Cahiliye Arap Dönemi Hitabelerinde Göze Çarpan Belirgin Özellikler

Bir edebi tür (sanat dalı) olan hitabetin, edebî türler içinde büyük bir önem taşıdığı, bilhassa eski Yunan, Roma ve Arapların bu alanda (hitabette) ileri seviyede bulundukları görülmektedir. Cahiliye asrı, Arap toplumunun İslam öncesi tarihlerini, sosyal ve kültürel yapılarını yansıtan döneme ad olarak verilmiştir. Cahiliye dönemi edebiyatının önemli bir türünü teşkil eden hitabetin seçkin örnekleri günümüze kadar ulaşmıştır. Cahiliye devri hitabetinin konuları, İslami dönem hitabetinin şekillenmesini sağlayan en önemli unsurlardandır. Eski Arap hitabeti; sosyal, siyasi, dinî, kültürel vb. özellikler olmak üzere, içinde bulunduğu asrın şartları çerçevesinde sözlü edebiyatı yansıtan çok yönlü sağlam tarihî vesikalardır. Genellikle İslam’dan önceki Arap edebiyatını konu edinen kaynaklar taranarak hazırlanılan bu makalede Cahiliye dönemindeki hitabetin önemi ile o dönemdeki hitabete yön veren belli başlı özellikler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hitabet, Hatip, Hatiplik, Cahiliye

Distinctive Features of Arabic Oratory in Pre-Islamic Arabia

A popular branch of art, oratory is reputed to have a significant place among all literary genres. In particular, Ancient Greeks, Rome, and Arabs are known to have achieved an advanced mastery of this art. The age of Jahiliyya, the pre-Islamic era or the period of ignorance, reflects the historical, social, and cultural position of the Arab society before the birth of Islam. The subjects dealt with in the oratory of Jahiliyya played an essential part in forming Islamic oratory. The oral literature of pre-Islamic Arabia can be considered as multidimensional and sound historical documents that reflected social, political, religious, and cultural aspects of the period at which it originated. The present study aims to emphasize the significance of the Jahiliyya oratory and deal with the main factors that directed the oratory of this period largely by scanning the documents belonging to the pre-Islamic Arab literature.

Keywords:

Oratory, Orator, Jahiliyya,

PDF

___

Ahmet, C. P. (1980). Kısas-ı Enbiyā ve Tevārīḫ-i ḫulefā. Sadeleştiren: Arslan, A. İstanbul: Arslan Yayınları.
Ālūsī, M. Ş. (1314/1896). Bulūğu’l-ereb fî ma‘rifeti ahvāli’l-Arab (2. Baskı). thk. Eseri, M. B. Bağdat: y.y.
Aṭıyye, M. H. (1355/1936). el-Edebu’l-Arabiyyu ve tāriḫuhū fi’l-asri’l-cāhilī (3. Baskı). Kahire: Dāru’l-Ulūmu’l-Ulyā.
Aydın, M. A. (2003). Mehir. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 28, ss. 389-391). Ankara: TDVİAM.
Āyid, A., Omer, A.M., Ceylānī, H.Y., Dāvūd, A., Ta‘me, S.C. ve Mar‘aşlı, N. (2003). el-Mu‘cemu’l-Arabiyyu’l-esāsī. Tunus: Lārūs.
Cāḥiẓ, E. O. (1418/1998). el-Beyān ve’t-Tebyīn. (7. Baskı). thk. Hārun, A.M. Kahire: Mektebetu’l-Hancı.
Cārim, A. ve Emīn, M. (2010). el-Belāġatu’l-Vāḍıha. Beyrut: Dāru’l-Fikr.
Cevād, A. (1413/1993). el-Mufaṣṣal fi tāriḫi’l-Arab ḳable’l-İslām (2. Baskı). Bağdat: Bağdat Üniversitesi.
Ḍayf, Şevḳī. (ts.). el-Fennu ve meẕāhibuhu fi’n-nesri’l-Arabī (9. Baskı). Kahire: Mektebetu’d-Dirāseti’l-Edebiyye.
DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. (2021). “Kur’an-ı Kerim”. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr.
Elmalı, H. (1998). Hitabet. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 18, ss. 158-160). İstanbul: TDVİAM.
Fāḫūrī, H. (1986). el-Cāmi‘ fī tariḫi’l-edebi’l-Arabī. Beyrut: Dāru’l-Cīl.
Fayda, M. (2001). Ḳaḥṭān. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 24, ss. 201-202). İstanbul: TDVİAM.
Fīrūzābādī, M. M. (1429/2008). el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ (8. Baskı). Kahire: Dāru’l-Hadis.
Ḫafācī, M. (1992). el-Ḥayātu’l-edebiyye fi’l-aṣri’l-Cāhilī. Beyrut: Dāru’l-Cīl.
İbn Abdi Rabbih, A. (1983). Iḳdu’l-ferīd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
İbn Manẓūr, M. (ts.). Lisānu’l-Arab. Kahire: Dāru’l-Ma‘ārif.
İsfahānī, E.F. (1429/2008). el-Eġānī. thk. Seāfīn, İ. ve Abbās (3. Baskı). B. Beyrut: Dāru Ṣādır.
Ḳudâme, E.F. (1400/1980). Naḳdu’n-Nesr. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Maḥfūẓ, A. (ts.). Fennu’l-ḫatābe ve i‘dādu’l-ḫatīb. b.y.: Dāru’l-İ‘tiṣām.
Mecma‘u’l-Lugati’l-Arabiyye. (1425/2004). el-Mu‘cemu’l-Vasîṭ (4. Baskı). Kahire: Mektebetu’ş-Şurûku’d-Duveliyye.
Nallino, C.A. (1910-1911). Tāriḫu’l-ādābi’l-Arabiyye (2. Baskı). Kahire: Dāru’l-Maārif.
Rāġıb, I. (1430/2009). Mufredāt elfāẓu’l-Ḳur’ān. thk. Ṣafvān (4. Baskı). A. Dımaşḳ: Dāru’l-Ḳalem.
Ṣafvet, A.Z. (1352/1933-2010). Cemheratu ḫutabi’l-Arab fī usūri’l-Arabiyyeti’z-zehīra. Kahire-Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiyye.
Uğur, M. (1986). Va‘z, kıssacılık ve hadiste ḳuṣṣāṣ. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (28), 291-326.
Ya‘kūb, İ.B. ve Āsī, M. (1987). el-Mu‘cemu’l-mufassal fi’l-luġa ve’l-edeb. Beyrut: Dāru’l-İlmi’l-Melāyīn.
Zeyyāt, A.Ḥ. (ts.). Tārīḫu’l-edebi’l-Arabī. Kahire: Dāru Nehdā.
Ziriklī, Ḫ. (2002). el-A‘lām Ḳāmūs-u terācim (15. Baskı). Beyrut: Dāru’l-İlmi’l-Melāyīn.