Toplumsal gelişme açısından protestanlık ve islam

Bu makalede toplumsal gelişmeyi açıklama modeli olarak protestanlık kuramı üzerinde durulmaktadır. Bu kuramın Weber tarafından nasıl geliştirildiği, Batı toplumlarının modern gelişme sürecini nasıl anlamlandırdığını ve İslamiyet bağlamında erken modern Türk aydınları tarafında nasıl yorumlandığı araştırılmaya çalışılmaktadır. Protestanlık ahlakının, kapitalizmin üretim biçimine uygun bir Hıristiyanlık yorumu olduğunu ileri sürmekteyim. Protestanlık gelişme kuramı Batı modernleşmesinin Hıristiyanlığı kendi paradigmasına uygun bir tarzda yorumlayarak kuramlaştırdığını söyleyebiliriz. Kalkınma, ilerleme, rasyonalite ve bilimsel bilgi gibi modernitenin anlam dünyası içinde dönüşen Hıristiyanlık toplumsal gelişmeyle uyumlu bir söylem haline gelmiştir. Osmanlının dünya egemenliğini kaybetmesine paralel olarak ve Renan’ın gelişme önündeki engel olarak İslamiyet’i göstermesiyle beraber, Türk aydınları arasında da Protestanlık perspektifiyle İslamiyet’i yorumlama arayışları gündeme gelmiştir. Kısaca, Batı toplumsal gelişmesini sadece güdüsel ve sosyal bir takım faktörlerle açıklamak doğru değildir. Toplumsal gelişme, Batı da çeşitli egemenlik ve sömürü ilişkilerinin de içinde yer aldığı bir olgudur.

Protestanism and islam with regard to social developoment

: In this article, I analyse social development theory that it is known as Protestant Ethic. This approach was put forward by Weber and practiced on social process of modernisation. So, Weber wants to explain the development of Western capitalism. For him, the development of the Western Civilisation depends on the values of Protestant Ethic .The progress of Western societies is grounded to this approach. This view was accepted by Muslim intelectuals in early Turkish modernity. Firstly ,they rejected that Islamic approach is opposite the progress idea. Then they seemed to find some kind of activist values of Islam in concept of Islam religion. Finally, many of Turkish Muslim intellectuals looked for new Islamic interpretations using Weber’s theory.

PDF

___

Aron,R.(1986) Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Ankara:İş Bankası Yayınları
Berger,P.(1990) The Sacred Conopy:Element of a Sociological Theory of
Religion, New York: Anchor Books
Ersoy, M.A.(1979) Safahat, İstanbul
Hamilton,M.B.(1995), The Sociology of Religion, London:Routledge
Gökberk,M.(1985)Felsefe Tarihi,İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları
Günaltay, Ş.(1999) Zulmetten Nura,Haz:Musa Alak, İstanbul: Furkan Yayınları
Jaschke,G.(1972) Yeni Türkiye’de İslamlık, Ankara:Bilgi Yayınevi
Sezer,B.(1981) Toplum Farklılaşması ve Din Olayı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları
Turner, S.B.(1991)Max Weber ve İslam, Ankara: Vadi Yayınları
Ülgener,S.(1981) Zihniyet ve Din, İstanbul:Der Yayınları
-----------------(1984) Darlık Buhranları ve İslam İktisat Siyaseti, Ankara
Ülken, H.Z.(1992) Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları
Weber,M.(1988) Sosyoloji Yazıları, İstanbul: Hürriyet Doğan Yayınları
--------------(1985) Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, İstanbul: Hil Yayınları
Makaleler
Ünaltay, A.(1988)“Türkiye’de Din Devlet İlişkisinin Tarihsel Boyutu”, iç., Kitap Dergisi, İstanbul, ss.13
Renan,E.(1946) “İslam ve Bilim” İç., Nutuklar ve Konferanslar, Ankara: Milli Bakanlığı Yayını, ss.183-206