AYDIN KARACASULU YEMEZ-ZÂDE SÜLEYMAN RÜŞDÎ’NİN OTUZ İKİ VE ELLİ DÖRT FARZ MANZÛMELERİ

Uşşâkiyye tarîkatının Muhammed Zühdî vasıtasıyla Aydın’a intikalinden sonra Aydın ve civarında önemli sayıda mutasavvıf şâir yetişmiştir. Bu mutasavvıf şâirlerden biri de Yemez-zâde lakabıyla tanınan Karacasulu Süleyman Rüşdî’dir. Hareketli hayatına irili ufaklı yirmi kadar eser sığdıran Süleyman Rüşdî, bir zamanlar evlenecek erkeklere saydırılmadan kendisine kız verilmeyecek derecede önemli olan ancak daha sonra modern hayatla birlikte önemini bir nebze yitiren otuz iki ve elli dört farzı konu alan iki manzûme kaleme almıştır. İslâm’ın şer’î, fıkhî ve ahlâkî esaslarını, birer spot cümle hâline getirme ve böylece ezberlenmesini ve zihinlere yerleşmesini kolaylaştırma düşüncesiyle kaleme alınmış olan otuz iki ve elli dört farza dair eserlerin sayısı bir hayli fazladır. Bunların kahir ekseriyeti mensûr şekilde yazılmış eserlerdir. Ne var ki sayıları az da olsa bu tarz eserlerin manzûm olarak kaleme alındığı da görülmektedir. İşte bu eserlerin bir örneği Yemez-zâde Süleyman Rüşdî’nin yazdığı otuz iki ve elli dört farz manzûmeleridir.

Anahtar Kelimeler:

İslâm, Tasavvuf, Rüşdî, Otuz iki farz, Elli dört farz

YEMEZ-ZADE SULEYMAN RUSHDI BORN IN AYDIN KARACASU AND HIS WORK: THIRTY-TWO AND FIFTY-FOUR FARD POETRIES

After the transfer of the Ussakiyye tariqat by Muhammed Zühdi to Aydın, a significant number of mystical poets have grown in Aydın and its vicinity. One of these Sufi poets is Karacasulu Süleyman Rushdi, known as Yemez-zâde. Süleyman Rushdi, who put twenty works of various sizes, wrote two poems, covering thirty-two and fifty four farz what was once very important but then lost its importance together with modern life. There are a lot of works on thirty-two and fifty-four, written with the idea of making it easier to make the Islamic, jurisprudence and moral principles of Islam a spotlight and thus memorize and settle into minds. The heresy are mostly prose. However, it can be seen that even though the numbers are small, they are written in the form of poetry. An example of these works is the thirty-two and fifty-four farz written by Yemez-zâde Süleyman Rushdi.

Keywords:

Islam, Mysticism, Rushdi, Thirty-two farz, Fifty-four farz,

PDF

___

Akçay, Ali İhsan, Türk Edebiyatında Manzum Akâidnâmeler: İnceleme Metin, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2011.
Ayaz, Eyüp Sertaç, Manzûme-i Ferâiz-Muhammed bin Abbas (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin), İstanbul: Kesit Yayınları, 2016.
Aydın, Ahmet, “Manzum Fıkıh Metinleri II”, Usûl İslam Araştırmaları, 27, (Bahar 2017), 73-100.
Cumhuriyetin 50. Yılında Aydın 1973 İl Yıllığı, İzmir: Karınca Yayıncılık, 1973.
Çalık, Pınar, Yemezzâde Süleyman Rüşdî ve Pend-i Attâr Tercümesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2018.
Çilli, Bilal Reşit, (Rüşdî Urlavî), Uşşâkîlik, Düzenleyen: Hidayet Sevgili, Antalya: Güneş Ofset, 2003.
Dikmen, Gani, Nazilli Tarih ve Coğrafyası, Nazilli: Efe Matbaası, 1952.
Güler, Mehmet, “Şeyh Sinân Efendi’nin Manzum Tecvîd Tercümesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, 10/52, (Ekim 2017), 145-171.
Hacı Bektâş-ı Velî, Makâlât, Haz. Ali Yılmaz-Mehmet-Akkuş-Ali Öztürk, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
Hoca Ahmed Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, Haz. Hayati Bice, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ), 3 Cilt, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1969.
Kırkıl, Harun, “Tük Edebiyatında Manzum İlmihal ve Fıkıh Kitapları İle Son Devre Ait Manzum Bir İlmihal: Manastırlı Mehmet Rıfat Bey ve Manzum İlmihali”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 7, (Nisan 2006), 433-476.
Kiremitçi, Ferdi, “Klasik Türk Edebiyatında Öğretici Mensur Eserleri Nazma Aktarma Çalışmaları ve Sâdıkî’nin Manzum Akaid-nâme Örneği”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7/1, (Winter 2012), 1501-1539.
Koyuncu, Recep, “Kur’ân Eğitiminde Manzûm Tecvid Geleneği: Cemzûrî ve Tuhfetü’l-Eṭfâl Adlı Manzûm Eseri”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21/3, (Aralık 2017), 1497-1533.
Kuruüzüm, Hüseyin, Yemezzade Süleyman Rüşdî, Aydın: Kolalı Matbaası, 2007.
Mecek, Süleyman, Reyyî’nin “Kitâb-ı Rûşenî” İsimli Manzum Ferâizi (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010.
Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, 2 Cilt, Haz. Cemal Kurnaz - Mustafa Tatçı, (Tıpkı Basım), Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.
Osman-zâde Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, 5 Cilt, Haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, 2 Cilt, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1983.
Semiz, Kenan, Semiz-zāde Süleyman Rüşdî Efendi ve Divānı, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, 2010.
Şengün, Necdet, “Tasavvufî-Edebî Bir Muhit Olarak Aydın: Aydınlı Uşşâkî Şâirler ve Şiirleri”, Kuşadalı İbrahim Halvetî ve Kuşadası ve Civarında Tasavvufî Hayat, ed. Himmet Konur, 181-200, İzmir: Tıbyan Yayınları, 2016.
Şeyh Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî, Şeyh Abdurrahmân Sâmî-yi Uşşâkî, Tuhfetül-Uşşâkiyye Uşşâkî Sâliklerin Âdâbı, Haz. Mahmud Erol Kılıç, İstanbul: Sufi Kitap Yayınları, 2016.
Yemez-zâde Süleyman Rüşdî, Mecmua-i Rüşdî, Osman Ergin Yazmaları, nr. 0942, 76a-78a, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı.
Yılmaz, Oğuz, “Türk İslam Edebiyatı’nda Manzûm Tecvîdler”, IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı III, (İstanbul 2015), 81-100
Yücer, Hür Mahmut, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf [19. Yüzyıl], İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.