Haber ve Doğruluk İlişkisi: Doğruluk Sorununun Geçmişi ve Haberin Dönüşümü
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin hayatımıza girmesiyle iletişim alanında yaşanan gelişmeler, gazeteciliği ve dolayısıyla haberin üretim, dağıtım ve tüketim süreçlerini de dönüştürmüştür. İletişim alanında yaşanan yapısal dönüşüm, toplumsal ve teknolojik temellere dayanan bir süreç içerisinde gerçekleşmiş ve bütün bu gelişmelerle birlikte teknoloji ile toplum arasındaki etkileşimin getirdiği dinamikler de, arz-talep ilişkisi doğrultusunda, yeni iletişim teknolojilerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Haberciliğin önemli ilkelerinden olan ve gerçeği olduğu gibi yansıtmak, saptırmamak olarak tanımlanan doğruluk kavramı, “hakikati arama çabası” olarak tanımlanan felsefenin ilk dönemlerinden itibaren, üzerinde önemli tartışmaların yürütüldüğü bir mesele olmuştur. İnsan varlığının, temelde “bilme” istediğinden doğan ve “hakikate” ulaşmak adına bir gayretin ürünü olan “haber” kavramı, doğruluk kavramı ile yakın bir ilişkiye sahiptir. Bu bakımdan, teknolojik gelişmeler neticesinde medyada yaşanan dönüşüm, haber ve doğruluk ilişkisinin, günümüz medyasının haber üretim, dağıtım ve tüketim dinamiklerinde yeniden değerlendirilmesi ihtiyacını ve önemini ortaya çıkarmaktadır. Yeni iletişim teknolojilerinin ve ortamlarının, haberin dönüşümündeki haber ve doğruluk ilişkisini yeniden düzenleyen bir etken olarak görev aldığına işaret eden bu çalışmayla birlikte, haber ve doğruluk ilişkisine dair doğruluk kavramı ve haber olgusu temelinde, geçmişten günümüze gelen bir perspektif ile bütünsel bir yaklaşımın ortaya çıkarılması adına kavramsal ve tarihsel bir tartışma yürütülmüştür. Yürütülen bu tartışma neticesinde ise haber ve doğruluk ilişkisinin, günümüz haber medyasında çokça tartışılan “yalan haber” ve “yalan habere” karşı geliştirilmeye çalışılan haber doğrulama pratikleri temelinde kapsamlı olarak ele alınması gerekliliği ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Doğruluk kavramı, Haberde doğruluk, Haberin dönüşümü
The Relationship Between News and Truth: History of Truth Problem and Transformation of News
With the introduction of information and communication technologies, developments in the field of communication have also transformed journalism and thus the production, distribution and consumption processes of news. The structural transformation experienced in the field of communication has been realized in a process based on social and technological foundations and, the dynamics brought about by the interaction between technology and society have also prepared the ground for the emergence of new communication technologies in line with the supply-demand relationship.It is the foremost principle of all literary genres, especially the news, and to reflect the reality as it is, the notion of righteousness, which is defined as not to be deflected, has been an issue in which important debates have been carried out since the early periods of the philosophy defined as “the search for truth”. The concept of news, which is the product of an effort to reach “the truth” and which arises from the human being’s fundamental desire “to know”, has a close relationship with the concept of truth. In this respect, the transformation of the media as a result of technological developments reveals the need to reevaluate the relationship between news and accuracy in the dynamics of news production, distribution and consumption of today’s media. With this study, which points out that new communication technologies and media play a role in the transformation of news as a factor that rearranges the relationship between news and truth, a conceptual and historical discussion was conducted to reveal a holistic approach from the past to the present on the basis of the concept of truth and news phenomenon on the relation of news and truth. As a result of this discussion, an inference has been reached that the relationship between news and truth has to be comprehensively discussed on the basis of fact-checking practices which are tried to be developed against “fake news” phenomenon which are widely discussed in today’s news media.
Keywords:
Concept of Accuracy, News Accuracy, Transformation of News,
___
- Ajdukiewicz, K. (1994). Felsefeye giriş temel kavramlar ve kuramlar. (A. Cevizci, Çev.) Ankara: Gündoğan Yayınları.
- Aristoteles. (1996). Metafizik. (A. Arslan, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
- Aslan, K. (2002). Haberin yol haritası. İstanbul: Anahtar Kirtaplar Yayınevi.
- Aslan, K. (2003). Haberim var! Örneklerle haberin ABC'si. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
- Atabek, Ü. (2005). İletişim teknolojileri ve yerel medya için olanaklar. S. Alankuş içinde, Yeni İletişim Teknolojileri ve Medya (s. 61-90). İstanbul: IPS İletişim Vakfı.
- Bülbül, R. (2001). İletişim ve etik (2. b.). Ankara: Nobel Yayınları.
- Cankaya, Ö., & Köksalan, M. E. (2004). Günümüz televizyon haberciliğinin sunuş biçimlerinin haberin değeri ve habercilik üzerindeki etkileri: Üniversite öğrencilerinin televizyon haberlerini okuma biçimleri. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi(1), 7-27.
- Cevizci, A. (2007). Felsefeye giriş. İstanbul: Sentez Yayıncılık.
- Chalaby, J. (1998). The invention of journalism. London: Macmillan.
- Dedeoğlu, G. (2006). Bilişim toplumu ve etik sorunlar. İstanbul: Alfa Aktüel Yayınları.
- Erdem, H. S. (2012, Bahar). Varlığın cezbesinde dil ve hakikat-Nietzsche değinileriyle. Birey ve Toplum, 3(2), 13-33.
- Eryılmaz, T. (2005). Muhabirliğe kısa bir giriş. S. Alankuş içinde, Gazetecilik ve
- Habercilik (s. 153-167). İstanbul: IPS İletiflim Vakfı Yayınları.
- Eyuboğlu, İ. Z. (1991). Türk dilinin etimoloji sözlüğü (2. b.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
- Girgin, A. (1998). Haber yazma teknikleri. İstanbul: İnkilap Yayınları.
- Girgin, A. (2000). Yazılı basında haber ve habercilik etik'i. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- Girgin, A., & Özay, S. (2013). Haber yazmak. İstanbul: Der Yayınları.
- Gökberk, M. (2007). Felsefe tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Hohenberge, J. (1963). Gazetecilik mesleği. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
- Karaduman, M. (2005). Medya, etik ve hukuk. S. Alankuş içinde, Yeni İletişim Teknolojileri ve Medya (s. 141-154). İstanbul: IPS İletişim Vakfı.
- Karlsson, M., Clerwall, C., & Nord, L. (2016). Do not stand corrected: Transparency and users’ attitudes to inaccurate news and corrections in online journalism. Journalism & Mass Communication Quarterly, 1-20.
- Kongar, E. (1995). Toplumsal değişme kuramları ve Türkiye gerçeği (6. b.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Kovach, B., & Rosenstiel, T. (2010). Blur: How to know what’s true in the age of information overload. New York: Bloomsbury.
- Metzger, M. J., & Flanagin, A. J. (2013). Credibility and trust of information in online environments: The use of cognitive heuristics. Journal of Pragmatics, 59, 210-220.
- Metzger, M. J., & Flanagin, A. J. (2015). Psychological approaches to credibility assessment online. S. S. Sundar içinde, The Handbook of the Psychology of Communication Technology (s. 445-466). John Wiley and Sons: Oxford.
- Özkan, T., Bekiroğlu, O., & Öztürk, Ş. Y. (2009). İletişim fakültesi öğrencilerinin haber alma alışkanlıkları: Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi örneği. İletişim: Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(10), 171-190.
- Pavlik, V. J. (2000). The impact of technology on journalism. Journalism Studies, 229-237.
- Pavlik, J. V. (2013). Yeni medya ve gazetecilik. (B. K. Müge Demir, Çev.) Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Rosenthal, M., & Yudin, P. (1997). Felsefe sözlüğü (5 b.). (A. Çalışlar, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınevi.
- Schlapp, H. (2013). Gazeteciliğe giriş. Ankara: Vestfalya Eyaletler Yayınevi.
- Shin, J. (2018). Democrats vs. Republicans: How Twitter users share and react to political fact-checking messages. Ann Arbor: ProQuest.
- Silverman, C. (2007). Regret the error: How media mistakes pollute the press and imperil free speech. New York: Union Square Press.
- Tepe, H. (2003). Platon'dan Habermas'a felsefede doğruluk ya da hakikat. Ankara: İmge Kitabevi.
- Timisi, N. (2003). Yeni iletişim teknolojileri ve demokrasi. Ankara: Dost Kitabevi.
- Tokgöz, O. (1981). Temel gazetecilik. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
- Türer, C. (2009). Pragmatizmin doğruluk evi. Bilimname. (17), 165-185.
- Türk Dil Kurumu Sözlükleri (2019). “Genel Türkçe Sözlük”. https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.
- Uygar, N. (1963). Bertrand Russell'ın soğruluk anlayışı. İstanbul Üniversitesi Felsefe Arkivi Dergisi, 14, 3-35.
- Yıldırım, B. (2010). Gazeteciliğn dönüşümü: Yöndeşen ortam ve yöndeşik gazetecilik. Selçuk İletişim Dergisi, 6(2), 230-253.
- Yıldırım, C. (2008). Bilimsel düşünme yöntemi. Ankara: İmge Yayınevi.
- Yurdigül, Y. (2014). Habercinin kimliği. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
- Yurdigül, Y., & İspir, N. (2015). Yeni medyada haber. M. G. Genel içinde, Yeni Medya Araştırmaları 1: Güncel Tartışmalar Ekseninde (s. 43-64). Bursa: Ekin Yayınevi.
- Zeytinli, M. (1996). Uluslararası haber dolaşımının sorunları. Yeni Türkiye(12), 1101-1111.
- ISSN: 2687-4946
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Ahmet GÜVEN
Sayıdaki Diğer Makaleler
Yeni Medya Ekolojisi ve İletişim Sarmalı Modeli
Serkan BAYRAKCI, Mert KÜÇÜKVARDAR
Temettüat Defterlerine Göre Osmanlı Kumanovası’nda Sosyo-Ekonomik Yapı (1844/1845)
Post-Truth Zeminde Suriyeli Mülteciler Hakkında Çıkan Haberlere Dair Bir İnceleme
Haber ve Doğruluk İlişkisi: Doğruluk Sorununun Geçmişi ve Haberin Dönüşümü
Mehmet BÜYÜKAFŞAR, Mehmet ÖZÇAĞLAYAN
Avustralya Savaş Sineması’nda Türk ve Anzak Temsili