ARAP DİLİNDE KÂNE ]اَ َ [ FİİLİ VE KUR‟ÂN‟DA KULLANIMI

Kâne ]ن [ Arapçada kullanımı yaygın olan fiillerdendir. Yalın sığası itibariyle geçmiş zamana delalet eden bu fiil Kur‟ân‟da mazi anlamının yanı sıra farklı zamanlara da delalet etmektedir. Bu makalede Kâne fiilinin Arap Dilindeki yeri, mutasarrıf, tam ve nâkıs fiil olması, isminin ve haberinin takdim ve tehir edilmesi, zaid olması, kendisinin ve mamüllerinin hazfedilmesi gibi hususlar ile bu fiilin Kur‟an‟da delalet ettiği anlamlar incelenmiştir. Bu fiil genel olarak, baskın olan mazi anlamının yanı sıra şimdiki ve geniş zaman, gelecek zaman, mutad ve yenilenen mazi, süreklilik, sayrûret [ َ ر َ ] , gereklilik ve güç ifade eden anlamlarda da kullanılmıştır

THE VERB KÂNA [نَ َ ] IN ARABIC LANGUAGE AND ITS USE IN THE QUR‟AN

Kāna [ن ] is a verb which is commonly used in Arabic language. Although this verb morphologically indicates past tense in general, it also designates various tenses in the Qur‟ān besides its past tense meanings. In this article we examine verb kāna in Arabic Language in general, and give information regarding its conjugations; being its absolute or defective verb; bringing noun and predicate of kāna forward or delaying them; being surplus verb; dropping of verb kāna and its nouns and predicates. Also we aim to explore various meanings of this verb which were indicated in the Qur‟ān. Besides common use of past tense, present, continuous, future, addicted/renewed past tenses of this verb are used in the Qur‟ān along with its sāra [ َ ر َ ], continuity, necessity, and power meanings

___

Kur‟ân-ı Kerîm Abbâs b. Mirdâs, Dîvânu‟l-Abbâs b. Mirdâs es-Selemî (thk. Yahya el-Cebbûrî), Müessesetu‟r-Risâle, Beyrut 1991.

Abbas Hasan, en-Nahvu‟l-Vâfî, (I-IV), Dâru‟l-Ma‟ârif, Kahire ts.

Abdulkâdir el-Bağdâdî, Hizânetu‟l-Edeb ve Lubbu Lubâbi Lisâni‟l-Arab, (I-XII), Mektebetu‟l-Hancî, Kahire 1997.

Abdullâh el-Huseynî Hilâl, el-Fi‟lu‟l-Mudâri‟u fî Dav‟i Esâlîbi‟l-Kur‟ân, Mektebetu‟n-Nahdati‟l-Mısriyye, Kahire 1984.

el-Askalânî, İbn Hacer, el-İsâbe fî Temyîzi‟s-Sahâbe, (I-VIII), Dâru‟l-Kutubi‟l- İlmiyye, Beyrut, 1415.

el-Basrî, Ebu‟l-Hasen, el-Hamâsetu‟l-Basriyye (thk. Muhtâruddîn Ahmed), (I-II), Âlemu‟l-Kütüb, Beyrut ts.

Bekrî Abdulkerîm, ez-Zemenu fi‟l-Kur‟âni‟l-Kerim; Dirâse Dilâliyye li‟l-Ef‟âli‟l-Vâride fihi, Dâru‟l-Kitâbi‟l-Hadîs, Kahire 2001.

el-Beydâvî, Envâru‟t-Tenzîl ve Esrâru‟t-Te‟vîl, (I-III), Dâru‟r-Reşîd, Beyrut 2000.

Cevâd b. Muhammed b. Dahîl, Kâne ez-Zâide, Mecelletu Câmi‟ati‟l-Melik Su‟ûd, Cilt: 18, Âdâb: 1, Riyad 2004

Ebû Abduh, Ahmed Abdullah Muhammed, es-Siyağu‟l-Fi‟liyye fi‟s-Suveri‟lMekkiyye, Câmi‟atu Beyrût el-Arabiyye, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Beyrut, 1985.

Ebû Osmân Amr b. Bahr el-Câhız, el-Hayavân (thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn), (I-VIII), Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Mısır 1966.

Ebû Temmâm et-Tâî, ed-Dîvân, el-Matba‟atu‟l-Edebiyye, Beyrut 1889.

el-Endelusî, Ebû Hayyân, el-Bahru‟l-Muhît fi‟t-Tefsîr, Dâru‟l-Fikr, (I-XI), Beyrut, 1992.

_____, et-Tezyîl ve‟t-Tekmîl fî İerhi‟t-Teshîl (thk. Hasan Hindâvî), (I-VI), Dâru‟lKalem, İam 2000.

_____, İrtişâfu‟d-Darab min Lisâni‟l-Arab, (I-V), Mektebetu‟l-Hancî, Kahire 1997.

el-Endelusî, İbn Mâlik, Elfiyetu İbn Mâlik fi‟n-Nahv ve‟t-Tasrîf (thk. Süleyman b. Abdilazîz el-Uyûnî), Mektebetu Dâri‟l-Minhâc, Riyad 1428.

el-Ensârî, İbn Hişâm, Evdahu‟l-Mesâlik ilâ Elfiyeti İbn Mâlik, (I-IV), elMektebetu‟l-Asriyye, Beyrut ts.

_____, Tahlîsu‟ş-İevâhid ve Telhîsu‟l-Fevâid (thk. Abbâs Mustafa es-Sâlihî), Dâru‟lKitâbi‟l-Arabî, Beyrut 1986.

el-Eşmûnî, İerhu‟l-Eşmûnî alâ Elfiyeti İbn-i Mâlik el-Müsemmâ Menhecu‟s-Sâlik ilâ Elfiyeti İbn Mâlik (thk. Muhyiddin Abdulhamid), (I-IV), Mustafa elBâbî el-Halebî, Kahire 1939.

Fahruddîn er-Râzî, Mefâtîhu‟l-Ğayb, (I-XXXII), Dâru İhyâi‟t-Turâsi‟l-Arabi, Beyrut, 1420.

el-Husrî, Ebû İshâk, Zehru‟l-Âdâb ve Semeru‟l-Albâb (thk. Salâhuddîn el-Hevârî), (I-IV), el-Mektebetu‟l-Asriye, Beyrut 2001.

İbn Akîl, İerhu İbn Akîl alâ Elfiyeti İbn Mâlik (thk. Mahmud Mustafa Halâvî), (I-II), Dâru İhyâi‟t-Turâsi‟l-Arabî, Beyrut 1996.

İbn Âşûr et-Tûnusî, et-Tahrîr ve‟t-Tenvîr, (I-XXX), Dâru‟t-Tûnusiyye, Tunus 1984.

İbn Ebi‟l-Hadîd, İerhu Nehci‟l-Belâğa (thk. Muhammed İbrahim), (I-X), Dâru‟lKitâbi‟l-Arabi, Bağdat 2007.

İbn Ye‟îş el-Mevsılî, İerhu‟l-Mufassal li‟z-Zemahşerî, (I-VI), Dâru‟l-Kutubi‟l- İlmiyye, Beyrut 2001.

İdris, Süreyya Abdullah Osman, es-Siyağu‟l-Fi‟liyye fi‟l-Kur‟âni‟l-Kerîm Asvâtan ve Ebniyeten ve Dilâleten, (I-III), Câmi‟atu Ummi‟l-Kurâ, (Yayınlanmamış doktora tezi), Mekke 1989.

Mağâlise Mahmûd Hüsnî, en-Nahvu‟ş-İâfî, Müessesetü‟r-Risâle, Beyrut 2001

el-Mâturîdî, Ebû Mansûr, Te‟vîlâtu Ehli‟s-Sunne, (I-X), Dâru‟l-Kutubi‟l-İlmiyye, Beyrut 2005.

en-Nâbiğatu‟z-Zübyânî, Dîvânu‟n-Nâbiğati‟z-Zübyânî (thk. Hamdû Tammâs), Dâru‟l-Ma‟rife, Beyrut 2005.

en-Nesefî, Ebu‟l-Berekât, Medâriku‟t-Tenzîl ve Hakâiku‟t-Te‟vîl, (I-III), Dâru‟lKelimi‟t-Tayyib, Beyrut 1998.

Özbalıkçı, Mehmet Reşit, Arap Dilinde Zaman Açısından Fiiller, Anadolu Matbaacılık, İzmir, 1996.

Râğıb el-Isfahânî, el-Müfredât fî Ğarîbi‟l-Kur‟ân, Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, ty. ts.

es-Sâmerrâî, İbrahim, el-Fi‟l zemanuhu ve Ebniyetuhu, Bağdat 1966.

es-Sâmerrâî Fâdıl Sâlih, Me‟âni‟n-Nahv, (I-IV), Dâru‟l-Fikr, Amman 2000.

es-Seyyid, Abdulhamîd Mustafa, el-Ef‟âl fi‟l-Kur‟âni‟l-Kerîm, Dâru‟l-Hâmid, Ammân 2007.

Sîbeveyh, el-Kitâb (thk. Abdusselâm Muhammed Harun), (I-V), Mektebetu‟lHancî, Kahire 1988.

es-Suyûtî Celâluddîn, Hem‟u‟l-Hevâmi‟ fî İerhi Cem‟i‟l-Cevâmi‟ (thk. Abdul‟âl Salim Mekrem), (I-VII), Muessesetu‟r-Risâle, Beyrut 1992.

eş-İanferâ, Dîvânu‟ş-İanferâ (thk. Îmil Bedî‟ Yakub), Dâru‟l-Kitâbi‟l-Arabî, Beyrut 1996.

eş-İemsân, İbrahim Süleyman, el-Fi‟lu fi‟l-Kur‟ân: Ta‟diyetuhu ve Luzûmuhu, Câmi‟atu‟l-Kuveyt, Kuveyt 1986.

İimşek, Mehmet Ali, Arapça'da zaman kalıpları, kullanım alanları ve Türkçedeki zamanlarla karşılaştırılması, (Cumhuriyet Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas 1997.

et-Taberî, İbn Cerîr, Târîhu‟t-Taberî, Dâru‟t-Türâs, (I-XI), Beyrut 1387.

Tevvâme Abdulcabbâr, el-Fi‟lu fi‟l-Kur‟âni‟l-Kerim: Bahsun fi‟z-Zemeni ve‟tTa‟addudiyeti ve‟t-Tadmîn, 1986.

Yediyıldız, Fatih, Kur‟an‟da Fiillerin Zamanını Belirleyen Unsurlar, (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun 2011.

ez-Zemahşerî, Cârullâh, el-Keşşâf 'an Hakâiki Ğavâmidi't-Tenzîl ve 'Uyûni'l-Ekâvîl fî Vucûhi't-Te'vîl, (I-VI), Mektebetu‟l-Ubeykân, Riyad 1998.

ez-Zerkeşî, Bedruddîn, el-Burhân fî Ulûmi‟l-Kur‟ân (thk. Muhammed Ebu‟l-Fadl İbrahim), (I-VI), Dâru‟t-Turâs, Kahire ts.