“Nöromimari” Yaklaşımı ve Hastane Yapılarındaki Mekânsal Öğelerin Kullanıcılar Üzerindeki Etkisi

Hastaneler, bireylerin fizyolojik, psikolojik, nörolojik hastalıklarını tedavi etmek için tasarlanmış sağlık kurumlarıdır. Yanlış tasarımlar sonucu oluşturulmuş bazı sağlık kurumlarında, bireylerin hastalıkları neticesinde artmış olan stres, kaygı, korku gibi duyguları daha fazla tetiklenebilmektedir. Hasta, mekânsal unsurların içsel stresi tetiklediği durumlarda çevresini kontrol edememenin güvensizliğini yaşayabilmekte; bundan dolayı da iyileşme süreci olumsuz anlamda etkilenebilmektedir. Belirsizlik, kaygı, korku gibi duygularla hastaneye gelen hasta ve yakınlarını bu olumsuz duygulardan kurtaracak mekânlar tasarlamak onların yaşama bağlanmasında ve sağlıklarını geri kazanmalarında yardımcı olabilir. Nöromimari yaklaşım bu tür sorunların çözümüne katkı sağlayabilecek potansiyele sahiptir. Nöromimari yaklaşım sinirbilimciler ve mimarlar arasındaki ortak çalışma alanı olarak, mekânla insan arasındaki ortak ve doğru iletişim dilinin kurulması amacıyla gündeme gelmiş ve uygulama alanı bulmuştur. Literatüre son zamanlarda dahil olmuş, ancak ülkemizde henüz yeterince tanınmamaktadır. Bu paradigma; mekânı ve mimariyi terapötik sürece dahil etme anlayışıyla geliştirilmiştir. Çalışmada bu paradigmanın hastane yapılarındaki önemine dair bulgular tartışılmaktadır. Başlangıçta nöromimari kavramı ve temellerine değinilmiş, daha sonra bu kavramın, kullanıcı duyarlılığının en fazla olduğu mimari örnekler olarak sağlık yapılarıyla ilişkisine yer verilmiştir. Bunun için belirli hastane örnekleri seçilmiştir. Bu örnekler tasarım kriterlerinin sosyo-kültürel alt yapıdan beslendiği; yerel esintileri barındıran, kişilerin yaş, hastalık grubu ve duygusal ihtiyaçlarını dikkate alan insani ölçekte mimari tasarımlardır. Bu bağlamda ele alınan hastane örnekleri “konsept, amaç, zenginleştirme, mahremiyet, hortikültürel terapi, renk, ışık, ses-müzik, doku, form” gibi mekânsal ögeler bağlamında değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise elde edilen bulgularla mimari tasarım yaklaşımlarında nöromimari anlayışın gerekliliğine dikkat çekilmiş ve uygulama yöntemleri üzerine değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Nöromimari, Sinirbilim, Nöropazarlama, Hastane yapıları.

Approach of Neuro-Architecture and the Effects of Architectural Elements on Their Users in Hospital Buildings

Hospitals are health institutions designed to treat physiological, psychological, and neurologic diseases of individuals. At some health institutions, individual’s feelings such as stress, anxiety and fear which are concerned with their illness can be triggered more because of their bad designs. The patient may experience the insecurity of not being able to control his environment in case spatial factors trigger their internal stress; therefore, the healing process may be adversely affected. Designing spaces that will save patients and their relatives who come to the hospital with feelings such as uncertainty, anxiety and fear from these negative emotions can help them connect to life and regain their health. As an interdisciplinary working subject between architects and neurologists; The neuroarchitecture approach has become current issue and started to be implemented with aim of establishing correct communication between space and human. Recently it has been included in literature but still not yet known well in our country. This paradigm has been developed with the comprehension that incorporates space and architecture into therapeutic processes. In the study, the findings which leads to importance of the paradigm in hospital buildings are discussed. At the beginning, the concept of neuroarchitecture and its foundations were mentioned, afterwards, this concept’s relation is given with the health institutions as they are the architectural examples with the highest user sensitivity. For this, specific hospital samples were selected. These examples are architectural designs in human scale that their design criteria are fed by socio-cultural infrastructure; they contain local inspirations; and they take care of individuals' age, disease group and emotional needs. In this context, the selected hospital examples were evaluated in the terms of spatial elements such as "concept, purpose, enrichment, privacy, horticultural therapy, color, light, sound-music, texture, form". In the conclusion part, with the obtained findings, the necessity of neuroarchitecture comprehension in architectural design approaches has been drawn attention and the evaluations have been made on the application methods.

Keywords:

Neuroarchitecture, Neuroscience, Neuromarketing, Hospital building.,

PDF

___

[1] T. Canserver, İslam’da Şehir ve Mimari, İstanbul, Timaş Yayınları, 2012.
[2] A. Botton, Mutluluğun Mimarisi, Çeviri: Banu Tellioğlu, İstanbul, Türkiye, Sel Yayıncılık, 2017.
[3] A. Uslu, ve N., Shakouri, “Zihinsel ve fiziksel engelliler için hortikültürel terapi,” Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, c. 12, s. 1, ss. 134-143, 2012.
[4] Ç. Sakıcı ve M. Var, “Ruh ve sinir hastalıkları hastane bahçelerinin (açık alan terapi üniteleri) düzenlenmesi ve düzenlenirken dikkat edilmesi gereken kriterler”, Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, c.14, s. 1, ss. 101-112, 2014.
[5] C. Kayan, “Neuro- Architecture Enriching Healthcare Environments For Children”, “Master Thesis Projec”t, Chalmers Architecture, MPARC, 2011.
[6] Anonim, “Dünyanın İlk Ahşap Lamine Binası; Maggie's Oldham”, mimarizm.com. https://www.mimarizm.com/haberler/gundem/dunyanin-ilk-ahsaplamine-binasi-maggie-s-oldham (erişim tarihi Haziran 3,2020).
[7] Anonim, “Maggie's Centre. Fife (Scotland). Zaha Hadid. 2006”, floornature.com. https://www.floornature.com/maggie-s-centre-fife-scotland-zaha-hadid-2006-4856/ (erişim tarihi Mart 18,2020).
[8] Anonim, “Maggie's Cancer Centre Manchester / Foster + Partners”, archdaily.com. https://www.archdaily.com/786370/maggies-cancer-centremanchester-foster-plus-partners (erişim tarihi Mayıs 2, 2020).
[9] E. Baldwin, “The Architecture of Healing: 12 Maggie’s Centres by Gehry, Hadid, Heatherwick and More”, architizer.com. https://architizer.com/blog/inspiration/collections/maggies-centres/ (erişim tarihi Mart 23,2020).
[10] S. Glynn, “Maggie’s Centre, Dundee Frank Gehry 2003”, galinsky.com. http://www.galinsky.com/buildings/maggiescentre/index.htm (erişim tarihi Mayıs 12, 2020).
[11] Anonim, “Maggie’s South West Wales”, kisho.co.jp. https://www.kisho.co.jp/page/467.html (erişim tarihi Temmuz 5, 2020).
[12] T. Whitehead, “Kisho Kurokawa's Maggie's Centre”, building.co.uk. https://www.building.co.uk/buildings/kisho-kurokawas-maggiescentre/5037683.article (erişim tarihi Temmuz 5, 2020).
[13] Anonim, “Maggıes Cancer Caring Center Snøhetta”, theplan.it. https://www.theplan.it/eng/architecture/maggies-cancer-caring-center-en (erişim tarihi Haziran 27, 2020).
[14] A. Davis, “Maggie's Aberdeen by Snøhetta”, dezeen.com. https://www.dezeen.com/2013/09/13/maggies-centre-aberdeen-by-snohetta/ (erişim tarihi Şubat 13,2020).
[15] Anonim, “Maggies Cancer Caring Center”, arch2o.com https://www.arch2o.com/maggies-cancer-caring-center-snohetta/ (erişim tarihi Mart 16,2020).
[16] T. Heatherwick, “Architecture and design – Leeds”, maggies.org. https://www.maggies.org/our-centres/maggies-leeds/architecture-and-design/ (erişim tarihi Mart 16,2020).
[17] Anonim, “Princess Máxima Centre for child oncology”, archello.com. https://archello.com/project/princess-maxima-centre-for-child-oncology (erişim tarihi Haziran 18,2020).
[18] Anonim, “Östra Hospital Psychiatric Facility”, terrapinbrightgreen.com. https://www.terrapinbrightgreen.com/wp-content/uploads/2015/11/Ostra-Psychiatry-Case-Study.pdf (erişim tarihi Haziran 1,2020).
[19] Anonim, “Sick Kids Children Hospital Boomerang Health Centre”, archello.com. https://archello.com/project/sick-kids-children-hospital-boomerang-health-centre (erişim tarihi Mayıs 11,2020).
[20] E. Sözer, “Nöromimari” Yaklaşımı ve Hastane Yapılarındaki Mekânsal Öğelerin Kullanıcılar Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi,” Yüksek lisans tezi, Mimarlık Anabilim Dalı, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük Üniversitesi, Karabük, Türkiye, 2020.