BİLSEM’e Öğrenci Aday Gösteren ve Göstermeyen Öğretmenlerin Üstün Yetenekliler Eğitimine İlişkin Özyeterliliklerinin İncelenmesi

Üstün yetenekliler, geniş bir yelpazede farklı özellikler gösteren, eğitsel ihtiyaçları özgün, oldukça heterojen bir gruptur. Bu öğrencilerin tanılanmaları ve eğitimleri, potansiyellerinin desteklenmesi açısından önemlidir. Üstün yeteneklilerin tanılanması ve eğitimlerinin etkililiği, çoğu zaman, bu konuda görev alan öğretmenlerin yeterliliklerine de bağlıdır. Bu bağlamda, araştırmada sınıf öğretmenlerinin, üstün yetenekliler eğitimine ilişkin özyeterlilik düzeyleri incelenmiştir. Araştırmanın verileri; kolayda örnekleme yöntemiyle seçilmiş 169 sınıf öğretmeninden, kişisel bilgi formu ve Özel Yeteneklilerin Eğitimi Alanı Öğretmen Mesleki Özyeterlik Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde; betimsel istatistikler, bağımsız örneklemler t testi ve Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır. Analizler sonucunda, sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekliler eğitimine ilişkin özyeterliliklerinin orta düzeyde olduğu, özyeterlilik düzeylerinin; öğrenci aday gösterme durumuna, eğitim düzeyine, kadro durumuna, yaşa, kıdeme ve üstün yetenekliler eğitimine ilişkin görüşe göre farklılaşmazken üstün yetenekli öğrenci deneyimi ve cinsiyete göre farklılaştığı bulunmuştur. Bulgular literatür kapsamında tartışılmış, sınıf öğretmenlerinin yeterliliklerinin, üstün yeteneklilerin etkili şekilde tanılanıp eğitilmesi için yeterli düzeyde olmadığı değerlendirilmiş, öğretmen yeterliliklerinin arttırılmasına ve gelecek araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Üstün yeteneklilerin eğitimi, öğretmen özyeterliliği, aday gösterme, tanılama

An Examination of the Self-Efficacy Levels for Gifted Education Among Teachers Who Nominated Students to BİLSEM Versus Who Did Not

Gifted students are very heterogeneous group with wide variety of characteristics and different educational needs. The identification and education of these students is important to support their potential. The effectiveness of the identification and education often depends on the efficacies of teachers involved with this group. The current research examined the self-efficacy levels for gifted education of classroom teachers. The data were collected from 169 classroom teachers selected by the convenience sampling method, using the personal information form, and the Self-Efficacies Scale for Teachers of Gifted and Talented Students. Descriptive statistics, independent samples t-test and Kruskal-Wallis test were used to analyze the data. Results showed that the self-efficacy levels of the classroom teachers for gifted education was moderate. In addition, self-efficacy levels did not differ significantly according to nomination, education level, staff status, age, seniority, or views on gifted education. Levels significantly differed according to gifted student experience and gender. It was discussed that the efficacy levels of classroom teachers were not sufficient to identify and educate the gifted effectively and suggestions were made for increasing teacher proficiency.

Keywords:

Gifted education, teacher self-efficacy, nomination, identification,

PDF

___

Akar, İ. (2019). Öğretmen adaylarının özel yetenekli öğrenciyi aday gösterme tercihlerini etkileyen faktörler. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 1729-1758. doi:10.23891/efdyyu.2019.178
Akar, İ. ve Uluman, M. (2013). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli öğrencileri doğru aday gösterme durumları. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(3), 199-212. Erişim adresi: https://www.academia.edu/22939960
Akgün, F. (2013). Öğretmen adaylarının web pedagojik içerik bilgileri ve öğretmen öz-yeterlik algıları ile ilişkisi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 48-58. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/trkefd/issue/21475/230180
Ayra, M. ve Kösterelioğlu, İ. (2015). Öğretmenlerin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin mesleki öz yeterlik algıları ile ilişkisi. Education Sciences, 10(1), 17-28. doi:10.12739/NWSA.2015.10.1.1C0630
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215. doi:10.1037/0033-295X.84.2.191
Bayrakdar, U., Batık, M. ve Barut, Y. (2016). Özel eğitim öğretmen adaylarının öğretmen özyeterlik düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 133-149. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59426/853567
Bildiren, A., Gür, G., Sağkal, A. S. ve Özdemir, Y. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocukların tanılanması ve eğitimlerine ilişkin algıları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(2), 329-356. doi:10.21565/ozelegitimdergisi.572326
Bianco, M., Harris, B., Garrison-Wade, D., & Leech, N. (2011). Gifted girls: Gender bias in gifted referrals. Roeper Review, 33(3), 170-181. doi:10.1080/02783193.2011.580500
Blumen-Pardo, S. (2002). Effects of a teacher training workshop on creativity, cognition, and school achievement in gifted and non-gifted second-grade students in Lima, Peru. High Ability Studies, 13(1), 47-58. doi:10.1080/13598130220132307
Bolat, Y. (2019). Öğretmenlerin üstün yetenekli öğrencilerin özelliklerine yönelik farkındalık düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(30), 25-41. doi:10.29329/mjer.2019.218.2
Brody, L. E., & Stanley, J. C. (2005). Youths who reason exceptionally well mathematically and/or verbally using the MVT:D4 model to develop their talents. In R. J. Sternberg & J. E. Davidson (Eds.), Conception of giftedness (2nd ed., s. 20-37). New York: Cambridge University Press.
Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (14. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
Callahan, C. M., & Miller, E. M. (2005). A child-responsive model of giftedness. In R. J. Sternberg & J. E. Davidson (Eds.) Conception of giftedness (2nd ed., s. 38-51). New York: Cambridge University Press.
Clark, B. (2015). Üstün zekâlı olarak büyümek: Evde ve okulda çocukların potansiyellerini geliştirmek. (Çev. F. Kaya ve Ü. Oğurlu). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Dağlıoğlu, H. E. (2010). Üstün yetenekli çocukların eğitiminde öğretmen yeterlikleri ve özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 40(186), 72-84. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/36198/407059
Dereli, F. (2019). Okul öncesi dönemdeki üstün yetenekli çocukların aday gösterilmelerine yönelik geliştirilen eğitim programının etkililiği [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Dixon, F. A., Yssel, N., McConnell, J. M., & Hardin, T. (2014). Differentiated instruction, professional development, and teacher efficacy. Journal for the Education of the Gifted, 37(2), 111-127. doi:10.1177/0162353214529042
Eker, A. (2020). Özel yetenekli öğrencilerin öğretmenlerinin mesleki yeterliklerini artırmaya yönelik geliştirilen öğretmen eğitimi programının etkililiği [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Ekici, G. (2008). Sınıf yönetimi dersinin öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik algı düzeyine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 98-110. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/299352267
Feldhusen, J. F. (2005). Giftedness, talent, expertise, and creative achivement. In R. J. Sternberg & J. E. Davidson (Eds.) Conception of giftedness (2nd ed., s. 64-79). New York: Cambridge University Press.
Ford, D. Y., & Trotman, M. F. (2001). Teachers of gifted students: Suggested multicultural characteristics and competencies. Roeper Review, 23(4), 235-239. doi:10.1080/02783190109554111
Gagné, F. (2004). Transforming gifts into talents: The DMGT as a developmental theory. High Ability Studies, 15(2), 119-147. doi:10.1080/1359813042000314682
Gagné, F. (2005). From gifts to talents: The DMGT as a developmental model. In R. J. Sternberg & J. E. Davidson (Eds.), Conceptions of giftedness (2nd ed., s. 98-119). New York: Cambridge University Press.
Gear, G. H. (1978). Effects of training on teachers’ accuracy in the identification of gifted children. Gifted Child Quarterly, 22(1), 90–97. doi:10.1177/001698627802200121
Gerçek Abanoz, S. (2021). Üstün yetenekli öğrencisi olan ile olmayan sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli eğitimine ilişkin öz yeterlikleri ve tutumlarının karşılaştırılması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kırklareli Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kırklareli.
Girgin, D. ve Şahin, Ç. (2019). Öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilere ilişkin özyeterlilik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 4(2), 143-166. doi:10.29250/sead.545357
Goddard, R. D., Hoy, W. K, & Hoy, A. W. (2004). Collective efficacy beliefs: Theoretical developments, empirical evidence, and future directions. Educational Researcher, 33(3), 3-13. doi:10.3102/0013189X033003003
Gökdere, M. ve Ayvacı, H. Ş. (2004). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar ve özellikleri ile ilgili bilgi seviyelerinin belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 17-26. Erişim adresi: https://app.trdizin.gov.tr/makale/TXprNU5UZzQ
Gönüldaş, H. ve Gümüşkaya, Ö. (2022). Özel eğitim öğretmen adaylarının ve öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ile kaygı ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 19-43. doi:10.17240/aibuefd.2022..-780851
Güneş, A. (2015). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekliler eğitimine ilişkin tutum ve öz yeterliklerinin incelenmesi. Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 2(1), 12-16. doi:10.18200/JGEDC.2015111169
Henfield, M. S., Woo, H., & Bang, N. M. (2016). Gifted ethnic minority students and academic achievement: A meta-analysis. Gifted Child Quarterly, 61(1), 3-19. doi:10.1177/0016986216674556
Heward, W. (2003). Exceptional children: An introduction to special education (7th ed.). New Jersey: Prentice Hall.
İnan, H. Z., Bayindir, N. ve Demir, S. (2009). Awareness level of teachers about the characteristics of gifted children. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 3(3), 2519-2527. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/294340232
Kafkas, M. E., Açak, M., Çoban, B. ve Karademir, T. (2010). Beden eğitimi öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları ile mesleki kaygıları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 93-111. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/inuefd/issue/8702/108669
Kaplan, S. N. (2013). Depth and complexity. In C. M. Callahan & H. L. Hertberg-Davis (Eds.), Fundamentals of gifted education: Considering multiple perspectives (s. 277-286). New York: Routledge.
Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi (32. baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Kesicioğlu, O. S. ve Güven, G. (2014). Okul öncesi öğretmen adaylarının özyeterlik düzeyleri ile problem çözme, empati ve iletişim becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 9(5). 1371-1383. doi:10.7827/TurkishStudies.6784
Kaya, N. G. ve Ataman, A. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin istenmeyen davranışlarına yönelik öğretmenlerin eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 835-853. doi:10.17152/gefad.332459
Kıldan, A. O. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar hakkındaki görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 805-818. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/49049/625721
Kim, M. (2016). A meta-analysis of the effects of enrichment programs on gifted students. Gifted Child Quarterly, 60(2), 102-116. doi:10.1177/0016986216630607
Kurnaz, A. ve Arslantaş, S. (2018). Sınıf öğretmenlerine sunulan üstün yetenekli öğrenciler için farklılaştırılmış etkinlik geliştirme eğitiminin etkisinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(1), 309-332. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/40518/481751
Marland, S. P. (1971). Education of the gifted and talented. Washington, D.C.: Government Printing Office. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED056243.pdf
Matheis, S., Kronborg, L., Schmitt, M., & Preckel, F. (2017). Threat or challenge? Teacher beliefs about gifted students and their relationship to teacher motivation. Gifted and Talented International, 32(2), 134-160. doi:10.1080/15332276.2018.1537685
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2014, 26 Temmuz). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Resmî Gazete (Sayı: 29072). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/07/20140726-4.htm
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018, 7 Temmuz). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Resmî Gazete (Sayı: 30471). Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm
National Association for Gifted Children. (2009). Grouping (Position Statement). Retrived from https://cdn.ymaws.com/nagc.org/resource/resmgr/content-migration/grouping_position_statement.pdf
National Association for Gifted Children. (2014). Differentiating curriculum and instruction for gifted and talented students (Position Statement). Retrived from https://cdn.ymaws.com/nagc.org/resource/resmgr/knowledge-center/position-statements/differentiating_curriculum_a.pdf
National Association for Gifted Children. (2018). Identification. Retrived from https://nagc.org/page/identification
Öpengin, E. (2018). İlkokul düzeyindeki üstün yetenekli öğrencilere yönelik destek eğitim odasının yürütülmesinde karşılaşılan sorunlar ve sorunlara yönelik çözüm müdahaleleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Peters, S. J., Gentry, M., Whiting, G. W., & McBee, M. T. (2019). Who gets served in gifted education? Demographic representation and a call for action. Gifted Child Quarterly, 63(4), 273–287. doi:10.1177/0016986219833738
Pfeiffer, S. I. (2015). Essentials of gifted assessment. New Jersey: John Wiley & Sons.
Plucker, J. A., & Callahan, C. M. (2014). Research on giftedness and gifted education: Status of the field and considerations for the future. Exceptional Children, 80(4), 390-406. doi:10.1177/0014402914527244
Plucker, J. A., & Esping, A. (2014). Intelligence 101. New York: Springer Publishing Company.
Reis, S. M., & Renzulli, J. S. (2009). The Schoolwide Enrichment Model: A focus on student strengths & interesets. In J. S. Renzulli, E. J. Gubbins, K. S. McMillen, R. D. Eckert & C. A. Little (Eds.), Systems and models for developing programs for the gifted and talented (2nd ed., s. 323-352). Connecticut: Creative Learning Press.
Renzulli, J. S. (1999). What is this thing called giftedness, and how do we develop it? A twenty five year perspective. Journal for the Education of Gifted, 23(1), 3-54. doi:10.1177/016235329902300102
Renzulli, J. S. (2005). The three-ring conception of giftedness: A developmental model for promoting creative productivity. In R. J. Sternberg & J. E. Davidson (Eds.), Conceptions of giftedness (2nd ed., s. 246-279). New York: Cambridge University Press.
Ricciardi, C., Haag-Wolf, A., & Winsler, A. (2020). Factors associated with gifted identification for ethnically diverse children in poverty. Gifted Child Quarterly, 64(4), 243-258. doi: 10.1177/0016986220937685
Robson, C., & McCartan, K. (2016). Real world research: A resource for users of social research methods in applied settings (4th ed.). New Jersey: John Wiley & Sons.
Sak, U. (2012). Üstün zekalılar özellikleri tanılanmaları ve eğitimleri (2. baskı). Ankara: Vize Yayıncılık.
Sıcak, A. (2104). Üstün yetenekli öğrencilerin aday gösterme sürecinde öğretmen gözlem puanlarının TKT 7-11 ve WISC-R puanlarını yordayıcılık gücünün incelenmesi. Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 1(1), 7-12. doi:10.18200/JGEDC.2014110881
Siegle, D., Moore, M., Mann, R. L., & Wilson, H. E. (2010). Factors that influence in-service and preservice teachers’ nominations of students for gifted and talented programs. Journal for the Education of the Gifted, 33(3), 337–360. doi:10.1177/016235321003300303
Speirs Neumeister, K. L., Adams, C. M., Pierce, R. L., Cassady, J. C., & Dixon, F. A. (2007). Fourth-grade teachers’ perceptions of giftedness: Implications for identifying and serving diverse gifted students. Journal for the Education of the Gifted, 30(4), 479–499. doi:10.4219/jeg-2007-503
Steenbergen-Hu, S., Makel, M. C. & Olszewski-Kubilius, P. (2016). What one hundred years of research says about the effects of ability grouping and acceleration on K–12 students’ academic achievement: Findings of two second-order meta-analyses. Review of Educational Research, 86(4), 849-899. doi:10.3102/0034654316675417
Steenbergen-Hu, S., & Moon, S. M. (2011). The effects of acceleration on high-ability learners: A meta-Analysis. Gifted Child Quarterly, 55(1), 39–53. doi:10.1177/0016986210383155
Sternberg, R. J. (2003). Wisdom, intelligence, and creativity, synthesized. New York: Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511509612
Sternberg, R. J., Jarvin, L., & Grigorenko, E. L. (2011). Explorations in giftedness. New York: Cambridge University Press.
Subotnik, R. F., Olszewski-Kubilius, P., & Worrell, F. C. (2011). Rethinking giftedness and gifted education: A proposed direction forward based on psychological science. Psychological Science in the Public Interest, 12(1), 3-54. doi:10.1177/1529100611418056
Svalina, V., Sušić, B. B., & Lapat, G. (2021). Primary school teachers’ opinions towards musically gifted students. Problems of Education in the 21st Century, 79(1), 133-161. doi:10.33225/pec/21.79.133
Şahin, F. (2012). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli öğrenciler ve özellikleri hakkında bilgi düzeylerini artırmaya yönelik eğitim programının etkililiği. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tabancalı, E. ve Çelik, K. (2013). Öğretmen adaylarının akademik öz-yeterlikleri ile öğretmen öz-yeterlilikleri arasındaki ilişki. Journal of Human Sciences, 10(1), 1167-1184. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/287998638
Tan, S. (2022). Providing equity in gifted education in a single-state country. Gifted Child Quarterly, 66(2), 157–158. doi:10.1177/00169862211040523
Tannenbaum, A. J. (2009). Defining, determining, discovering, and developing excellence. In J. S. Renzulli, E. J. Gubbins, K. S. McMillen, R. D. Eckert & C. A. Little (Eds.), Systems and models for developing programs for the gifted and talented (2nd ed., s. 503-569). Connecticut: Creative Learning Press.
Tomlinson, C. A. (2015). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin bulunduğu sınıflarda karma öğretim. (Çev. S. Emir ve A. Aksu). Ankara: Anı Yayıncılık.
Tortop, H. S. (2014). Examining the effectiveness of the in-service training program for the education of the academically gifted students in Turkey: A case study. Journal for the Education of the Young Scientist and Giftedness, 2(2), 67-86. Erişim Adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED553588.pdf
VanTassel-Baska, J., & Johnsen, S. K. (2007). Teacher education standards for the field of gifted education. Gifted Child Quarterly, 51(2), 182-205. doi:10.1177/0016986207299880
VanTassel-Baska, J. & Stambaugh, T. (2006). Comprehensive curriculum for gifted learners (3rd ed.). New York: Pearson Education.
Vatansever Bayraktar, H., Kadıoğlu Ateş, H., & Afat, N. (2019). An analysis on the relationship between primary school teachers' self-efficacy beliefs and attitudes towards gifted education. International Journal of Eurasia Social Sciences, 10(38), 1099-1124. Erişim adresi: https://eric.ed.gov/?id=ED602382
Weber, P. (1999). Mental models and the identification of young gifted students: A tale of two boys. Roeper Review, 21(3), 183–188. doi:10.1080/02783199909553959
Yıldız, A. (2020). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli öğrencilerin eğitimine yönelik tutum, öz-yeterlik ve eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 15(1), 417-430. doi:10.29228/TurkishStudies.39933
Ziegler, A. (2005). The actiotope model of giftedness. In R. J. Sternberg & J. E. Davidson (Eds.), Conceptions of giftedness (2nd ed., s. 411-436). New York: Cambridge University Press.
Ziegler, A., & Stoeger, H. (2004). Identification based on ENTER within the Conceptual Frame of the Actiotope Model of Giftedness. Psychology Science, 46(3), 324-341. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/254561928