Osmanlı Polis Teşkilatında Taharri Memurları: Sivil Polisler

Polisiye hizmetler esas itibariyle üniformalı görevliler tarafından yerine getirilmesine rağmen hizmetin gerektirdiği tüm görevleri üniforma ile yapma imkanı yoktur. Osmanlı Devleti’nde, 1845 yılında kurulduktan kısa bir süre sonra kapatılıp XIX. yüzyılın son çeyreğinde tekrar hayat bulan polis teşkilatı başlangıçta tüm görevleri üniformalı memurlarla ifa etmeye çalışmaktaydı. Bu usulün özellikle siyasi suçların takibinde sorunlar doğurduğunun farkına varan Osmanlı Devleti 1899 yılında sivil polis birimini kurmuştur. XIX. yüzyıl sonu ile XX. yüzyıl başlarını kapsayan bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nde kurulan sivil polis biriminin hangi ihtiyaçtan doğduğu, kuruluş aşamasında kendisine tevdi edilen görevler, ilerleyen süreçte bu görevlerde meydana gelen değişimler, sivil polis biriminin taşra vilayetlerde yaygınlaşması, sivil polislerin görevlerini ifa süreçleri ile bu görevlilere tanınan imkanların ortaya konulması hedeflenmektedir. Çalışmanın sonunda, başlangıçta siyasi suçları takip etmekle görevli olarak kurulan sivil polis biriminin zamanla adi suçları da takip etmekle görevlendirildiği ve taşrada da yaygınlaştığı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, emniyet, sivil polis, asayiş, suç

Investigation Officers in the Ottoman Police Organization: Civilian Police

Although police services are mainly performed by uniformed officers, it is not possible to perform all the duties required by the service in uniform. The police organization, which was closed shortly after its establishment in 1845 in the Ottoman Empire and revived to life again in the last quarter of the 19th century was initially trying to perform all its duties with uniformed officers. Realizing that this method caused problems especially in the follow-up of political crimes, the Ottoman Empire established a civilian police unit in 1899. This study which covered the late 19th century and the beginning of the 20th century aimed to reveal the need for the civilian police unit established in the Ottoman Empire, the duties assigned to it during the establishment phase, the changes in these duties over time, the spread of the civilian police unit in the rural provinces, the processes of performing the duties of the civilian police, and the opportunities granted to the civilian police. At the end of the study, it was revealed that the civilian police unit, which was initially established to track political crimes, was tasked with tracking common crimes over time and became widespread in the provinces.

Keywords:

Ottoman, security, civilian police, public order, crime,

PDF

___

Sadaret Mektubi Kalemi Belgeleri (A}.MKT.UM).161/79
Babıali Evrak Odası Evrakı. (BEO).1313/98475, 2028/152056, 2029/152122, 4631/347256).
Dahiliye Nezareti, Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Kısm-ı Adli Kalemi Evrakı (DH. EUM.KADL). 6/20, 18/4, 19/15.
Dahiliye Nezareti, Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti, Memurin Kalemi Evrakı (DH.EUM.MEM) 73/75, 80/17, 100/45.
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Muhasebe Kalemi Evrakı (DH.EUM.MH.) 20/81, 77/10, 78/41, 82/55, 102/91, 121/58, 132/70, 133/53, 134/16, 141/25, 141/45, 146/61, 153/25, 158/2, 200/104, 224/31, 240/92, 261/28.
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Muhaberat ve Tensikat Müdüriyeti Evrakı (DH.EUM.MTK). 44/7, 64/48.
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyet Polis Mecmuası Evrakı (DH.EUM.PMC) 6/82.
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyet Evrak Odası Kalemi Evrakı (DH.EUM.VRK) 3/108, 27/32.
Dahiliye Nezareti İdare Evrakı (DH. İD) 83/52, 141/14.
Dahiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti Evrakı Dahiliye Nezareti (DH. MB HPS) 95/1.
Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı (DH.MKT) 983/77.
Dahiliye Nezareti Mütenevvia Evrakı (DH.MTV) 25/24.
Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR) 493/5.
Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu Muamelat Evrakı (DH.TMIK.M) 264/6.
Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu Islahat Evrakı (DH.TMIK.S) 67/21.
İrade Zaptiye Evrakı (İ.ZB) 2/11.
İrade Meclis-i Vâlâ Evrakı (İ.MVL) 337/14528
Meclis-i Vükela Mazbataları (MV) 219/174.
Rumeli Müfettişliği Selanik Evrakı (TFR.I.SL) 7/627, 177/17633.
Sadaret Divan Mukavelenameleri Evrakı (A.}DVN.MKL) 56/44.
Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV) 278/52.
Yıldız Perakende Umumi Evrakı (Y.PRK.UM) 34/95.
Yıldız Perakende Zaptiye Nezareti Maruzatı Belgeleri (Y.PRK.ZB) 32/51.
Zaptiye Nezareti Evrakı (ZB)18/49, 18/50, 19/11, 323/ 129, 383/45, 387/11, 388/27, 393/123, 472/26, 483/51.
Aksu-Levy, N. (2017). Osmanlı İstanbul’unda asayiş (1879-1909). İstanbul: İletişim Yayınları.
Alyot, H. (2008). Türkiye’de Zabıta, tarihi gelişim ve bugünkü durum. (II. Baskı), Ankara: Kozan Ofset.
Çebitürk, H.(2009). Osmanlı’dan cumhuriyete polis mevzuatı. (Yayınlanmamış yüksek Lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Devellioğlu, F.(1986). Osmanlıca- Türkçe ansiklopedik sözlük. Ankara: Kurtuluş Ofset Basımevi.
Gör,E.(2019). Abdülhamid Döneminde istihbarat, mutlakıyetten meşrutiyete imparatorluğun haber alma faaliyetleri (1876-1909).İstanbul: Kitap Yayınevi.
İbrahim Feridun (2010). Polis efendilere mahsus terbiye ve malumat-ı meslekiyye. (Yayına hazırlayanlar, Muhittin Karakaya, Veysel K. Bilgiç). Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
Karal, E.Z. (2011). Osmanlı Tarihi, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918). IX.Cilt, (3. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Konan, B.(2006). Osmanlı devletinde yabancıların kapitülasyonlar kapsamında hukuki durumu, (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Özcan, A. (1992). Böcekbaşı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C.6, ss.323). İstanbul: TDVİAM
Polis Mecmuası, Sayı: 70, R.2 Haziran 1332 (M.15 Haziran 1916)---
Sönmez, A.(2005). Polis meclisinin kuruluşu ve kaldırılışı. A.Ü.D.T.C.F. Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 24 (37). 259-275. Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/en/download/article-file/782424.
Yağar, H.(2002). Osmanlı Polis teşkilatı ve yenileşme süreci. Türkler içinde (C. 13, ss. 1137-1179) Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Tongur, H. (1946). Türkiye’de genel kolluk, teşkil ve görevlerinin gelişimi. Ankara: Kanaat Basımevi.
Van, Nureddin (2012). İstanbul Polis Müdüriyet-i Umumiyesi kuruluşu, teşkilatı ve faaliyetleri (1909-1918). [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Yılmaz, İ. (2011). XX. yüzyıl başlarında Konya polis teşkilatı. [Yayınlanmış yüksek lisans tezi]. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars
Yılmaz, İ. (2017). Selanik polis tarihi (1876-1912). [Yayınlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/779-71---0011.jpg (Erişim Tarihi: 20 Aralık 2021)