XIX. yüzyılda Adıyaman'da sosyo-ekonomik yapı

XIX. Yüzyılda Hısnımansûr olarak bilinen Adıyaman, günümüzde, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan bir ildir. Adıyaman, Osmanlı yönetimine geçinceye kadar birçok uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Yavuz Sultan Selim tarafından 1515’te kesin olarak Osmanlı topraklarına katılmıştır. Adıyaman’da Osmanlı geleneksel aile yapısı; toplumsal yaşam tarzı olarak görülmektedir. Müslüman ve Hıristiyan olmak üzere iki farklı ulusun yaşadığı Adıyaman’da vakıf, medrese, cami gibi kurumlar yanında her iki ulusa ait eğitim kurumları da etkinlik göstermiştir. Adıyaman’da halkın esas geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. XIX. Yüzyılda bir kaza statüsünde bulunan Adıyaman’da, iç tüketime ve kendi kendine yeterlilik esasına dayalı bir ekonomik yapıdan söz etmek olanaklıdır. Söz konusu dönemde bölgenin coğrafyasına uygun tarım ürünleri yetiştirilmiştir.

The social and economical situation of Adıyaman in 19th century

Adıyaman, which was called Hısnımansûr in the 19th Century is currently a province which takes place in Southeastern Anatolia Region. Adıyaman hosted many civilizations until the Ottoman Administration. It was added finally to the Ottoman lands in 1515 by Yavuz Sultan Selim. Adıyaman has Ottoman traditional family structure as its social life style. In Adıyaman where two different nations live namely Muslims and Christians, education institutions belonging to each two nations also operated in addition to organizations such as foundations, madrasahs, mosques. The principal means of living is agriculture and animal husbandry. In Adıyaman , which was in status of being a county in the 19th Century, it is possible to mention about an economic structure based on domestic consumption and self-sufficiency. During said period, agriculture products that are in line with geography of region were cultivated.

PDF

___

A)Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA):
Diyarbakır Yıllığı, 1292/1875
Ma'muretülaziz Yıllığı, 1301/1883
Mamuret-ül Aziz Yıllığı, 1310/1892
Ma’muretül Aziz Yıllığı, 1312/1894
BOA. Y.PRK. UM 4/10, 1296/1879
BOA. Y.PRK. UM, 1298/1882
BOA. Ev: 29536, 1318/1908
BOA. EV: 26368, 1317/1907
BOA. Ev: 22310, 1293/1876
BOA. C. EV: 8134, 1254/1838
BOA. C. EV: 27415, 1254/1838
BOA. A. MKT. UM 316/15–2, 1274/1857
BOA A.MKT. MHM, 545/12, 1317/1901
BOA. ML. MKT. 178, 1269/1852
BOA, ML. EVM.512/16, 1257/1841
BOA, ML. MKT 138, 1261/1849
BOA, ML. MKT.208,19 N. 1269/1852
BOA, ML. MKT.208,6 Şevval 1269/1852
BOA, ML. VRD. 3057 nolu defter, 1274/1857
BOA, ML. VRD. 1810 nolu defter, 1269/1852
BOA, ML. VRD. nr.825, 1258/1842
BOA, ML. VRD. nr.2324, 1268/1851
BOA, ML. VRD. nr.3475, 1281/1864
BOA, ML. VRD, nr. 3591, 1281/1864
BOA, ML. VRD. nr.3057, 1274/1857
BOA, ML. VRD nr.2304 , 1268/1851
BOA, ML. MKT 143, 1263/1846
BOA, ML. VRD 520, 1257/1841
BOA, ML. VRD 312, 1289/1872
BOA, ML. MKT 178, 1269/1852
BOA, A. MKT 187/92-1, 1265/1848
BOA, ML. VRD 690/2, 1267/1850
BOA, A. MKT. UM 243/91–1, 1291/1874
BOA, ML. MKT.3854, 4, 1292/1875
BOA, ML. MSF.17817, 1281/1864
BOA, Y.A.HUS 278/115-1–2, 1311/1893
280 numaralı Adıyaman genel veri sicili
200 numaralı Besni genel veri sicili
B) Kitaplar
Akdağ, M. (1999). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimâi Tarihi (1243-1453) (Cilt I). Ankara.
Akdağ, M. (1999). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi (1453- 1559) (Cilt II). Ankara: Barış Kitabevi.
Akgündüz, A. (1995). Osmanlı’da Harem. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı .
Akgündüz, A. (1996). İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi (2 b.). İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Battuta, İ. (2004). İbn Battuta Seyahatnamesi (Cilt I). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bayraktar, M. (1989). İslâm Eğitiminde Öğretmen – Öğrenci Münâsebetleri (3 b.). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Berki, Ş. (1990). Vakıflarla İlgili Önemli Meseleler. Ankara: Bayrak Yayınları.
Çelebi, E. (1976). Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Cilt III-IV). İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Çelebi, E. (1935). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Anadolu, Suriye, Hicaz 1093/682 (Cilt IX). Ankara: Maarif Vekâleti.
Halaçoğlu, Y. (1988). İslâm Ansiklopedisi (Cilt I). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İhsanoğlu, E. (1999). Osmanlı Devleti Tarihi (Cilt I). İstanbul: Feza Yayıncılık.
İhsanoğlu, E. (1999). Osmanlı Devleti Tarihi (Cilt II). İstanbul: Feza Yayıncılık.
Issawi, C. (1980). Economic History of the Turkey 1800- 1914. London.
Işık, A. (1998). Malatya, Adıyaman(Hısnımansûr), Akçadağ, Arapkir, Besni, Darende, Eski Malatya (Battalgazi), Hekimhan, Kâhta, Pötürge, Yeşilyurt(1830-1919). İstanbul: yy.
Kanadıkırık, İ. 260 Numaralı Hısnımansûr (Adıyaman) Kadı Sicilinin 1.-22. Sahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi”(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005).
Karaman, H. (1992). İslâmın Getirdiği Aile Anlayışı. Sosyo- Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi , II, 385-390.
Karpat, K. H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri. (B. Tırnakçı, Çev.) İstanbul.
Kazıcı, Z. (1985). İslâmî ve Sosyal Açıdan Vakıflar. İstanbul: Marifet Yayınları,.
Kazıcı, Z. (2005). Osmanlı’da Vergi Sistemi. İstanbul: Bilge Yayınları.
Kepenek, Y. (1987). Türkiye Ekonomisi. Ankara: Teori Yayınları.
Pamuk, Ş. (2006), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Para 1326-1914”, çev. Serdar Alper, Osmanlı İmparatorluğu’nunEkonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 2:1600-1914, (ed.), Halil İnalcık, Donald Quataert, İstanbul: Eren Yayıncılık.
Şahin, H. (2002). Türkiye Ekonomisi. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
Şener, A. (1992). Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Reformları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Tabakoğlu, A. (2003). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Türkdoğan, O. (1981). Sanayi Sosyolojisi Türkiye’nin Sanayileşmesi. Ankara: Töre Devlet Yayınevi.
Uzun, A. İstanbul’un Et İhtiyacının Sağlanması: Ondalık Ağnam Uygulaması (1783-1858)” (Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997).
Uzunçarşılı, İ. (ty). Büyük Osmanlı Tarihi (Cilt I). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Zuhaylî, V. (1994). İslâm Fıkhı Ansiklopedisi (Cilt III). İstanbul: Feza Yayıncılık.
Dergiler
Berki, A. H. (1962). Hukukî ve İçtimâî Bakımdan Vakıf. Vakıflar Dergisi, No.5 , 9.
Berki, Ş. (2006). Vakfın Mahiyeti. Vakıflar Dergisi, No.8 , 1-3.
Çağatay, N. (2006). Osmanlı İmparatorluğunda Riba- Faiz Konusu Para Vakıfları ve Bankacılık. Vakıflar Dergisi, No.9 , 46.
İnalcık, H. (1990). Köy, Köylü ve İmparatorluk. V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi Tebliğleri, (s. 805). Ankara.
Köprülü, F. (2006). Vakıf Müessesesi ve Vakıf Vesikalarının Tarihi Ehemmiyeti. Vakıflar Dergisi, No.1 , 1.
Kunter, H. B. (2006). Türk Vakıfları ve Vakfiyeleri Üzerine Mücmel Bir Etüd. Vakıflar