Erzurum’da Müderris Bir Müftü: Kadızâde Erzurumî

Siyasi açıdan çeşitli dönemlere ayrılabilen İslam Tarihi, bıraktığı ilmi miras itibarıyla da çeşitli şekillerde tasnif edilebilmektedir. Bu uzun süreç için değerlendirmede bulunanlar, bazı dönemleri ilmi açıdan son derece zengin kabul ederken bazı dönemlerde ise çeşitli sebeplerden ötürü aynı başarının sürdürülemediğini iddia etmektedir. Özellikle oryantalistlerin ve bazı çağdaş yazarların temel iddiası Osmanlı döneminin bu açıdan oldukça başarısız olduğu yönündedir. Bu çalışmanın hedefi, XVII. yüzyılda Erzurum’da yaşamış olan Kadızâde Erzurumî’yi, hayatını, eserlerini ve düşüncelerini tanıtmaktır. Böylelikle genel anlamda Osmanlının ilim mirası hakkında yapılan genellemelerin doğruluğunu sorgulama ve taşra sayılabilecek bir mahalde yaşamış olan klasik bir Osmanlı âliminin ilmi mirasımıza yaptığı katkıları daha yakından görme imkânına kavuşacağız.

Anahtar Kelimeler:

Kadızâde, Erzurumî, Medrese, Osmanlı

A LECTURER MUFTÎ IN ERZURUM: KÂDI-ZÂDAH ERZURUMÎ

While history of Islam can be politically divided into several periods, it can also be classified in terms of its scholarly heritage. Researchers who evaluated this long period of time argued that some periods of history of Islam were extremely rich in terms of scientific progress while the same success could not be sustained in other periods due to several reasons. The main claim of the orientalists and some contemporary writers was that the Ottoman Empire failed fairly in terms of scientific progress. The aim of this study is to introduce the life, works and ideas of Kadızâde Erzurumî who lived in Erzurum in the XVII. Century. Thus, we considered this as an opportunity to question whether the generalizations made about the scientific heritage of the Ottomans were true or not. In addition, we thought that this study would also give us the oppurtunity to have a closer look at the contributions of a classical Ottoman scholar who lived in the countryside to our scientific heritage.

Keywords:

Kadızâde, Erzurumî, Medrese, Ottomans,

PDF

___

Akpınar, Muhammet Raşit, Kadızâdeliler ve Sivasiler Arasındaki Fıkhi Tartışmalar, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2009.
Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifin-esmâü’l-müellifîn ve âsarü’l-musannifin, I-II, İstanbul 1955.
Bağdatlı İsmail Paşa, İzahu’l-meknûn fi’z-zeyli alâ Keşfi’z-Zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l funûn, I-II, İstanbul 1945.
Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, I-II. Ravza Yayınları, İstanbul 2008.
Brockelmann, Geschicte der Arabischen Litteratür, Leiden, 1938.
Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, I-III, Ankara 2000.
Çalık, Bünyamin, Kadızade Muhammed Arif Efendi’nin Bahru’l-Fetâvâ Adlı Eserinin Fetva Açısından Değerlendirilmesi, (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2012.
Çağrıcı, Mustafa, “İbrahim Hakkı Erzurumî”, DİA, XXI, ss. 305-311.
Çavuşoğlu, Semiramis, “Kadızâdeliler”, DİA, XXIV, ss. 100-102.
Güfta, Hüseyin, Erzurumlu Şair Hazık, Erzurum Kitaplığı Yayınları, İstanbul 2001.
İbrahimhakkıoğlu, Mesih, Erzurumlu İbrahim Hakkı, İstanbul 1973.
İhsanoğlu, Ekmeleddin, Osmanlılar ve Bilim, Etkileşim Yayınları, İstanbul, 2007.
Katip Çelebi, Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütübi ve’l-funûn, Maarif Matbaası, I-V, İstanbul 1941.
Kırboğa, Mehmed Ali (Alata’lı), Kâmûsu’l-kütüb ve mevzuâti’l-müellefat, Yeni Kitap Basımevi, Konya 1974.
Konyalı, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri İle Erzurum Tarihi, İstanbul 1960.
Martı, Huriye, Birgivî Mehmed Efendi, TDV Yayınları, İstanbul 2008.
Mollaibrahimoğlu, Süleyman, Yazma Eserler Terminolojisi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007.
Nusret, Mehmed, Tarihçe-i Erzurum-Yahut Hemşehrilere Armağan, Ali Şükrü Matbaası, İstanbul 1338.
Öz, Mustafa, “Kazâbâdî”, DİA, XXV, ss. 120-121.