MEHMED ALİ PAŞA İSYANI SIRASINDA MISIR’IN EKONOMİK DURUMUYLA İLGİLİ SULTAN ABDÜLMECİD’E SUNULAN BİR LAYİHA

Osmanlı Devleti’nin merkeze uzak vilayetlerinden biri olan Mısır, Mehmed Ali Paşa buraya vali olana kadar sürekli karışıklıkların yaşandığı ve idare edilmesi güç bir yerdi. Mehmed Ali Paşa buraya vali olarak atan-dıktan sonra ilk iş olarak, karışıklıklara sebep olan yerel otorite kaynakla-rını ortadan kaldırmış ve yönetimi kendi eline almıştır. Bulunduğu bölge ve coğrafi şartlar nedeniyle mümbit bir bölge olan Mısır’da uyguladığı doğru politika ve stratejilerle Mehmed Ali Paşa, hem nüfuzunu, hem zen-ginliğini ve hem de gücünü arttırmayı bilmiştir. Uyguladığı üretim ve sıkı takip politikaları ve tekel sistemi sayesinde Mısır’ın gelirini vali olduğu ilk zamanlara kıyasla yaklaşık otuz kat arttırmış ve bu muazzam gelirle bağlı olduğu devlete yardım edebilecek güce ulaşan modern ve sağlam bir ordu kurmayı başarmıştır.Önceleri bir iç isyan olarak düşünülen sonradan ise uluslararası bir Doğu Sorunu haline gelen Mehmed Ali Paşa isyanının son safhasında, Ra-miz Paşazâde İzzet Bey tarafından kaleme alınan incelediğimiz layihada Mehmed Ali ve İbrahim Paşaların mal ve emlaki hakkında bilgiler veril-mektedir.Layihada ayrıca Mısır’da gerçekleştirilen üretim faaliyetlerinin ya-nında, tüm gelir-gider işlerinin nasıl işlediği hakkında da önemli bilgiler bulunmaktadır. Layiha Mısır’da Mehmed Ali Paşa’nın kurduğu sistem ve işleyişi hakkında birinci elden verilen bilgiler münasebetiyle de ayrıca zikre şayandır.

Anahtar Kelimeler:

Ramiz Paşazâde İzzet Bey, Mısır Meselesi, Kava-lalı Mehmed Ali Paşa

PDF

___

Altundağ, Ş. (1943). “Kavalalı Mehmet Ali Paşa Hakkında Kısa Bir Etüd”. A.Ü.D.T.C. Fakültesi Dergisi, 1 (2), 33-40. Altundağ, Ş. (1988). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı Mısır Meselesi 1831-1841, I. Kısım. Ankara: TTK Basımevi. Armaoğlu, F. (1999). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi. Ankara: TTK Yayınları. Bağçeci, Y. (2014). “İsyandan İtaate; Kavalalı Mehmet Ali Paşa Babıali İliş-kileri (1841-1849)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (32), 219-231. Balcı, R. (2011). Kuşatılmış Vatan, Sultan II. Abdülhamit ve Mısır. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Esas Evrak (Y..EE..), nr. 91-1. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı. (2012). Osmanlı Belgele-rinde Mısır. İstanbul: Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı Yayınları. Bostan, İ. (2006). “Navarin”. DİA, 32, 441-443. Devellioğlu, F. (1995). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. Doğaner, S. (2004). “Mısır (Fiziki ve Beşeri Coğrafya)”. DİA, 29, 553-555. Eren, E. (2008). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Mısır Meselesi.(Yayımlan-mamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ergün, M. (2015). “Mehmet Ali Paşa Zamanında Mısır’da Eğitimin Batılı-laşması”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16 (3), 277-294. Fahmy, K. (2010). Paşanın Adamları Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Ordu ve Mo-dern Mısır. (Çev. Deniz Zarakolu). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. Hornung, E. (2004). Mısır Tarihi. (Çev. Zehra Aksu Yılmazer). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. İnan, A. (1992). Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti. Ankara: TTK Yayınları. Karal, E.Z. (1995). Osmanlı Tarihi. V. Ankara: TTK Yayınları. Keha, M. (2016). “Mehmed Ali Paşa İsyanı Sırasında Mısır’ın Siyasi Duru-muyla İlgili Sultan Abdülmecid’e Sunulan Bir Layiha”. Atatürk Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (4), 1415-1434. Kızıltoprak, S. (2001). Mısır'ın İngiltere Tarafından İşgali ve Osmanlı Devle-ti'nin Diplomasi Mücadelesi: 1882-1887. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Enstitüsü. Kramers, J.H. (1979). “Mısır (Osmanlılar Devri)”. İ.A, VIII, 243-250. Kutluoğlu, M.H. (2002). “Kavalalı Mehmed Ali Paşa”. DİA, 25, 62-65. Mitchell, T. (2001). Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi. (Çev. Zeynep Altıok). İs-tanbul: İletişim Yayınları. Mustafa Nuri Paşa. (1980). Netayic’ül-Vukuat. (Sadeleştiren Neşet Çağa-tay). III-IV. Ankara: TTK Yayınları. Özer, Y.Z. (1987). Mısır Tarihi. Ankara: TTK Yayınları. Özkan, A. (2005). Mısır Vakıfları: Osmanlı Devri ve Öncesi. İstanbul: İSAR (İslam Tarih Kültürünü Araştırma Vakfı) Yayınları. Raif, R. ve Ahmed, R. (2011). Mısır Meselesi. (Yay. Haz. M. Öztürk, S. Öz-kaya Özer). Elazığ: Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Mer-kezi. Rıza, Y. (1330). Mısır ve Ordusu. İstanbul: Matbaa-i Askeriye. Şakul, K. (2010). “Osmanlılar Fransız İhtilali’ne Karşı: Adriyatik ve İtalya Sularında Osmanlı Donanması”. Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi. (Ed. Seyfi Kenan). İstanbul: İSAM, 255-313.