XI. YÜZYIL MÛSİKÎ NAZARİYESİNDE KULLANILAN TERİMLER: “KEMÂLÜ EDEBİ’L-GINÂ VE EL-KÂFÎ Fİ’L-MÛSİKÂ” ÖRNEĞİ

Mûsikîye dair meselelerin anlaşılması adına yapılan ansiklopedik ve sözlük çalışmaları alana katkı sağlaması bakımından önem arz etmektedir. Bulunduğumuz coğrafi konum itibariyle özellikle Arapça ve Farsça kökenli müzik terimlerinin tarihsel süreçte nasıl bir evrim geçirdiği konusu ele alınması gereken mühim meselelerdendir. Bu ihtiyaca binaen XI. yüzyılda Hasan b. Ahmed b. Ali el-Kâtib tarafından kaleme alınan Kemâlü Edebi’l-Gınâ ve İbn Sînâ’nın gözde talebelerinden İbn Zeyle’nin telif ettiği el-Kâfî fi’l-mûsikâ adlı eserlerde kullanılan ıstılahlar bu çalışmada ele alınmıştır. Şüphesiz her terimin tam manasıyla karşılığını güncel mûsikî dağarcığıyla ifade etmek bazen yanlış olabilir. Bu makalede elden geldiğince bu ibarelerin günümüzdeki karşılığı bulunmaya çalışıldı. Bu makalenin ana hedefi XI. yüzyıl mûsikî nazariyesinde kullanılan müzikal terimlerin ortaya çıkarılması ve özellikle Arapça ve Farsça bilmeyen müzik araştırmacılarına yol göstermesine yardımcı olmaktır. Bu makale nitel araştırma yöntemlerinden doküman taraması, veriler ise içerik analizi ve karşılaştırma yöntemi ile ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Müzik, 11. Yüzyıl, Kemâlü Edebi'l-Gına, el-Kâfi fi'l-mûsikâ, İbn Zeyle, Ali el-Kâtib

TERMINOLOGY FOR THE 11TH CENTURY MUSIC THEORY: THE CASE OF “KEMALU EDEBI’L-GINA VE EL-KAFI FI’L-MUSIKA”

The encyclopedic and lexicological studies are quite important in terms of their contribution to understand the topics on music. One of the most important topics to cover is the evolution of Arabic and Persian rooted music terminologies due to the geographical location we are living in. On that basis, this research focuses on the terms used in Kemâlü Edebi’l-Gınâ that was prepared by Hasan b. Ahmed b. Ali el-Kâtib and el-Kâfî fi’l-mûsikâ, written by one of the most favorite students of Avicenna, Ibn Zayla in 11th century. Without doubt, it would be wrong to assume each term has a direct equivalent in contemporary musical terminology. In this article, our intention is to find the most suitable contemporary technical word that provides the meaning for the 11th century term. The main purpose of this article is to reveal the terminology used in the 11th century musical theory and to guide the researchers who are not familiar with the Arabic and Persian vocabulary. This article makes use of qualitative research methods alongside with content analysis and comparative techniques for the data.

Keywords:

Music, 11 th century,

PDF

___

Brockelmann, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur und Supplementen (GAL) (Leiden, 1938), c. II.Farmer, Henry George, The Sources of Arabian Music (Leiden: E. J. Brill, 1965), 45; el-Kâtib, Hasan b. Ahmed b. Ali. Kemâli Edebi’l-Gınâ, thk. Gattas Abdülmelik Haşebe (Kahire: el-Mektebetü’l-Arabiyye, 1975). el-Kâtib, Hasan b. Ahmed b. Ali. Kemâlü Edebi’l-Gına, trc. Amnon Shiloah (Paris: Librairie Orientaliste Paul Geuthner, 1972).İbn Zeyle, Ebû Mansûr el-Hüseyin. el-Kafî fi’l-Mûsikî, thk. Zekeriyya Yusuf (Kahire: Daru’l-kalem, 1964).el-Mahfûz, Hüseyin. Kâmûsu’l-Mûsîkâ’l-Arabiyye (Bağdat: Vizâratü’l-İ’lâm, 1977).Öncel, Mehmet. Hasan b. Ahmed b. Ali el-Katib’in Kemâlü Edebi’l-Gınâ Adlı Eseri (Marmara Üniversitesi SBE Basılmamış Doktora Tezi, 2017).Öncel, Mehmet. XI. Yüzyıl Musiki Nazariyesi - İbn Zeyle’nin el-Kâfî fi’l- Mûsîkâ’sı (İstanbul: Endülüs Yayınları, 2018) Shehadi, Fadlou. Philosophies of Music in Medieval Islam, 1995.Şevki, Yusuf. Risâletü’l-Kindî fi hubri Sınâati’t-Telif, Kahire: Darulkutub, 1969.Tahhân, Ebu’l-Hüseyin Muhammed b. el-Hasan b. Havi’l-Fünûn ve Selvetü’l-Mahzûn. (Ed.Eckhard Neubauer), Frankfurt an Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science, 1990.Turabi, Ahmet Hakkı. “Ebû Ya’kûb b. İshâk el-Kindî’nin Müzik Risâlelerinde Tesbit Edilen Terimler, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25 (2003/2), 65-78.Yusuf, Zekeriya. el-Mevrid (Bağdat: Darü’l-Hürriye li’t-Tab‘a Matbaati’l-Hukûme, 1973), 2: 104.