary and artistic aspect of the Afghani, one of the important ideas and politicians of the 20th century Islamic world. Being familiar with Arabic and Persian literature, as well as literatures of different languages, the Afghani has despacthed messages or has been alone with his own inner world through the poems he had written or noted in a variety of ways. The longest and most voluminous of her poems is Sakinâme with a total of ninety couplets. In addition to this, there are also poetry and single poems written in Arabic, Persian and Persian in the form of rubai, gazel, mesnevi and kaside. As these poems reflect the poetic, literary and aesthetic taste of Afghan; the political difficulties in his view of the turbulent (his) life and his political difficulties are reflected in his pseudonym language. Based on these poems, which include references to Ottoman statesmen, he presented the translation of poems; we will try to shed light on the poetry, art and literature understanding of Afghani, who is not recognized in our country with his literary aspects.
___
- Afgani, Cemaleddin- Abduh, Muhammed. el-ʿUrvetü’l-vüskā (1884). Trc. İbrahim Aydın. İstanbul: Bir Yayıncılık, 1987
- Âsım Efendi, Mütercim. Burhân-ı Kātı‘. Haz. Derya Örs, Mürsel Öztürk, İstanbul: Türk Dil Kurumları Yayınları, 2009
- Belhî, Celâleddin Muhammed. Mesnevi-i Maʻnevî. Haz. M. Ali Muvahhid, Tahran: Hermes, 1396 hş.
- Beyhan, Mehmet Ali. “Şirvânîzâde Mehmed Rüşdü Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 209-210. İstanbul: TDV Yayınları, 2010
- Çağın, Şerife - Huyugüzel, Ömer Faruk. Eşref, Bütün Eserleri, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006
- Cevad Sahibî, Muhammed. İttihat Bayraktarı Seyyid Cemaleddin Hüseynî, Trc. Sedat Baran, Tahran: The World Forum For Proximity of İslamic Schools of Thought, 2010.
- Dehhuda, Ali Ekber. Lugatname-yi Dehhuda, Cd-I-II, Tahran: İntişarat-e Danişgah-e Tehran. Lovh-i Fişordeh, 1391hş.
- El-Hûlu, Müştak. Nakş-i Seyid Cemaleddin Esedabâdi Der Tehavvülat-i Siyasi ve İctimai-yi İran, Tahran: İntişarat-ı Abid, 1380 hş.
- Emir Erduş, Muhammed Hüseyin. Teâmuli Ber Meseley-i Vahdet-i İslami Ez Dir-bâz ta Dirûz ba Tekiyeh ber Conbeş-i İttihad-i İslam, Tahran: Mecme-i Cihanî Tekarib-i Mezahib-i İslami, 1384 hş.
- Han Melik-i Sasani, Ahmed. Siyasetgeran-ı Dovre-yi Kacar, Tahran: Babek, ts.
- Hosro-şahî, Seyid Hadi. Esnad-ı Vezaret-i Hariceyi İran Der-bare-yi Seyid Cemaleddin Hüseyni (Esedâbâdi), Tahran: İntişarat-e İttilaat, 1395 hş.
- Hosro-şahî, Seyid Hadi. Esnad-ı Vezaret-i Umur-i Harice-ye İngiliz Der-bare-yi Seyid Cemaleddin Esedâbâdi, Tahran: İntişarat-e İttilaat, 1395 hş.
- Kahraman, Hayrettin. “Efgânî, Cemâleddin”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 10: 456-466 (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,1994)
- Karadeniz, Yılmaz. Osmanlı ve İran’ın İngiliz Paraleli Cemaleddin Esedâbadi (Afgani), Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
- Karaismailoğlu, Adnan. “Fars Edebîyatında Sakinâmeler”, Diyanet İslam Ansiklopedisi 36:14-15, (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009)
- Kortantamer, Tunca. “Sakinâmelerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimine Genel Bir Bakış”, Türk Dili ve Edebîyatı Araştırmaları Dergisi II: 117-123 (Prof.Dr. Harun Tolasa Özel Sayısı), (İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 1983)
- Kurbanov, Şamil. Cemaleddin Afgani ve Türk Dünyası, İstanbul: Doğu Kitabevi, 2010.
- Mahzumî Paşa, Muhammed. Cemaleddin Afgani’nin Hatıraları, Ter. Âdem Yerinde, İstanbul: Klasik, 2010.
- Mehdevî, Asgār - Efşar, İreç. Mecmûa-i Esnâd ü Medârik-i Çâp-ne-şôde Der-bare-i Seyid Cemâleddin, Meşhur-be Afgani, Tahran: Çaphaneyi Danişgah-ı Tehran, 1342 hş.
- Mirza, Mansur. Ferhengnâme-i Kinaye, Tahran: Emir Kebir, 1382 hş.
- Mustefevi, Ali. Risale-i Manzum-i Nan û Helva-yi Şeyh Bahaî, Tahran: Nusha-yi elektroniki, ts.
- Şirazi, Hafız. Hafız Dîvânı, Çev. Abdülbâki Gölpınarlı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2017.
- Şirazi, Hafız. Şah-ı Nebat-ı Hafız, Haz. M. Rıza Berziger Halikî, Tahran: Züvvar, 1382 hş.
- Tabatabaî, M. Muhit. Seyid Cemaleddin Esedâbâdi ve Bidari-yi Meşrik Zemin, Haz. Seyid Hadi Hosro-şahî, Tahran: Şuruk, 1380 hş.
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Şarkıyat Araştırmaları Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
CEMALEDDİN AFGANİ’NİN EDEBİ KİŞİLİĞİ VE ŞİİRLERİ
İLİYA BAR ŞÎNÂYÂ’NIN ‘KᵊTOBO Dᵊ-TARGᵊMONO’ ADLI SÜRYANCAARAPÇA LEKSİKOGRAFİK ESERİ ve DEĞERİ
ONE OF THE FIRST EXAMPLES OF COMIC BOOKS IN KURDISH LITERATURE: MIRINA JARO
KÜRTÇE “BI” VE İNGİLİZCE “BY” EDATLARININ ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI
THE STYLE OF PRAISING TO PROPHET IN THE FIRST KURDISH MAWLID