AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA MÜKELLEF HAKLARI: MÜLKİYET HAKKI VE ADİL YARGILANMA HAKKI
Vergilendirme süreci bir tarafında mükelleflerin diğer tarafında ise,
devletlerin olduğu bir ilişkidir. Dolayısıyla bu ilişkide taraflar eşit değildir.
Üstün güç konumunda olan devletler, vergilendirme yetkisini kullanarak çeşitli
vergileri tahsil etmektedir. Ancak tarafların çıkarları arasında bir çatışma
olması durumunda vergilendirme alanında mükellef hakları ön plâna çıkmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi mükelleflerin, ulusal mahkemeler tarafından hak ihlâli ile karşılaştıklarında haklarının korunması hususunda başvurabilecekleri en önemli yollardan biridir. Mükellef hakları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde açıkça yer almamaktadır. Ancak Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi geliştirdiği içtihatlar yoluyla mükelleflerin haklarının korunmasını
sağlamaktadır. Vergiler konusunda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan hak ihlâli iddialarının büyük bir kısmı mülkiyet hakkı ve âdil yargılanma
hakkı kapsamında olduğundan çalışmayı sınırlandırabilmek amacıyla bu iki hak
üzerinde durulmaktadır. Bu çalışma, mükellef hakları bağlamında mülkiyet
hakkı ve âdil yargılanma hakkını Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararları çerçevesinde incelemektedir.
___
- Acu, Melek: “Bireysel Başvuruya Konu Edilebilecek Haklar”, (Türkiye
Barolar Birliği Dergisi, (110), 2014, ss. 403-434).
- Akça, Kürşat: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı”, (İnönü
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 2015, ss. 543-596).
- Akıllıoğlu, Tekin: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet
Hakkı ve Kazanılmış Hak Üzerine Bazı Gözlemler”, (İdare Hukuku ve
İlimleri Dergisi, 15(2), 2012, ss. 9-27).
- Arslan Öncü, Gülay: “Vergi Hukuku ve Yargılamasına Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesinin Uygulanabilirliği: Avrupa İnsan Hakları
Kararları Işığında Bir Analiz”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi,
6(20), 2015, ss. 139-190).
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa Antlaşmaları Serisi, No. 5,
2010.
- Aydın, Alper: “Mahkemeye Erişim Hakkı Işığında Vergi Mahkemelerinde
Dava Açma Süreleri”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (34), 2018,
ss. 537-585).
- Baker, Philip: “Taxation and the European Convention on Human Rights”,
British Tax Review, 2000, http://www.fieldtax.com/wp-content/
uploads/2015/04/BTR-2000-4-211-377-Taxation-and-the-EuropeanConvention-on-Human-Rights.pdf, E. T.: 12.04.2019.
- Başaran, Başar: Adil Yargılanma Hakkı, (Ankara Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi),
Ankara, 2007.
- Bayraktar, Tuğba/Koyuncu, Nuran: “Adil Yargılanma Hakkı”, 2nd
International Congress on Political, Economic and Social Studies
(ICPESS), 2017, ss. 161-177.
- Cebre, Ayvaz: “Hak Arama Yolları ve Adil Yargılanma Hakkı”, (Türkiye
Adalet Akademisi Dergisi, 1(5), 2011, ss. 373-396).
- Centel, Nur: “Adil Yargılama İlkesi ve Türk Hukukundaki Bazı Sorunlar”,
(Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi,
16(1-2), 2010, ss. 3-14).
- Çağıran, Mehmet Emin: Uluslararası Alanda İnsan Hakları, Genişletilmiş
Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, (Turhan Kitabevi), Ankara, 2020.
- Çayan, Gökhan: Adil Yargılanma Hakkı, Birinci Basım, (Legal Yayıncılık),
İstanbul, 2016, (Adil Yargılanma).
- Çayan, Gökhan: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi
Kararları Işığında Mahkemeye Erişim Hakkı”, (Türkiye Adalet
Akademisi Dergisi, (28), 2016, ss. 235-271), (Avrupa İnsan Hakları).
- Çırak, Ezgi: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Adil
Yargılanma Hakkının Uygulama Alanı”, (Dokuz Eylül Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, 21,
2019, ss. 997-1028).
- Değirmencioğlu, Burcu: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları
Işığında “Masumiyet Karinesi”nin Korunması”, (Ankara Sosyal
Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2), 2019, ss. 307-356).
- Demirbaş, Timur: “Soruşturma Evresinde Şüphelinin İfadesi Alınması ve
Müdafilik”, (Legal Hukuk Dergisi, (32), 2005, ss. 2871-2883).
- Demirkıran, Eyüp Kaan: “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve 1982
Anayasası Bağlamında Etkili Başvuru Hakkı ve Adil Yargılanma
Hakkının Kapsam Alanlarının Karşılaştırılması”, (Türk-Alman
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 2020, ss. 49-88).
- Dilemre Öden, Begüm: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Türk
Vergi Hukukuna Etkisi, 1. Baskı, (Savaş Yayınevi), Ankara, 2017,
(Türk Vergi Hukukuna Etkisi).
- Dilemre Öden, Begüm: “Vergi Mükelleflerinin Mahkemeye Erişim Hakkı”,
(Vergi Sorunları Dergisi, (372), 2019, ss. 122-131), (Mahkemeye
Erişim Hakkı).
- Dinç, Güney: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Mülkiyet Hakkı”,
(Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (51), 2004, ss. 133-151).
- Doğmuş, Simay: “Vergi Uyuşmazlıkları Bakımından Makul Sürede
Yargılanma Hakkı”, (Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
5(1), 2020, ss. 1149-1190).
- Doğru, Osman/Nalbant, Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama
ve Önemli Kararlar, Cilt 1, 2. Baskı, (Yargıtay Başkanlığı ve Avrupa
Konseyi Ortak Yayını), Ankara, 2013.
- Ekinci, Ahmet: “Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında
Mahkemeye Erişim Hakkı”, (Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi, 18(3-4), 2014, ss. 821-848).
- Er, Selami: “Mükellef Hakları ve Kamuda Faiz Uygulamaları”, (Sayıştay
Dergisi, (81), 2011, ss. 3-32).
- Ertutar, Ege: “Vergi Uyuşmazlıkları Kapsamında Mülkiyet Hakkının
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Nezdinde Değerlendirilmesi”, http://www.ksavukatlik.com/vergi-uyusmazliklari-kapsamindamulkiyet-hakkinin-avrupa-insan-haklari-mahkemesi-nezdindedegerlendirilmesi/, E.T.: 18.08.2020.
- Gemalmaz, Haydar Burak: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından
Mülkiyet Hakkının Sınırlanmasında ‘Adil Denge’ İlkesi”, (İstanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 69(1-2), 2011, ss. 649-674),
(Adil Denge İlkesi).
- Gemalmaz, Haydar Burak: “Mali Güç Ölçütünü Dikkate Almayan Aşırı
Vergi Mülkiyet Hakkı İhlalidir: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin
Macaristan’a Karşı 14 Mayıs 2013 Tarihinde Verdiği N.K.M. Kararının
İncelenmesi”, (İstanbul Barosu Dergisi, 88(2), 2014, ss. 128-143),
(N.K.M. Kararı).
- Gölcüklü, Feyyaz: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Kişi Özgürlüğü ve
Güvenliği”, (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,
49(3), 1994, ss. 199-218).
- Gözler, Kemal: Anayasa Hukukuna Giriş, 18. Baskıdan Ek Baskı, (Ekin
Yayınevi), Bursa, 2012.
- Gözübüyük, A. Şeref/Gölcüklü, Feyyaz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
ve Uygulaması- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve
Yargılama Yöntemi, 10. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara, 2013.
- Grgić, Aida/Mataga, Zvonimir/Longar, Matija/Vilfan, Ana: Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi Kapsamında Mülkiyet Hakkı Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi ve Ek Protokollerinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap,
Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları, (Çeviren: Özgür Heval
Çinar ve Abdulcelil Kaya), Numara 10, Haziran, Belçika, 2007.
- Güngör, Burak: Silahların Eşitliği İlkesi ve Çelişmeli Yargılama Hakkı’nın
Bireysel Başvuru Usulünde İncelenmesi, (Kocaeli Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Doktora Tezi),
Kocaeli, 2019.
- Haydar, Nuran: Susma Hakkı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara, 2019.
- Hoşten, Zamira: “Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları Çerçevesinde
Adil Yargılanma Hakkı”, (Terazi Hukuk Dergisi, 14(156), 2019, ss.
1544-1551).
- Işık, Hüseyin: “Suçsuzluk Karinesi”, (Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (1),
2012, ss. 103-145).
- İnce Tunçer, Asuman: “Susma Hakkı Bağlamında Birtakım Ceza
Muhakemesi İşlemlerinin Değerlendirilmesi”, (Anadolu Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 2018, ss. 355-379).
- Kamışlı, Gani: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi
Kararları Işığında Mülkiyet Uyuşmazlıkları, Güncellenmiş ve
Genişletilmiş 2. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara, 2018.
- Kan Aydın, Çağrı: “Adil Yargılanmanın Bir Unsuru Olarak Susma Hakkı”,
(Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (91), 2010, ss. 146-180).
- Karakoç, Yusuf: Genel Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş
7. Bası, (Yetkin Yayınları), Ankara, 2014, (Genel Vergi).
- Karakoç, Yusuf: Vergi Yargılaması Hukuku-Vergi Anlaşmazlıklarının/
Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş
4. Baskı, (Yetkin Yayınları), Ankara, 2017, (Vergi Yargılaması).
- Karataş, Mustafa: “Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları Işığında
Vergilendirme Yoluyla Mülkiyet Hakkına Müdahalenin Sınırları”, (IX.
Genç Vergi Hukukçuları Sempozyumu, 2019, ss. 163-194).
- Kartal, Kaya: “Adil Yargılanma Hakkı”, (Genç Hukukçular Hukuk
Okumaları, 2009, ss. 45-63).
- Kaşıkara, M. Serhat: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. Maddesi
Çerçevesinde Makul Süre İçerisinde Yargılanma Hakkı”, (Türkiye
Barolar Birliği Dergisi, (84), 2009, ss. 231-259).
- Keskin, Bayram: “İdari Yargılamada Makul Süre Kavramının Avrupa İnsan
Hakları Mahkemesi Kararları Işığında İncelenmesi”, (İnönü
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(2), 2018, ss. 391-414).
- Kocaoğlu, Serhat Sinan: “Susma Hakkı”, (Ankara Barosu Dergisi, (1), 2011,
ss. 29-58).
- Kup Belge, Kamuran: İdari Yargı Yönüyle Adil Yargılanma Hakkı,
(Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu
Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Samsun, 2019.
- Odabaş Sağır, Esin: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Gerçek
Kişilerin Mülkiyet Hakkı, (Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2016.
- Oğuzman, Kemal/Barlas, Nami: Medeni Hukuk Giriş Kaynaklar Temel
Kavramlar, 13. Bası, (Arıkan Basım Yayım), Denizli, 2006.
- Ormanoğlu, Hatice Derya: “Anayasal Bağlamda ve Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi Boyutuyla Suçsuzluk Karinesi”, (Ankara Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(4), 2016, ss. 2241-2276).
- Özgüven, Ali Volkan: “Adil Yargılanma İlkesi ve Vergi İhtilaflarındaki
Uygulaması-I”, (Vergi Sorunları Dergisi, (197), 2005, ss. 189-206).
- Özkan Duvan, Ayşe: “Bireysel Başvuru Kararlarında Makul Sürede
Yargılanma Hakkı”, (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
68(1), 2019, ss. 287-336).
- Pekcanıtez, Hakan: “Medeni Yargıda Adil Yargılama”, (İzmir Barosu
Dergisi, (2), 1997, ss. 35-55).
- Perdecioğlu, İsmail Emrah: Mülkiyet Hakkı Yönünden Devletin Pozitif
Yükümlülükleri, Birinci Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
- Sarıcaoğlu, Ercan: “AİHM’in Vergilerin Kanuniliğinde Öngörülebilirlik
İlkesine Bakışı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 5. Daire SerkovUkrayna Davası (Başvuru No: 39766/05)”, (Küresel Bakış, 1(3), 2011,
ss. 131-144).
- Sencer, Rasih Feridun: “Adil Yargılanma Hakkı”, (İzmir Barosu Dergisi,
2013, ss. 108-173).
- Sevdiren, Öznur: “Çelişmeli Yargılama ve Silahların Eşitliği İlkeleri
Bağlamında Teşhis İşlemi ve Bu İşlemde Müdafiin Hazır Bulunma
Yetkisi”, (Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (1), 2019,
s. 15-55).
- Şahin, İsmail: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Makul Sürede
Yargılanma Hakkının İhlali”, (Yıldırım Beyzıt Hukuk Dergisi, (1),
2019, ss. 223-255), (Anayasa Mahkemesi Kararlarında).
- Şahin, Kemal: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukukunda, Doğal
Afetlerde Yaşam Hakkı ve Mülkiyet Hakkı Bağlamında Devletin
Sorumluluğu: Budayeva Kararı”, (Marmara Üniversitesi Hukuk
Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 19(3), 2013, ss. 53-146), (Doğal
Afetlerde).
- Şimşek, Suat: “Vergi Politikaları, Mülkiyet Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi”, (Maliye Dergisi), 159 (Temmuz-Aralık), 2010, ss. 323-
345), (Vergi Politikaları).
- Şimşek, Suat: Türk Hukukunda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde
Mülkiyet Hakkı, Hermes Matbaacılık, (T.C. Maliye Bakanlığı Strateji
Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: 2011/413), Ankara, 2011, (Mülkiyet
Hakkı).
- Tabak, Bahadırhan: Mülkiyet Hakkı ve Anayasa Mahkemesinin Mülkiyet
Hakkına Bakışı, (Çankaya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2016.
- Taner, Fahri Gökçen: Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma
Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, Birinci Baskı,
(Seçkin Yayıncılık), Ankara, 2019.
- Tezcan, Durmuş: “AİHM’in Silahların Eşitliği Kapsamında, Göç-Türkiye
Davasıyla Başlayan Sürece Nihat Ateş-Türkiye Davasıyla Getirdiği
Yeni Anlayış”, (Yakın Doğu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
Prof. Dr. Yıldırım Uler’e Armağan, 2014, ss. 525-532).
- Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sancakdar, Oğuz/Önok, R.
Murat: İnsan Hakları El Kitabı, Genişletilmiş 5. Baskı, (Seçkin
Yayıncılık), Ankara, 2014.
- Turan, Hüseyin: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Makul
Sürede Yargılanma Hakkı”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (11),
2012, ss. 47-75).
- Turinay, Faruk: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 1996 Tarihli
Miailhe V. Fransa Kararı Üzerine Bir İnceleme”, (Ankara Barosu
Dergisi, (3), 2014, ss. 333-346).
- Uçan, Emine Sevcan: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Türk
Vergi Yargılaması Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı, (Dokuz Eylül
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı,
Yüksek Lisans Tezi), İzmir, 2013.
- Uzun, Mine: “Bir Adil Yargılanma Hakkı Olarak Tanığı Sorgulama ve
Tanık Dinletme Hakkının Türk Vergi Yargılamasındaki Yeri”,
(AÜHFD, 63(1), 2014, ss. 219-245).
- Vitkauskas, Dovydas/Dikov, Grigoriy: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
Kapsamında Adil Yargılama Hakkının Korunması, (Avrupa Konseyi
İnsan Hakları El Kitapları), (Çeviren: Serkan Cengiz), Strazburg, 2012.
- Yaltı, Billur: Vergi Yükümlüsünün Hakları, 1. Bası, (Beta Basım Yayım
Dağıtım), İstanbul, 2006.
- Yücel, Özge: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Göre Kamulaştırmasız
El Atma”, (Prof. Dr. Tunçer Karamustafaoğlu’na Armağan), Adalet
Yayınevi, Ankara, 2010, http://www.turkhukuksitesi.com/makale_
1281.htm, E.T.: 04.04.2019.