İkinci Meşrutiyet Düşüncesinin Cumhuriyet'e Tesirleri

Çalışmamız, Cumhuriyet’in yalnızca Cumhuriyet’le başlamadığını, Cumhuriyet İnkılaplarının Cumhuriyet Dönemi ile sınırlı olmadığını, devrimlerin bir tek kişiye atfedilmemesini, bu inkılapların bir geçmişinin, bir arka planının varlığını ortaya koyan analitik bir incelemedir. Cumhuriyet’in bütün banîleri, aksiyon ve fikir adamlarıyla birlikte birçoğu Osmanlı’nın resmî okullarından yetişmiş olan kişilerdir. Dolayısıyla Cumhuriyeti kuran kadrolar Osmanlının son dönem yetiştirdiği aksiyoner insan kaynağıdır. Osmanlıdan cumhuriyete intikal eden şeyler arasında kişi kurum devamlılığının yanı sıra bu kişi ve kurumlarla aktarılan fikri yapının çok önemli bir yeri vardır. İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde ortaya çıkmış olan fikri hareketler, Cumhuriyetin felsefî temellerini oluşturmuştur.

The Idea of the Second Constitutional System of Government's Inheritance to the Republic

Our study is an analytical research presenting that the republican regime did not start with only the republic, that the revolutions of republic are not limited with the republican period, that the renovations should not be attributed to just one person, and that these revolutions have a past and background. All of the founders of the republic are the people who were educated up along with the men of axiom and intellectuals in entirely the Ottoman Empire’s official schools. Therefore, the staff who founded the republic is the shareholder human source that the Ottoman Empire brought up during the last period. In addition to the continuity of persons and institution, the intellectual structure transferred by means of these persons and institutions has a significant position among the things transferred from the Ottoman Empire to the republic. The intellectual movements emerged during the period of second constitutional system of government formed the philosophical bases of the republic.

PDF

___

"Mekâtib-i Gayr-i Müslime ve Islâhat-ı Âhire", İkdam, numara 84, 23 Ekim 1894.
“Kısm-ı Edebî”, Şûrâ-yı Ümmet, S. 35, 24 Ağustos 1903.
Abdurrahman Şeref (1339). Tarih Musahabeleri, İstanbul: Matbaa-i Amîre.
Ahmad, Feroz (1986). İttihatçılıktan Kemalizm’e, (çev. Fatmagül Berktay Baltalı), İstanbul: Kaynak Yayınları.
Ahmad, Feroz (1995). İttihat ve Terakki (1908-1914), (çev. Nuran Ülker), İstanbul: Cem Yayınevi.
Ahmet İhsan (1931). Matbuat Hâtıralarım, 1888-1923, cilt 1-2, İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası.
Ahmet Midhat Efendi (2001). Avrupa Âdâb-ı Muâşereti Yahût Alafranga, Ankara: Akçağ Yayınları.
Ahmet Refik (Altınay) (1908). İnkılab-ı Azim, İstanbul: Asır Matbaası.
Ahmet Ziya (1327). Meşrutiyet Uğrunda, İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhânesi.
Akçura, Yusuf (1978). Türkçülük, Türkçülüğün Tarihi Gelişimi, İstanbul: Türk Kültür Yayını.
Aksel, Malik (1977). İstanbul’un Ortası, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Akşin, Sina (1980). 100 Soruda Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul: Gerçek Yayınları.
Akün, Ömer Faruk (1967). " Şinâsi ", İ.A., cilt 11, İstanbul: MEB.
Akyüz, Kenan (1983). "Türk Derneği", TA. Devlet Kitapları, cilt XXXII, Ankara.
Akyüz, Yahya (1985). Türk Eğitim Tarihi, Ankara: Ankara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Ali Nusred (1913). Türkçemizde Hurûf-ı Munfasıla”, Tanîn, numara 1578, 16 Cemâziye'l Evvel 1331 / 9 Nisan 1329 / 22 Nisan 1913.
Alsan, Mustafa Zeki Mesut 81943). Mustafa’nın Romanı-Hürriyet Pervanesi, İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi.
Asaf Tugay (1962). İbret, Abdülhamit’e Verilen Jurnaller ve Jurnalciler, İstanbul: Okat Yayınevi.
Atay, Falih Rıfkı (1963). Batış Yılları, İstanbul: Ekin Basımevi.
Azmi Ömer (1928). Harflerin değişmesi Münasebetiyle Eski ve Yeni Harfleri, İstanbul: Ahmed İhsân Matbaası.
Baha Tevfik (çev.); Feminizm, Alem-i Nisvân, (yazarı Lacuerre Odette), İstanbul: Müşterekü’l-menfaa Osmanlı Şirketi Matbaası.
Barbarasoğlu, Fatma Karabıyık (1995). Modernleşme Sürecinde Moda ve Zihniyet, İstanbul: İz Yayıncılık.
Bayur, Yusuf Hikmet (1990). Atatürk: Hayatı ve Eseri, Doğumundan Samsun’a Çıkışına Kadar, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Berk, Nurullah - Adnan Turanî (1981). Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi II, İstanbul: Tiğlat Yayınları.
Berk, Nurullah - Hüseyin Gezer (1973). 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli, Ankara: T.İ.B. Yayını.
Berkes, Niyazi (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Ankara: Doğu Batı Yay.
Bernard, Lewis (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu, (çev. Metin Kıratlı), Ankara: T.T.K.
Bilgegil, M. Kaya (1979). Ziya Paşa Üzerine Bir Araştırma, I, Ankara: A.Ü.E.F.Y.
Bilgin, Vecdi (2000). "Gerileme ve Çöküş Dönemlerinde Osmanlı Zihnîyeti, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Miras Kalan Sosyal Karakter Üzerine Bir Deneme", Osmanlı Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye, cilt 7.
Birinci, Ali (1998). "Siyasîleşmenin İlk Devresi, 24 Temmuz- 11 Haziran 1913” Yeni Türkiye Özel Sayı, 4 (23/24) 9/12.
Boratav, Korkut (1982). Türkiye’de Devletçilik, Ankara: Savaş Yayınları.
Boyar, S.Pertev (1948). Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devirlerinde Türk Ressamları, Ankara: Jandarma Basımevi.
Celal Nuri (1331). Tarih-i Tedenniyât-ı Osmâniye Mukaderât-ı Tarihiyye, İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhânesi.
Celal Nuri (1916). Tarih-i İstikbâl, cilt 2, İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaası.
Cemaleddin Efendi (1336). Şeyhü’l-İslâm-ı Esbâk Cemâleddin Efendi Merhûmun Hatırât-ı Siyasîyyesi, Dersaadet: M. Moragimyan Matbaası.
Çavdar, Tevfik (1995). Talat Paşa, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Danişmend, İ. Hami (1955). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, cilt 4, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Dankwart A. Rustow (1996). “The Military Legacy”, İmperial Legacy: The Otoman İmprint on the Balkans and the Middle East, (edit. L. Carl Brown), New York.
Davison, Roderic (1981). Atatürk’s Reforms Back to Roots, in Atatürk and Turkey of Republician Era, (n.p. Union of Champers of Cojmmerce, İndustry, Maritime Commerce and Commedity Exchanges of Turkey).
Devrim, Şirin (1996). Şakir Paşa Ailesi, İstanbul: Milliyet Yayınları.
Devrim, Şirin (1996). Şakir Paşa Ailesi, İstanbul: Milliyet Yayınları.
Düstûr, ikinci tertip, cilt 4, Matbaa-i Âmire, Dersaâdet 1329-1334. Düstur, Tertib-i Sani, 1329/I.
Ergin, Osman (1977). Türkiye Maarif Tarihi, cilt 4, İstanbul: Eser Neşriyat.
Eşref Kuşcubaşı (1997). Eşref Kuşcubaşı, Hayber’de Türk Cengi: Teşkilat-ı Mahsûsa Arabistan, Sina ve Kuzey Afrika Müdürü Eşref Bey’in Hayber Anıları, (yay. haz. Phılıp H. Stoddard, H. Basri Danışman), İstanbul: Arba Yayınları.
Evren, Burçak (1993). “Bahçe Sinemaları”, D.B.Î.A, cilt 1, İstanbul: TVY.
Eyicil, Ahmet (1989). Dr. Nazım Bey, Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Fatma Teryal (1325). Hakikat, cilt 1, y.y., İstanbul.
Felek, Burhan (1974). Yaşadığımız Günler, İstanbul: Milliyet Gazetesi Yay.
Fethi (1916). Muhaliflerin Esrarı, İstanbul: Amedi Matbaası.
Giray, Kıymet (1997). Türkiye İş Bankası Resim Koleksiyonu, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Gökalp, Ziya (1972). Türkçülüğün Esasları, (haz. Mehmet Kaplan), İstanbul: MEB.
Güngör, Erol (1980). Dünden Bugünden, Tarih – Kültür - Milliyetçilik, Ankara: Ötüken Yayınları.
Güngör, Erol (1984). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ankara: Ötüken Yayınları.
Hanioğlu, M. Şükrü (1981). Bir Siyasal Düşünür Olarak Dr. Abdullah Cevded ve Dönemi, İstanbul: Emek Matbaacılık.
Hasan Amca (1958). Doğmayan Hürriyet, yayl. y., İstanbul: Sıralar Matbaası.
Haşim, Ahmet (1981). Gurabahane-i Laklakan, Ankara: K.B.Y.
Hobsbawm, Eric (1993). 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik 'Program, Mit ve Gerçeklik', çev. Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Hürriyet, numara 12, 27 Cemâziyelevvel 1285(h) / 29 Ağustos 1284(r) / 10 Eylül 1868(m).
Işın, Ekrem (1987). "Abdullah Cevdet'in Cumhuriyet Adâb-ı Muaşereti", Tarih ve Toplum, cilt 8, sayı 48, Aralık 1987.
İhsanoğlu, Ekmeleddin (1987). Osmanlı İlmi ve Meslekî Cemiyetleri, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
İkdam, S. 5087, 11 Temmuz 1324/24 Temmuz 1908.
İnalcık, Halil (1964). "Tanzimat'ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri", Belleten, cilt 38, sayı 112.
İnalcık, Halil (1993). "Osmanlılarda Batı'dan Kültür Aktarması Üzerine", Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayıncılık.
İnalcık, Halil (1995). "Turkey Between Europe and The Middle East", From Empire to Republic, Essays on Ottoman and Turkish History, İstanbul: The Isis Pres.
İnalcık, Halil (1998). "Türkiye ve Avrupa: Dün-Bugün", Doğu-Batı Düşünce Dergisi, yıl 1, sayı 2.
İnsel, Ahmet (1990). Türkiye Toplumunun Bunalımı, İstanbul: Birikim Yayınları.
Jackh, Ernest (1946). Yükselen Hilal, İstanbul: Uğur Kitabevi.
Jaschke, Gotthard (1972). Yeni Türkiye’de İslâmlık, (önsöz İsmail Arar, terc. Hayrullah Örs), Ankara: Bilgi Yay.
Kanun-ı Esasi, Mahmut Bey Matbaası, Dersaâdet, 1324/1918.
Kaplan, Mehmet - İnci Enginün, Birol Emil (1978). Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi, İstanbul: İ.Ü.E.F.Y.
Karal, Enver Z. (1995). Osmanlı Tarihi, cilt 8, Ankara: T.T.K.
Karay, Refik Halid. Üç Nesil Üç Hayat, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul tz.
Karpat, Kemal Haşim (1998). “Cumhuriyet Rejimi’nin Tarihî Kökenleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları, cilt 14.
Kaygusuz, Bezmi Nusret (1995). Bir Roman Gibi, İstanbul: İhsân Gümüşayak Matbaası.
Kocabaş, Süleyman (1991). Jön Türkler Nerede Yanıldı (1890-1918), İstanbul: Vatan Yayınları.
Koçu, Reşad Ekrem (1967). “Virjine Hanıma Ait Bir Kanto”, Türk Giyim Kuşam Sözlüğü, Ankara: Başnur Matbaası.
Kodaman, Bayram (1999). Cumhuriyet’in Tarihi-Fikrî Temelleri ve Atatürk, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yay.
Kurnaz, Şefîka (1992). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, 1839-1923, İstanbul: M.E.B. Yayınları.
Kutay, Cemal (1964). Prens Sabahaddîn Bey Sultan II. Abdülhamîd ve İttihat ve Terakki, (neşr. Mustafa Unan), İstanbul: Tarih Yay.
Kutlu, Şemsettin (1972). Bir Şehr-i İstanbul ki...: İstanbul Üzerine Anılar, Gözlemler, İstanbul: Milliyet Yayınları.
Levent, Agah Sırrı (1972). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara: M.E.B.
Lütfî (1328). Tarih-i Lütfî, nâşiri Abdurrahman Şeref, cilt 8, Dersaâdet. Mansûrizâde Said (1329). Meşrutiyetin Muhafazası Meclis-İ Mesdud’un İadesiyle Kaimdir, İzmir: İttihad Matbaası.
Mantran, Robert (1995). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, (çev. Server Tanilli), 2 cilt, İstanbul: Cem Yayınevi.
Mardin, Şerif (1986). "Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadî Düşüncenin Gelişmesi, 1838-1918", Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, cilt 3, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Şerif (1992). Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler I, (derl. Mümtaz'er Türköne, Tuncay Önder), İstanbul: İletişim Yayınları.
Mehmet Kadri Nasıh (1912). Serayih, Kanun-i Esasi ve Havâtır Hatırâtı, Librairie geuthner, İstanbul.
Mehmet Memduh (1328). Mirât-ı Şuûnât, İzmir: Ahenk Matbaası.
Memduh Yuşa (1325). İktisadî Meselelerimiz, İstanbul: Nureddin Uncan Matbaası.
Meriç, Nevin (2000). Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi "Adab-ı Muaşeret" 1894-1927, İstanbul: Kaknüs Yay.
Mevlanzâde Rıfat (1911). Hakkı Vatan Yahud Tarîk-ı Mücâdele Ketmedilemez, İnkılâb-ı Osmânî’de Bir Yaprak Yahud 31 Mart Kıyamı, Kahire: Matbaa’ül-Ahbar.
Milaslı İsmail Hakkı (1324). Ta-mim-i Maarif ve Islah-ı Huruf, İstanbul: A. Asadoryan Matbaası.
MMZC, devre 3, içtima sene 3, cilt 2.
Müfide Ferid (1335). “Feminizm -I-”, TK, numara 20, 17 Nisan 1335.
Müsta'fi Şerif (1911). Meşrutiyet’e Doğru Ben ve Hayatım, Dersaadet: Nefaset Matbaası.
Namık Ekrem (1327). Osmanlı Ordusuna 10 Temmuz Hatırası, İstanbul.
Namık Ekrem Ayanzâde (Bolayır) (1327). Osmanlı Ordusuna 10 Temmuz Hatırâsı, Dersaadet: Ruşen Matbaası.
Namık Kemal, "Avrupa’da Cumhuriyet Fikirleri”, İbret, numara 115, 14 Muharrem 1290 / 1 Mart 1289(r) / 14 Mart 1873.
Neave, Dorina (1978). Eski İstanbul’da Hayat, (çev. Osman Öndeş), Tercüman 1001 Temel
Okandan Recai Galip (1968). Amme Hukukumuzun Ana Hatları (Türkiye’nin Siyasî Gelişmesi), İstanbul: İ.Ü.H.F. Yayınları.
Osmanlı, S. 31, 1 Mart 1899.
Osmanlı, S.1, 1 Kanun-ı Evvel 1897.
Özlem, Doğan (1998). “Tarihsellik ve Cumhuriyet”, Felsefe Dünyası, sayı 28.
Price, M. Philip (1969). Türkiye Tarihi İmparatorluktan Cumhuriyete Kadar, (çev. Asım Kutludoğan), Ankara: Türkiye İş Bankası Yay.
Recaizade Mahmut Ekrem (1985). Araba Sevdası, (yay. haz. Seyid Kemal Karaalioğlu), İstanbul.
Rıza Nur (1981). Hayat ve Hatıratım, (haz. Abdurrahman Dilipak), İstanbul: İşaret Yayınları.
Sabah, 28 Temmuz 1908.
Sabah, S. 6783, 11 Temmuz 1324/24 Temmuz 1908.
Safveti Ziya (1927). Âdâb-ı Muâşeret Hasbihalleri, Ankara: Türk Ocağı Merkez Heyeti.
Sarıbay, Ali Yaşar (1995). Postmodernite Sivil Toplum ve İslam, İstanbul: İletişim Yay.
Sayar, Ahmet Güner (2000). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Sermet Muhtar (Alus) (1996). Masal Olanlar, (hz. Nuri Akbayar), İstanbul: İletişim Yayınları.
Spatart, M. Halim (1994). “Musiki Hayatı”, D.B.İ.A., cilt 5, İstanbul.
Sperco, Will (1989). Yüzyılın Başında İstanbul, (ter. Remime Köymen), İstanbul: İstanbul Kütüphanesi Yayınları.
Süleyman Numan (1324). “İnkılâbımız”, Musavver Muhit, C. 1, S. 9, Kanun-i Evvel 1324.
Tanör, Bülent (1996). Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Cogito, Yapı Kredi Yayınları.
Tanpınar, Ahmet H. (1992). Sa¬atleri Ayarlama Enstitüsü, İstanbul: Dergah Yayınları.
Tansuğ, Sezer (1999). Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Tarcan, Selim Sırrı (1946). Hatıralarım, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Taşcıoğlu, Muhaddere (1958). Türk Osmanlı Cemiyetinde Kadının Sosyal Durumu ve Kadın Kıyafetleri, Ankara: Kadının Sosyal Hayatını Tetkik Kurumu, Akın Matbaası.
Tekeli, İlhan - Gencay Şaylan (1978). "Türkiye'de Halkçılık İdeolojisinin Evrimi”,Toplum ve Bilim, sayı 6-7.
Tesal, Reşat D. (1989). “Bir İstanbul Vardı”, Tarih ve Toplum, cilt 12, sayı 70, Ekim 1989.
Todorova, Maria (1997). "Balkanlarda Osmanlı Mirası", Yeni Balkanlar Eski Sorunlar, (derl. Kemali Saybaşlı-Gencer Özcan), İstanbul: Bağlam Yayınları.
Toprak, Zafer (1984). Türkiye’de "Millî İktisat" (1908-1918), Ankara: Yurt Yayınları.
Tunaya, Tarık Zafer (1989). Hürriyetin İlanı, İstanbul: Baha Matbaası.
Turan, Osman (1969). Türkiye’de Siyasî Buhranın Kaynakları, İstanbul: İstanbul Matbaası.
Turan, Şerafettin (1990). Türk Kültür Tarihi, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Turhan, Mümtaz (1994). Kültür Değişmeleri, İstanbul: İ.F.A.V. Yayınları.
Uludağ, Osman Şevki (1940). "Tanzimat ve Hekimlik", Tanzimat I, İstanbul: MEB. Uran, Hilmi (1959). Hatıralarım, yayl. y., Ankara.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1956). “1908 yılında Meşrutiyet’in Ne Sûretle İlân Edildiğine Dair Vesikâlar”, Belleten, cilt 20, sayı 77, Ocak 1956.
Yalçın, E. Semih (2003). Türkiye Cumhuriyeti Tarihî’nin Kaynakları, Ankara: Berikan Yayınları.
Yalçın, Edip Semih (2000). “Mustafa Kemal’in İttihatçılığı”, Osmanlı Ansiklopedisi, cilt 14, İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları.
Yalçın, Hüseyin Cahit 81943). Yakın Tarihimiz, cilt 1, İstanbul: Yedigün Matbaası.
Yöntem, A. Canip (1962). “Genç Kalemlerin Yeni Dil Davası”, Yakın Tarihimiz, cilt 1, sayı 2, İstanbul.
Zat, Vefa (1994). "Gazinolar", D.B.İ.A, cilt 3, İstanbul: TVY.
Ziya Paşa (1968). "Şiir ve İnşa", Hürriyet, numara 11, 7 Eylül 1868.
Ziyaoğlu, Rakım (1989). 21. Yüzyıla Girerken Beyoğlu, İstanbul: Beyoğlu Belediye Başkanlığı Yay.