ALİ EL-KÂRİ’NİN TEÂRUZ HALİNDEKİ HABERLERE YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİ

Hadis kaynaklarında çok sayıda âhâd haber seviyesinde rivayet bulunmaktadır. Bu rivayetlerin bazıları aynı konuda farklı bilgiler, farklı hükümler ihtiva etmektedir. Bu durumda teâruz arz eden rivayetleri anlama ve yorumlama problemi ortaya çıkmaktadır. Klasik dönemde teâruz halindeki haberlerin nasıl anlaşılması gerektiği, iki zıt anlamlı rivayetin nasıl telif edileceğine dair hacimli eserler kaleme alınmıştır. Teâruz konusu fıkıh ve fıkıh usulünün de inceleme alanına girmektedir. Zira teâruz halindeki bazı rivayetler hukuki hüküm içermektedir. Bu durumda teâruz arz eden haberlerin hangisi ile amel edileceği belirsiz hale gelmektedir. Mezhepler kendi sistemlerinde bu haberleri ele almış ve teâruz durumunda nasıl hareket edileceği konusunda yöntem geliştirmişlerdir. Bu yöntem farklılığı mezheplerin muhtelif sonuçlara ulaşmasına sebep olmuştur. Önemli bir Hanefî alimi olan Ali el-Kârî, fürû-ı fıkıh alanında kaleme aldığı eserinde haberlerin teâruzu durumunda Hanefî mezhebinin bu konudaki tutumunu ele almış ve bazı değerlendirmelerde bulunmuştur. Ali el-Kârî aynı zamanda hadis alanındaki çalışmaları ile de tanınmaktadır. Müellifin bu çalışmaları dikkate alındığında geniş bir hadis bilgisine sahip olduğu görülmektedir. Bu sayede teâruz durumunda Hanefîlerin tercih ettiği rivayeti hadis kaynaklarından incelemiş ve tercih sebeplerini ortaya koymuştur. Ali el-Kârî’nin açıklamaları Hanefî mezhebinin hadis ile olan ilişkisi, hadisleri anlama ve değerlendirme yöntemleri hakkında fikir vermesi açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hanefî mezhebi, Ali el-Kârî, hadis, teâruz, tercih

ALI AL-QARI’S EVALUATIONS ON THE CONTRADICTIONAL HADITH TRANSMISSIONS

There are lots of single transmissions in Hadith sources. Some of these transmissions contain different information and provisions for the same subject matter, which causes the problem of understanding and commenting on these contradictional transmissions. In classical period, voluminous works were written on how to understand the contradictional transmissions and how to reconcile two contrast transmissions. The subject matter ‘contradiction’ is a matter of Islamic Jurisprudence and Jurisprudential methodology, as well since some contradictional transmissions contain jurisprudential provisions, which makes it unclear which one of the two contardictional transmissions to apply. Mazhabs handle these transmission in contradiction within their own system and develop a methodology that shows how to act in a contradictional occasion, which has led mazhabs to having different results on the same occasion. An important hanefian scholar, Ali Al-Qari, in his work he has penned on jurisprudential subject matters ( furu- al- fıqh) , he handles the position that Hanefians take concerning the problem and makes some evaluations. Ali Al-Qari is also known for his studies on hadith. On looking at these studies, one sees that he has large information on hadith. Thanks to this, In hadith sources, he examines the transmissions in contradiction preferred by Hanefians and find out the reasons for their preferring. Ali Al-Qari’s explanations are of importance as they give an idea about Hanefian’s relation to hadith, their methods of understanding and evaluating hadithes.

Keywords:

Hanefian Mazhab, Ali al-Qari, hadith, contradiction,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Müsned. Nşr. Şuayb el- Arnaut. Beyrut: Müesseset-ür’Risâle, 1995.
Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed el-Herevî. Fethu Bâbi’l-İnâye Bi-Şerhi'n-Nükâye. Nşr. Ahmed Ferit Mizyadi. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2009.
Aslan, Mehmet Selim. İslam Hukuk Metodolojisinde Delillerin Teâruzu ve Tercih Kaideleri. Yüksek Lisans, Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. İsa. Takvîmü’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh. Thk. Halil Muhyiddin el-Meys. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2007.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş'as b. İshak es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. Nşr. Muhammed Ali es-Seyyid İzzet Ubeyd ed-De’as. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1997.
Ebu’l-Hayr, Abdullah Mirdad. el-Muhtasar min Kitabi Neşri’n-Nevr ve’z-Zeher. Nşr. Ahmed Ali Muhammed Said el Amudi. Cidde: el-Alem’ül-Marife, 1986.
İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed İstizkâr Nşr. Abdülmu'ti Emin Kal'aci. Beyrut: Dâru Kuteybe, 1993.
Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed. Bedâiü's-Sanâi' fî Tertibi'ş-Şerai‘. Nşr. Ali Muhammed Muavvad. Beyrut Dar’ul-Kütübi’l-İlmiye, 2005.
Korkmaz, Ömer. Osmanlı Fıkıh Usûlü Anlayışı - Fudayl Çelebi (el-Cemâlî) Örneği -. Ankara: Bizim Büro, 2017.
Korkmaz, Ömer. “Usûl Yazımında İki Farklı Yaklaşım Molla Hüsrev ve Fudayl Çelebi Örneği ”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2019): 237-250.
Meydanî, Abdülganî b. Talib b. Hammade ed-Dımaşki. el-Lübâb fi Şerhi’l-Kitâb. Nşr. Abdürrezzâk el-Mehdi. Beyrut Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 2012.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri. el-Mecmû Şerhu'l-Mühezzeb li’ş-Şirâzî. Nşr. Muhammed Necib el-Mutî. Cidde: Mektebetü’l-İrşad, ts.
Rûyânî, Ebü’l-Mehasin Abdülvahid b. İsmail. Bahrü’l-Mezheb fî Fürû-i Mezhebi’l-İmam eş-Şâfiî. Nşr. Ahmed İzzu İnaye ed-Dımaşkî. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 2002.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. Usûlü's-Serahsî. Nşr. Ebu’l-Vefa el-Afganî. Beyrut: Daru’l-Fikr, 2005.
Şafiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. el-Ümm. Thk. Rıfat Fevzi Abdulmuttalib. Mansure: Dar’ul-Vefa, 2001.
Şevkânî, Muhammed b. Ali eş-. el-Bedru’t-Tâli’. Nşr. Muhammed Ali Bidun. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1998.
Şirâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb fî Fıkhi'l-İmam eş-Şafiî. Nşr. Zekeriya Umeyrat. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiye, 1995.
Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. Sünenü’t-Tirmiîzî. nşr. Muhammed Nasiruddin el-Albanî. Riyad: Mektebetü’l-Maarif, 1996.
Zihni Efendi, Mehmet. Nimet-i İslam. İstanbul: Der Saadet, 1905.