1831 Tarihli Nüfus Sayımı Verileri Üzerinden Samakov Kazasının Demografik ve İktisadî Yapısının İncelenmesi

Toplumların sosyal ve ekonomik yapısı başta olmak üzere idarî, askerî, dinî ve kültürel alanında bilgi edinilmesine olanak sağlayan nüfus sayımlarının, Osmanlı Devleti’nde tam olarak hangi tarihte yapılmaya başlandığı bilinmemektedir. Günümüze ulaşan en erken kayıtları H.835/M.1431 yılına ait olan bu sayımların amacı, vergi mükellefi olan kimseleri tespit etmektedir. XIX. yüzyıla kadar benzer sebeplerle birkaç farklı sayım sisteminin denendiği Osmanlı Devleti’nde, modern anlamda ilk nüfus sayımı, 1831 yılında yapılmıştır. Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye Ordusu’nun gereksinimi olan erkek nüfus sayısını tespit etmek amacıyla yapılan bu sayımın bir diğer amacı ise halktan alınacak vergileri hesaplamaktır. Bulgaristan sınırları içerisinde yer alan Samakov Kazasının H.1246/M.1831 tarihli nüfus defterlerinin temel kaynak olarak kullanıldığı bu çalışmada, Samakov Kazasının demografik ve iktisadî yapısı üzerine bir çıkarım oluşturulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bulgaristan, Samakov Kazası, Nüfus Sayımı, Müslüman, Rum

Investıgation of the Demographic and Economic Structure of Samakov District Through the Census Data Dated 1831

It is not known exactly when the censuses, which allow obtaining information in the administrative, military, religious and cultural fields, especially the social and economic structure of the societies, began in Ottoman Empire. The purpose of these censuses, the earliest records of which have survived to the present day, belong to 835 B.C./1431 A.C., and identify those who were taxpayers. In the Ottoman Empire, where several different census systems were tried for similar reasons until the XIX.th century, the first census in the modern sense was made in 1831. Another purpose of this census, which was made to determine number of the male population needed by the Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye Army, is to calculate the taxes to be collected from the people. In this study, the population registers of Samakov district located within the borders of Bulgaria dated 1246 B.C./ 1831 A.C., were examined and an inference was tried to make on the demographic and economic structure of this district.

Keywords:

Bulgaria, Samakov District, Census, Muslim, Greek,

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Samakov Nüfus Defteri Defter Katalog No: 6150.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Samakov Nüfus Defteri Defter Katalog No 6151.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Samakov Nüfus Defteri Defter Katalog No 6152.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Samakov Nüfus Defteri Defter Katalog No 6153.
Akyel, S. Sertel. (2015). Osmanlı nüfus defterlerinin tarih yazımındaki yeri: 1840 Tarihli Çarsancak Kazası gayrimüslim nüfus defteri örneği. Journal of History and Future, 1(1), 78-98.
Barkan, Ö. L. (1953). Tarihi demografi araştırmaları ve Osmanlı Tarihi. Türkiyât Mecmuası, 10, 1-26.
Başaran, M. (2017). 1830-1842 Yılları arasında nüfus defterleri kapsamında Ödemiş ve örneği. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4(3), 307-321.
Çelebi, E. (2010). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. Seyit Ali Kahraman (Haz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Doğan, A. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda modern anlamda yapılan ilk nüfus sayımı verilerine göre Antalya Kaleiçi nüfusu üzerine demografik bir inceleme. Mediterranean Journal of Humanities, 4(2), 71-88.
Erkal, M. (1993). Cizye., Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 8. s.42-45). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Giz, A. (1970). Samako demir madeni. İstanbul Sanayi Odası Dergisi. 51, 15-16.
Güneş, M. (2014). Osmanlı dönemi nüfus sayımları ve bu sayımları içeren kayıtlarının tahlili. Gazi Akademik Bakış, 8(15), 221-240.
Hammer, J. V. (2010). Büyük Osmanlı Tarihi. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
İnalcık, H. (1993). Cizye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 8. s.45-48). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Karal, E. Z. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk nüfus sayımı 1831. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
Karpat, H. K. (2010). Osmanlı Nüfusu 1830-1914. İstanbul: Timaş Yayınları.
Kaya, D. S. (2010). 1834 Tarihli Burdur Kazası nüfus defterlerine göre Burdur şehrinin nüfusu. Uluslararası Sosyal Araştırmacılar Dergisi, 13(71), 231-244.
Kiel, M. (2009), Samakov. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 36. s.62-64). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Öz, M. (2010). Tahrir, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 39. s.425-429). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Özekmekçi, M. M. (2020). Bazı Osmanlı nüfus defterlerinde mim ( م ) ve çeşitli harfler ile özel işaretlerin kullanımına dair. History Studies, 12(6), 3057-3072.
Şimşek, M. (2017). 1841 Yılına ait nüfus defterlerine göre Balat Kazasında yaşayan gayrimüslimler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 18(39), 103-121.