Özer ÖZÇELİK, Hüseyin ÖNDER, Yavuz ODABAŞI

Uluslararası doğrudan yatırımların KOBİ'lerin gelişmesindeki etkilerinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi

KOBİ’ler ülke ekonomilerinin can damarı işletmelerdir. Bu işletmelerin gelişmesinde birçok faktörün etkisi olduğu bir gerçektir. Bu etkilerden bir tanesi ise uluslararası doğrudan yatırımlardır. Uluslararası doğrudan yatırımlar bir ülkeye, bölgeye veya şehre beraberinde teknik ve idari personel ile yeni teknoloji getirerek bir yatırım ve iş iklimi yaratmaktadır. Bu iş iklimi ekonomideki bütün ajanları etkilediği gibi KOBİ’leride etkileyebilecektir. Diğer taraftan bir ülkeye, bölgeye veya şehre uluslararası doğrudan yatırımların gelmesinde o ülkenin, bölgenin veya şehrin nüfus ve gelişmişlik düzeyleri belirleyici olabilmektedir. Bu çalışmada uluslararası doğrudan yatırımların Türkiye’de örneklem olarak alınan illerin gelişmişlik ve nüfus değişkenleri tarafından etkilenmesi ile uluslararası doğrudan yatırımların o ildeki KOBİ’lerin yurt dışı pazarlara açılmasına, Ar-Ge faaliyetlerinde bulunmasına ve kurumsallaşmasına olan etkileri eş anlı olarak yapısal eşitlik modeli ile analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda uluslararası doğrudan yatırımların yatırım yapacağı ilin gelişmişlik düzeyi ile nüfusundan etkilendiği, uluslararası doğrudan yatırımların ildeki KOBİ’lerin kurumsallaşmasını ve ihracat yapma olanaklarını arttırdığı sonucu bulunmuştur.

Investigation of the effects of international direct investment on SMEs' development by using structural equation modeling

SMEs are vital enterprises of any economy. Many factors play a crucial role in the process of development of these enterprises. One of these factors is the international direct investment. International direct investment creates and investment and business atmosphere around a country, region or a city where it brings new technology, technical and administrative staff. This business atmosphere as it influences all agents in the economy will also be able to influence SMEs. On the other hand, population and development levels of a country , region or a city could be a determinant factor for international direct investment’s decision to enter a country, region or a city. In this study, the effects of development levels and population of provinces in Turkey on international direct investment, and the effect of international direct investment on SMEs opening up to foreign markets, on engaging R&D activities, and on institutionalization are analyzed simultaneously by using structural equation modeling. Following this analysis, it was concluded that international direct investment is effected by development levels and population of the city and it is also concluded that international direct investment effects institutionalization and opportunities to export of SMEs of that city.

PDF

___

AKDEDE S. H. ve TURAN A. H. (2008), “Bilişim Sistemlerinin KOBİ’lerin Performansına Etkileri: Kaynak Temelli Yaklaşım İle Denizli İlinde Ampirik Bir Uygulama”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt.63, Sayı.4, ss.1-28.
AKDENİZ M. B. (2005), “KOBİ’lerin Ekonomik ve Sosyal Yapı İçindeki Yerleri, Destekleyici Kurumsal Çevreleri ve Avrupa Birliği’ne Uyum sürecinde yeniden Yapılandırılmaları”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı.13, ss.69-90.
AKGEMİCİ T. (2001), KOBİ’lerin Temel Sorunları ve Sağlanan Destekler, KOSGEB Yayınları, Ankara.
AKSOY ALPŞAHİN U. ve ÇABUK A. (2006), “KOBİ’lerdeki Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Kurumsallaşma Üzerindeki Etkileri”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt.9, Sayı.16, ss.39–56.
ARSLAN Ö. (2003), “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Çalışma Sermayesi ve Bazı Finansal Yönetim Uygulamaları”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt.4, Sayı.1, ss.121–134.
AŞIKOĞLU R.,(1991), “Uluslararası Yatırım Kararlarında Etkili Olan Faktörler”, Kütahya İİBF Yıllığı, s.54.
CHO, J.-W. (2004), “Foreign Direct Investment: Determinants, Trends in flows and Promotion Policies”, Investment Promotion and Enterprise Development Bullentin for Asia and the Pacific, Vol:1, pp.99-112.
CİVAN M. ve TEKİNKUŞ M. (2002), “Küçük ve Orta Boy İşletmelerin Avrupa Birliği’ne Uyum Süreci: Gaziantep Örneği”, ODTÜ Uluslararası Kongresi (ERC) IV. Bildiri Kitabı, 11–14 Eylül Ankara, ss.1-34.
CORUPBEKOV, M. (2005), Kırgızistan’da Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Bu Yatırımları Belirleyen Etkenler Üzerine Bir Araştırma, Kıgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi.
DPT, İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Araştırması, http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/, (12-05-2009)
DUNNING J.H., KIM K. Z, LEE C., (2007), “Restructturing the Regional Distribution of FDI: The Case of Japanese and US FDI”, Japan and World Economy, Vol:19, Issue:1, pp.26-47.
EROĞLU İ., İNCE M. ve GÜL H. (2008), “Küresel Sistemde KOBİ’lerin Karşılaştıkları Sorunlar ve Stratejik Boyutuyla Yeniden Yapılanma Gereği”, Girne Amerikan Üniversitesi Bir Çatışma veya Uzlaşma Kaynağı Olarak Küreselleşme Sempozyumu, 13-15 Mayıs.
ERSÖZ S., PINARBASI M., TÜRKER A. K. ve YÜZÜKIRMIZI M. (2009)”, Hizmet Kalitesinin Servqual Metodu İle Ölçümü ve Sonuçların Yapısal Eşitlik Modelleri İle Analizi: Öğretmen Evi Uygulaması, “Kırıkkale Üniversitesi, Int.J.Eng.Research & Development,Vol.1,No.1, ss:19-27
HALE G., LONG C. (2007), “Are There Productivity Spillovers from Foreign Direct Investment in China?, Federal Reserve Bank of San FranciscoWorking Paper Series, February.
Hazine Müsteşarlığı, İllere Göre İzin Verilen Yabancı Sermayeli Firma Sayıları, http://www.treasury.gov.tr/irj/portal/anonymous?NavigationTarget=navurl://831679608c6ba2da641258f88362f886 (16-05-2009)
İRAZ R. (2006), “Küresel Rekabet Ortamında Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Ulusal Sosyo-Ekonomik Sisteme Katkıları Açısından Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı.15, ss.367–380.
KAHAI, S.K.(2004), “Traditional and Non-Traditional Determinants of Foreign Direct Insvestment in Developing Countries”, Journal of Applied Business Research, Vol:20, No:1, pp.43-50
KOSGEB, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik, http://destek.kosgeb.gov.tr/kobitanim/KobiYonetmelik.aspx
KOYUNCUGİL A. S. ve ÖZGÜLBAŞ N. (2008), “İMKB’de İşlem Gören KOBİ’lerin Güçlü ve Zayıf Yönleri: CHAID Karar Ağacı Uygulaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt.23, Sayı.1, ss.1–21.
KUO, H.C., LI, Y. (2003), “A Dynamic Decision Model of SME’s FDI, Small Business Economics, Vol:20, pp.219-231.
LI C. C., (1956), “The Concept of Path Coefficient and Its Impact on Population Genetics”, Biometrics, Vol. 12, No. 2, pp. 190-210
NUNNENKAMP P., (2002), “Determinants of FDI in Developing Countries: Has Globalisation Changed the Rules of the Game?”, Kiel Institute for World Economics, Working Paper, No.1122, July, pp.1-47.
OECD (1999), Bencmark definition of Foreign Direct Invesment, Third Edition, OECD Publishing.
ÖZ E. ve YILMAZ B. (2007), “KOBİ’lerin Dış Ticarete Açılımında Dış Ticaret Şirketlerinin Rolü”, Çimento İşveren Dergisi, Cilt.21, Sayı.6, ss.12-31.
ŞAMİLOĞLU F. ve UYGUN U. (2001), “KOBİ’lerde Ekonomik Kriz Yönetimi”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı.57, ss.1-7.
ŞİMŞEK Ö. F. (2007), Yapısal Eşitlik Modellerine Giriş Temel İlkeler ve LİSREL Uygulamaları, Ekinoks Yayınları, Ankara
TAMBUNNAN, T. (2007), “Trade and Investment Liberalization Effects on Small and Medium-Sized Enterprise Development: A Literature Review and Case Study of Indonesia”, Towards Coherent Policy Frameworks: Understanding Trade and Investment Linkages, United Nations ESCAP, Studies in Trade and Investment No: 62, New York, pp: 11–154.
TUİK, Nüfus İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=39&ust_id=11 (10-05-2009)
TÜRKOĞLU M. (2003), “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (KOBİ’lerin) Büyük İşletmelerle Rekabetinde Stratejik İşbirlikleri Yaklaşımı: Göller Bölgesi Uygulaması”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt,13, Sayı.1, ss.273–290.
UNUTKAN Ö. ve UNUTKAN G. (1996), “Gümrük Birliği’ne Girişte Türk küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerine (KOBİ) Sağlanabilecek Vergisel Kolaylıklar”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı.36,
WRIGHT S. (1960), “Path Coefficients and Path Regressions: Alternative or Complementary Concepts?” , Biometrics, Vol. 16, No. 2, pp. 189-202
YAŞAR E., ÇINAR İ.T. ve ÖZÇELİK Ö. (2006), “Küreselleşme Ekseninde Doğrudan Yabancı Yatırımların Evrimi”, Polis ve Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, Cilt:4, Sayı:1, Nisan, ss.95-113.
YILDIZ M. S. (2008), “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde (KOBİ) Bilgi Teknolojilerinin Firmalar Üzerindeki Etkileri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.7, Sayı.25, ss.212-239.
YILMAZ F. (2003), Türkiye’de Küçük ve Orta Boy İşletmeler (KOBİ’ler), İş Bankası İktisadi Araştırmalar ve Planlama Müdürlüğü, Ankara
YILMAZ V., ÇELIK H. E. ve EKİZ E. H. (2006)”, “Kuruma Bağlılığı Etkileyen Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modelleriyle Araştırılması: Özel ve Devlet Bankası Örneği”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2006/2, ss. 171–184