II. Dünya Savaşında Çıkarılan Varlık Vergisinin Türk Basınında ve Kamu Oyunda Yansımaları (11 Kasım 1942-15 Mart 1944)

1939 Sonbaharında Avrupa’da başlayan savaş, Türkiye’yi sadece dış politikada siyasî zorluklarla değil aynı zaman da ekonomik sıkıntılarla da karşı karşıya getirmiştir.Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’na fiilen girmemekle birlikte, 1940–1945 yılları arasında ülke aslında “savaş ekonomisi” şartları içinde bulunmuştur. Bunun başta gelen sebebi savaşın başlaması ile birlikte Türkiye yarı seferberlik havasına girmiş; nüfusun en dinamik yaş grupları içine giren kısmı silah altına alınmış ve bütçenin önemli bir kısmı gittikçe artan oranlarda savunma giderlerine ayrılmıştır. Savaşın ilk döneminde hızla yükselen fiyatlar karaborsacılık, kıtlık ortamı kamuoyunu olduğu kadar dönemin iktidarını da rahatsız etti. Bu durum, karaborsa ve ihtikarla savaşını ön plana alan ve eldeki tüm kaynakların en iyi kullanımını amaçlayan bir yasal çerçeveyi gerekli kılmıştır. Bu amaçla Millî Korunma Kanunu (M.K.K.) TBMM’de 18 Ocak 1940’da görüşülerek 3780 sayılı yasa ile kabul edildi. M.K.K. hükümete olağanüstü koşullar karşısında millî ekonomiyi ve savunmayı ilgilendiren konularda geniş yetkiler veriyordu. İşte bu kanuna dayanarak 11.11.1942’de Varlık Vergisi Kanunu çıkartılmıştır.Varlık Vergisi Kanunu ile Savaş ekonomisinin şartlarından yararlanarak vurgunculukla, karaborsacılıkla büyük servet sahibi olan, kısa zamanda olağanüstü ölçüde haksız kazanç sağlayan savaş zenginlerinin vergilendirilerek bu haksız kazançlarının geri alınması hedeflenmiştir. Bu vergi etnik ya da dinî bir vergi değildir. Ancak uygulamada daha çok azınlıkları hedeflediği de bir gerçektir. Bunda azınlıkların ticaretle uğraşmalarından dolayı savaş döneminin koşullarından daha çok yararlanmaları etkili olmuştur. Bu verginin uygulamasında yapılan yolsuzluklar çok abartılmış, bununla Türk Devleti suçlanmak istenmiştir. Verginin uygulamasındaki haksızlık ve usulsüzlükleri azınlıklara baskı şeklinde abartanlar, aynı dönemde köylülere yönelik Toprak Mahsulleri Vergisindeki haksızlıkları, usulsüzlükleri görmezden gelmektedir. Demek ki bir haksızlık söz konusu ise bu durum dönemin şartlarının bir gereğidir. Tartışmalı Varlık Vergisi on altı aylık bir uygulamadan sonra kaldırılmıştır. Fakat halen günümüzde akisleri sürmektedir.

Reflections of the Wealth Tax Legislated in World War II on Turkish Media and Public Opinion (11 November 1942-15 March 1944)

Turkey came face to face with political difficulties in foreign policy and the financial straits when the war started in Europe in 1939’s autumn season. However Turkey didn’t join battle in the Second World War directly, between 1940–1945 the country was actually in the condition of war economy. The main reason for this when the war started ,Turkey found itself in half- hearted mobilization ; the most dynamic groups of population were called to arms and increasingly risen rates of budgetary accounts were separated to the defence expenses. At the beginning of the war, the prices increased rapidly and the black marketing and the party in power of the term got into trouble with the black marketing and scarcity of food affected both public opinion and the party of the term. Some legal arrangements had to be need in black market and also fight with profiteering in frontplan. It was necessary to keep in reserve all resources in the country. For this reson, The National Preservation Law was debated at the National Assembly18 January 1940 and was accepted with 3780 numbered law. This law had authorized to the party in power on a large scale both national economy and the subjects related with defence against the extraordinary conditions. Depending on this law, The Wealth Tax Law was put into effect 11 November 1942. The war wealthy people who became rich extraordinarily in a short time from black market and profiteering in the condition of war economy would be taxed easily with this Wealth Tax Law. The tax isn’t ethnic and religious. On the other hand it is true that its aimin practice is minority groups. Because the minority groups were dealing with commerce and they were very busy for profiting from the period of war condition. Irregular actions in practice of this tax had been exaggerated so much and Turkish government was accused of this situation too. The people who exaggreatedas despotism which was made unjustable and irregularities of this tax against to the minority groups pretended not to see the unjustable and irregularities in the tax of soil crops against to Turkish peasentry at the same period. That means to say that if there is unjustable situation, it will be related with the conditions of the term. Argumentative Wealth Tax had been cancelled after sixteen months in practice. But the reactions of the tax is still going on nowadays.

PDF

___

Belgeler Ayın Tarihi Mart 1944, No:124.
Düstur, 3.Tertip, C.24.
Resmi Gazete No:5255, 12.12.1942 ve R. G. Sayı 5655, 17.03.1944
Sicil-i Kavanini, C.23
TBMM Z.C, Devre 6, İ: 4, 3.inikat, 11 Kasım 1942.
Kitaplar Akar R. (1999), Aşkale Yolcuları, Varlık Vergisi Ve Çalışma Kampları, Belge Yayınları, İstanbul.
Aktar, A., (2002), Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, Altıncı Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
Aydemir Ş. S. (2000), İkinci Adam, C. 2, Beşinci Basım, Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Bali R. (2001), Cumhuriyet, Yıllarında Türkiye Yahudileri , Bir Türkleştirme Serüveni (1923-1945), İletişim Yay. Beşinci Baskı, İstanbul.
Barutçu F. A.(1977), Siyasi Anılar (1931-1954), Milliyet Yayınları, İstanbul.
Ergin F. (1943), Harp Zamanında Devletin Ekonomiye Müdahalesi, Cumhuriyet, Matbaası, İstanbul.
Goloğlu M. (1974), Millî Şef Dönemi (1969-1945), Turhan Kitabevi, Ankara.
Güvenir M. (1991), İkinci Dünya Savaşında Türk Basını, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
İsmet İnönü’nün TBMM’deki Konuşmaları (1939-1960), C.2, TBMM Kültür ve Sanat Kurulu Yayınları, Ankara, 1993.
Kafaoğlu A. B. (2002), Varlık Vergisi Gerçeği, Kaynak Yayınları, İstanbul.
Karpat K. (1997), Türk Demokrasi Tarihi, İkinci Baskı, Afa Yayıncılık, İstanbul.
Koçak C. (1996), Türkiye’de Milli Şef Dönemi, C. I-III, İletişim Yayınları, İstanbul.
Ökte F. (1951), Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul.
Uran H. (1959), Hatıralarım, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
Turan Ş. (1999), Türk Devrim Tarihi, 4. kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara.
Yalman A.E. (1970), Yakın Tarihte Gördüklerim Ve Geçirdiklerim (1922-1944), C.II, Rey Yayınları, İstanbul.
Yetkin Ç. (1983), Türkiye’de Tek Parti Yönetimi, Altın Kitaplar Yayınevi İstanbul.
Makaleler Atay F. R. (12.11.1942), “Hükümet Yeni Tedbirler Almıştır”, Ulus.
Ayadın M. A. (01.04.2005), “Varlık Vergisine Giden Süreç”, http://yenisafak.com/arsiv2001/aralik 281.makifaydin.html
Benice E. İ. (13..11.1942), “Varlık Vergisi”, Son Telgraf.
Coşar N., “Varlık Vergisi Konusundaki Yolsuzluk Söylentileri”, http://www.politics.ankara.edu.tr, 02.02.2005.
Tekeli E. (16.03.1944), “Varlık Vergisinin Tasfiyesi” Ulus.
Gezgin H. S. (22.03.1944), “İstiklal Mahkemelerine Doğru”, Vakit.
Kürşad S. (01.04.2005), “Medyadaki Varlık Vergisi Şarlatanlığı” http://www.turan.tc/varlikvergisi.html
Sadak N. (12.11.1942), “Hükümetin aldığı tedbirler memlekete iyilik getirecektir”, Akşam.
Sertel Z. (17.05.1942), “Harp Kazançlarının Önüne Geçmeliyiz”,Tan.
Sertel Z. (10.06.1942), “Fevkalade Kazançlar Kanunu Niçin Çıkarılmıyor”, Tan.
Suvla R. Ş. (13.01.1942), “Varlık Vergisi”, Akşam.
Us A. (27.03.1944), “Hükümete Verilen İtimat Kararının Mahiyeti”, Vakit.
Yalçın H. C. (17.11.1942), “Varlık Vergisi”, Yeni Sabah.
Yalman A. E., (29.05.1942), “Harp Kazançlarında Alınacak Vergiler”, Vatan.
Yalman A. E. (10.02.1943), “Ya Hep Ya Hiç”, Vatan.
Yalman A. E., (09.02.1943), “Yeni Vatandaşlık Ruhuna Hazırlık”, Vatan.
Yalman A. E. (08.02.1943), ,“Türk, Türk’e Faydalı olandır”, Vatan.
Yavuz E. (13.04.2005), “Yüce Divanlık Rezaletler”, http://yenisafak.com/diziler/varlık3.html
Gazeteler Akşam
Cumhuriyet
İkdam–Gece Postası
Tan,
Ulus
Vakit