12041

ORHAN PAMUK’UN VEBA GECELERİ’NDE MODERNLİĞİN FELSEFİ SÖYLEMİ: BÜYÜSÜ BOZULAN BİR DÜNYADA ÖZNELLİK, İLETİŞİM VE DOĞU-BATI SORUNU

Bu çalışma Orhan Pamuk’un son romanı olan Veba Geceleri’ni (2021) modernliğin felsefi söyleminden hareketle incelemeyi amaçlamaktadır. Pamuk’un şimdiye kadar yayımladığı romanlarının neredeyse hiçbirinde Doğu-Batı gerilimini aşmaya yönelik bir senteze veya bir ontolojik tarafgirliğe tanıklık edilmez. Beyaz Kale, Kara Kitap, Benim Adım Kırmızı, Kar ve Kırmızı Saçlı Kadın gibi romanlarının her birinde Pamuk, Doğu-Batı diyalektiğini ısrarla vurgularken her iki ontolojiyi de aşacak bir bütünsellik anlatısından veya bir ontolojik yapının savunusundan uzak durmuştur. Bu metin ise Veba Geceleri’nin Pamuk romancılığında bir kırılmaya işaret ettiğini savunmaktadır. Veba Geceleri’nde modernliğin felsefi söylemi üzerine kurulan anlatı, Pamuk’un özgürlük, yurttaşlık, anayasal demokrasi, cumhuriyetçilik ve bilimin ön celiği konularında Batı’nın normatif rasyonalizmini Doğu’nun gelenekçi ve dogmatik kültürel söylemlerine bir alternatif olarak sergilemesini mümkün kılar. Pamuk’un yazarlık kariyerinde özenle kaçındığı Doğu-Batı ikiliğinin aşılarak bir senteze ulaşma çabası veya bir ontolojinin diğerine tercih edilmemesi meselesi, Veba Geceleri’nde modern/Batı aklının felsefi, politik, iktisadi ve estetik olarak üstünlüğünün çekincesiz bir savunusuyla terk edilmiş görünmektedir. Bu sebeple Veba Geceleri’ndeki bu ayrıksı anlatının felsefi çözümlemesini yapmak araştırmamızın ana hedefini oluşturmaktadır. Çalışma ilk olarak modernliğin felsefi söyleminin temel uğrak noktalarını Hegel’in ve Weber’in eserlerinde önerilen paradigmalar üzerinden ve bu tartışmanın 20. yüzyıldaki en kapsamlı analizlerinden biri olarak kabul gören Habermas-Foucault diyaloğu bağlamında anlamayı amaçlıyor. İkinci olarak ise yukarıda dile getirilen kavramsal çerçeve eşliğinde Veba Geceleri’ni hermeneutik ve fenomenolojik eksenleri aynı anda merkeze alan bir okuma sürecinden geçirmeye çalışıyor.

Anahtar Kelimeler:

Orhan Pamuk, Veba Geceleri, modernliğin felsefi söylemi, Doğu-Batı gerilimi, normatif akılsallık

The Philosophical Discourse of Modernity in Orhan Pamuk’s Nights of Plague: Subjectivity, Dialogue, and The Question of East-West in A Disenchanted Word

This article critically aims to analyze Orhan Pamuk’s latest novel, Nights of Plague (2021) by interpreting it within the philosophical discourse of modernity. In almost none of Pamuk’s novels published so far, a synthesis to overcome the East-West tension or an ontological advocacy has been witnessed. While emphasizing the East- West dialectic in each of his novels such as The White Castle, The Black Book, My Name is Red, Snow or The Red-Haired Woman, Pamuk carefully stays away from a holistic narrative that transcends both ontologies or a particular defense of an ontological structure. On the contrary, this study aims to point out that that Nights of Plague can be read as a break in Pamuk’s literary oeuvre. Thus the narrative in Nights of Plague, built on the philosophical discourse of modernity enables Pamuk to present the Western rationalism as a normative alternative against the traditional and dogmatic discourses of the East particularly by underlying the concepts of freedom, citizenship, constitutional democracy, the aesthetic creativity, republicanism and the primacy of the science. This study specifically aims to suggest a philosophical analysis of this peculiar narrative in Nights of Plague. Therefore, this article first and foremost begins by outlining the paradigms established by Hegel’s and Weber’s philosophical and sociological investigations in their works respectively, and then will closely follow the famous Habermas-Foucault correspondences, recognized as one of the most comprehensive analyzes of modernity in the 20th century. Secondly our work aims to interpret Pamuk’s Nights of Plague through a critical reading process, which simultaneously centers on the hermeneutical and phenomenological axes with the help of conceptual framework mentioned above.

Keywords:

Orhan Pamuk, Nights of Plague, the philosophical discourse of modernity, East-West tension, normative rationality,

PDF

___

Adorno, T. W. (2014). Negatif diyalektik (Ş. Öztürk, Çev.). Metis Yayınları.
Adorno, T. W. (2019). Notes to literature (S. W. Nicholsen, Tr.). Columbia University Press.
Ahmad, F. (2008). Bir kimlik peşinde Türkiye (S. C. Karadeli, Çev.). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Ahmedov, R. (2018). Şimdi yazdığım veba geceleri’de biraz doğu-batı romanıdır: Orhan Pamuk ile söyleşi. kitap-lık, (199), 4-14.
Avineri, S. (1994). Hegel’s theory of the modern state. Cambridge University Press.
Benhabib, S. (1999). Modernizm, evrensellik ve birey: Çağdaş ahlâk felsefesine katkılar (M. Küçük, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Bernstein, R. J. (1988). Habermas and modernity. The MIT Press.
Butler, J. (2015). İktidarın psişik yaşamı: Tabiyet üzerine teoriler (F. Tütüncü, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Edgar, A. (2005). The philosophy of Habermas. McGill-Queen’s University Press.
Eldem, E. (2021). Tarih bir adaya sığar mı? kitap-lık, (215), 19-27.
Fisk, G. (2018). Orhan Pamuk and the good of world literature. Columbia University Press.
Foucault, M. (1977). Discipline and punish: The birth of prison (A. Sheridan, Çev.). Vintage Books.
Foucault, M. (2021). Toplumu savunmak gerekir (Ş. Aktaş, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
Gadamer, H.G. (1992). Reason in the age of science (F. G. Lawrence, Çev.). The MIT Press.
Gay, P. (2008). Modernism: The lure of heresy. W. W. Norton & Company.
Gürbilek, N. (2011). Benden önce bir başkası. Metis Yayınları. Habermas, J. (1989). The theory of communicative action: Lifeworld and system: A critique of functionalist reason (II. Cilt). (T. McCarthy, Çev.). Beacon Press.
Habermas, J. (1998). Between facts and norms: Contributions to a discourse theory of law and democracy (W. Rehg, Tr.). The MIT Press.
Habermas, J. (2000). The philosophical discourse of modernity: Twelve lectures (F. G. Lawrence, Tr.). The MIT Press.
Habermas, J. (2009). Doğalcılık ve din arasında: Felsefi denemeler (A.Nalbant, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
Habermas, J. (2021). Once again: On the relationship between morality and ethical life. European Journal of Philosophy, 29(3), 543-551.
Hakan, A. (2002). Orhan Pamuk ile söyleşi: Kırmızı ve kar. Birey Yayınları.
Hegel, G. W. F. (1977). Phenomenology of spirit (A. V. Miller, Çev.). Oxford University Press.
Heidegger, M. (2000). Elucidations of Hölderlin’s poetry (K. Hoeller, Çev.). Humanity Books.
Irmak, E. (2021). Minger’in taht oyunları. kitap-lık, (215), 33-39. Irzık, S. (2021). Kar’da doğu’yla batı, sanatla siyaset arasındaki sınırları yeniden düşünmek. S. Erol (Ed.), Kar üzerine yazılar içinde (ss. 408-424). Yapı Kredi Yayınları.
Jay, M. (2014). Diyalektik imgelem: Frankfurt Okulu’nun tarihi ve çalışmaları [1923-1950] (S. Doğan, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Kahraman, H. B. (2021, 17 Ağustos). Veba geceleri ve tarihin peşindeki hayalet. K24. Erişim adresi: https://t24.com.tr/k24/yazi/veba-geceleri-ve-tarihin-esigindeki-hayalet,3324
Löwy, M. (2018). Max Weber ve weberci marksizm (N. Çetinkaya, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Lukacs, G. (2014). Roman kuramı (C. Soydemir, Çev.). Metis Yayınları.
May, T. (2006). The philosophy of Foucault. McGill-Queen’s University Press.
Pamuk, O. (2010). Manzaradan parçalar: Hayat, sokaklar, edebiyat. İletişim Yayınları.
Pamuk, O. (2016). Öteki renkler: seçme yazılar ve bir hikâye. Yapı Kredi Yayınları. (İlk baskı 1999’da yapılmıştır)
Pamuk, O. (2017). Sessiz ev. Yapı Kredi Yayınları. (İlk baskı 1983’te yapılmıştır)
Pamuk, O. (2018). Kar. Yapı Kredi Yayınları. (İlk baskı 2002’de yapılmıştır)
Pamuk, O. (2021). Veba geceleri. Yapı Kredi Yayınları. Parla, J. (2018). Orhan Pamuk’ta yazıyla kefaret. Yapı Kredi Yayınları. Parla, J. (2021). Veba Geceleri: Görsel bir modern epik. kitap-lık, (215), 5-18.
Pitmann, M. (2012). Problematizing east-west essentialism: Discourse, authorhood, and identity crisis in Orhan Pamuk’s beyaz kale [The white castle]. M. N. Afridi & D. M. Buyze (Eds.), Global perspective on Orhan Pamuk: Existentialism and politics içinde (ss. 63-74). Palgrave Macmillan.
Taylor, C. (1995). Hegel. Cambridge University Press. Taylor, C. (2006). Modern toplumsal tahayyüller (H. Koyukan, Çev.). Metis Yayınları.
Touraine, A. (2018). Modernliğin eleştirisi (H. U. Tanrıöver, Çev.). Yapı Kredi Yayınları. (İlk baskı 1994’te yapılmıştır)
Vanderberghe, F. (2016). Alman sosyolojisinin felsefi tarihi (V. S. Öğütle, Çev.). Ayrıntı Yayınları. Villa, D. (2008). Public freedom. Princeton University Press.
Weber, M. (1964). The theory of social and economic organization (T. Parsons & A. M. Henderson, Çev.). The Free Press.
Weber, M. (1998). Sosyoloji yazıları (T. Parla, Çev.). İletişim Yayınları.
Weber, M. (2020). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu (M. Köktürk, Çev.). BilgeSu Yayıncılık. (ilk baskı 2012’de yapılmıştır).