XI. YÜZYIL MÛSİKÎ NAZARİYESİNDE KULLANILAN TERİMLER: “KEMÂLÜ EDEBİ’L-GINÂ VE EL-KÂFÎ Fİ’LMÛSİKÂ” ÖRNEĞİ

Mûsikîye dair meselelerin anlaşılması adına yapılan ansiklopedik ve sözlük çalışmaları alana katkı sağlaması bakımından önem arz etmektedir. Bulunduğumuz coğrafi konum itibariyle özellikle Arapça ve Farsça kökenli müzik terimlerinin tarihsel süreçte nasıl bir evrim geçirdiği konusu ele alınması gereken mühim meselelerdendir. Bu ihtiyaca binaen XI. yüzyılda Hasan b. Ahmed b. Ali el-Kâtib tarafından kaleme alınan Kemâlü Edebi’l-Gınâ ve İbn Sînâ’nın gözde talebelerinden İbn Zeyle’nin telif ettiği el-Kâfî fi’l-mûsikâ adlı eserlerde kullanılan ıstılahlar bu çalışmada ele alınmıştır. Şüphesiz her terimin tam manasıyla karşılığını güncel mûsikî dağarcığıyla ifade etmek bazen yanlış olabilir. Bu makalede elden geldiğince bu ibarelerin günümüzdeki karşılığı bulunmaya çalışıldı. Bu makalenin ana hedefi XI. yüzyıl mûsikî nazariyesinde kullanılan müzikal terimlerin ortaya çıkarılması ve özellikle Arapça ve Farsça bilmeyen müzik araştırmacılarına yol göstermesine yardımcı olmaktır. Bu makale nitel araştırma yöntemlerinden doküman taraması, veriler ise içerik analizi ve karşılaştırma yöntemi ile ele alınmıştır.

PDF

___

Brockelmann, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur und Supplementen (GAL) (Leiden, 1938), c. II.

Farmer, Henry George, The Sources of Arabian Music (Leiden: E. J. Brill, 1965), 45;

el-Kâtib, Hasan b. Ahmed b. Ali. Kemâli Edebi’l-Gınâ, thk. Gattas Abdülmelik Haşebe (Kahire: el-Mektebetü’l-Arabiyye, 1975).

el-Kâtib, Hasan b. Ahmed b. Ali. Kemâlü Edebi’l-Gına, trc. Amnon Shiloah (Paris: Librairie Orientaliste Paul Geuthner, 1972).

İbn Zeyle, Ebû Mansûr el-Hüseyin. el-Kafî fi’l-Mûsikî, thk. Zekeriyya Yusuf (Kahire: Daru’l-kalem, 1964).

el-Mahfûz, Hüseyin. Kâmûsu’l-Mûsîkâ’l-Arabiyye (Bağdat: Vizâratü’l-İ’lâm, 1977).

Öncel, Mehmet. Hasan b. Ahmed b. Ali el-Katib’in Kemâlü Edebi’l-Gınâ Adlı Eseri (Marmara Üniversitesi SBE Basılmamış Doktora Tezi, 2017).

Öncel, Mehmet. XI. Yüzyıl Musiki Nazariyesi - İbn Zeyle’nin el-Kâfî fi’lMûsîkâ’sı (İstanbul: Endülüs Yayınları, 2018)

Shehadi, Fadlou. Philosophies of Music in Medieval Islam, 1995.

Şevki, Yusuf. Risâletü’l-Kindî fi hubri Sınâati’t-Telif, Kahire: Darulkutub, 1969.

Tahhân, Ebu’l-Hüseyin Muhammed b. el-Hasan b. Havi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn. (Ed.Eckhard Neubauer), Frankfurt an Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science, 1990.

Turabi, Ahmet Hakkı. “Ebû Ya’kûb b. İshâk el-Kindî’nin Müzik Risâlelerinde Tesbit Edilen Terimler, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25 (2003/2), 65-78.

Yusuf, Zekeriya. el-Mevrid (Bağdat: Darü’l-Hürriye li’t-Tab‘a Matbaati’lHukûme, 1973), 2: 104.