Kentiçi ulaşım sistemleri ve sosyal aktivite ilişkisi: Avcılar ilçesi örneği

21. yüzyıl kent yaşamının en önemli unsurlarından olan kentiçi ulaşım, hem gelişen modern toplumların hem de ekonomik büyümenin temel göstergelerinden biridir. 13,2 milyonluk nüfusu ile dünyanın en büyük metropollerinden biri olan İstanbul, özellikle 1950'li yıllardan itibaren maruz kaldığı göç olgusu sonucunda kentsel altyapı ve ulaşım sistemleri açısından yaşadığı yetersizliklerle birlikte giderek karmaşıklaşan bir yapı kazanmakta ve kentiçi hareketlilik, ulaşım imkânları ve sosyal aktivitelere erişim ve katılım bakımından büyük sorunlar yaşamaktadır. Karayolu ağında yaşanan yoğun araç trafiğinin sonucu olan kentsel trafik sıkışıklığına bağlı olarak, kent halkının hareketliliğini kısıtlayarak sosyal ve kültürel etkinliklere erişimini sınırlandıran en önemli faktör olan ulaşım sisteminin yetersizlikleri, sosyal aktivitelerden mahrum kalmaya da dışlanma şeklinde ifade edilen "sosyal dışlanma" fenomeninin başlıca nedenlerindendir.Bu çalışmada, ulaşım sistemine dayalı sosyal dışlanma veya sosyal aktivitelerin kısıtlanması konusu, İstanbul Avcılar İlçesi 'nde yapılan bir alan çalışması ile ele alınmıştır. İki farklı zaman diliminde (2005 ve 2009 yılları) gerçekleştirilen anket uygulamalarında, insanlara günlük zorunlu aktivitelerinin (çalışma, eğitim, dinlenme, yeme-içme ve uyuma gibi) dışında kalan serbest zamanlarında gerçekleştirdikleri sosyal, kültürel, sportif ve gönüllü aktiviteler ile bu aktivitelerin gerçekleştirilmesini etkileyen nedenlerin neler olduğunu belirlemeye yönelik sorular yöneltilmiştir. Örneğin, zaman, maliyet, güvenlik ve konfordan yoksun olma gibi nedenlerle engellenmiş olmanın söz konusu olup, olmadığı araştırılmıştır. Anket genel olarak 20 - 45 yas grubunda olan, İstanbul'un merkezi kesiminden (Eminönü) yaklaşık 27 km uzakta, Avcılar İlçesi'nin Merkez, Ambarlı ve Denizköşkler mahallelerinde yasayan kişilere, Avcılar-Söğütlüçeşme (Kadıköy) hattında sefer yapan metrobüsün hizmete girmesinden önce (2005 yılı) ve sonrasında (2009 yılı) uygulanmıştır.

Relationship between urban transportation systems and social activities: Spatial case study of avcılar district, İstanbul

Public transportation is one of the important components of the urban life in 21st century, as an indicator of developing modern societies and economical improvements. Istanbul is one of the biggest metropolitan areas of the world with its 13,6 million populations. Especially after 1950s, migration from almost every other part of the country caused many insufficient urban infrastructure and transportation. Besides those, its urban pattern is getting more complex in time and there are a lot of challenge about urban mobility, transportation facilities, accessibility and attendance of social activities. Mainly, intensive motor vehicle usage is caused traffic congestion and it is also caused to lack of mobility ofpeople in the city. Therefore, the phenomenon of "social exclusion" is emerged by deficiency of transportation system.In this paper, the effect of transportation based difficulties on social exclusion was studied via conducting survey questionnaire for people who lived in the district of Avcılar on the European side of Istanbul, Turkey. People were asked about their regular social, cultural, sportive and voluntary activities in their leisure time and if they limited these activities due to transportation based difficulties such as high travel (out-of-pocket) cost, long access, travel and transfer times, low safety and comfort, before (2005) and after (2009) metrobus start to operate on Avcılar - Sogütlüçeşme (Kadıköy) line. People included in the study were between 20 and 45 years old, worker and middle-income class, living approximately 27 km away from the city center of Istanbul in Merkez, Ambarlı and Denizköşkler neighborhoods.

___

AkMir, G. Z., 1996, Türkiye'de Kırsal Kesimden Kente Göç ve Bölgeler Arası Dengesizlik (1970-1993), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Avcılar Kaymakamlığı, 2008, Tarihçe, Erişim: www.avcilar.gov.tr/ilcemiz/tarihce.htm 02.04.2008.
Blitz, V. M., Sıgaud, O., G'Erard, P., 2003, Anticipatory Behavior: Exploiting Knowledge About the Future to Improve Current Behavior, Lecture Notes in Computer Science, Springer-Yerlag, s. 1-10, Germany.
Devlet İstatistik Enstitüsü (D.Î.E.), 1990, 1997 ve 2000 Nüfus Sayım Sonuçları, Ankara.
Doğanay, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası, MEB Yay. No: 2982, Eğitim Dizisi: 10, İstanbul.
Church, A., Frost, M., Sullivan, K., 2000, Transport and Social Exclusion in London, Transport Policy, Cilt: 7, Sayı: 3, s. 195-205, USA.
Görgülü, Z., Binçer, İL, Enlil, Z., Örnek, E., Kurtarır, E., Altmok, E., 2006, Mahalle Ölçeğinde Kentsel Dönüşüm Modeli: Küçükbakkalköy Örneği, İstanbul'un Eylem Planlamasına Yönelik Mekânsal Gelişme Stratejileri Araştırma ve Model Geliştirme İşi, Bimtaş-Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul.
Hine, P. J., 2003, Social Exclusion and Transport Systems Editorial Special Issue on Transport and Social Exclusion, Transport Policy, Cilt: 10, Sayı: 4, s. 263-263, USA.
Istanbul Büyikşehir Belediyesi, 2007, Ulaşım Sektörü Raporu, İMP Yayınları, İstanbul.
Kara, F., Demirci, A., Kocaman, S., 2008, Şehir Coğrafyası Açısından Bir Araştırma: İstanbul'un Açık Rekreasyon Alanlarının Değerlendirilmesi, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 18, s. 76-95, İstanbul.
Keçeli, A., Kocaman, S., Kara, F., Karakuyu, M., 2008, Büyükçekmece ve Küçükçekmece Gölleri Arasındaki Sahanın Arazi Kullanım Değişimlerinin Şehir Planlaması Açısından Değerlendirilmesi, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 17, s. 138-153, İstanbul.
Koç, M., 2004, Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi ve Genel Özellikleri, Erciyes Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 17, s. 231-256, Kayseri.
Litraan, T., 1999, Transportation Cost Analysis for Sustainability, Victoria Transport Policy Institute, Canada.
Litman, T., 2003, Social Inclusion as a Transport Planning Issue in Canada, Victoria Transport Policy Institute, Canada.
Marin, C. M., Altıntaş, H., 2004, Konut Yer Seçimi-Ulaşım Etkileşim Teorileri: Kritik Bir Literatür İncelemesi, Gazi Üniv. Müh.-Mim. Fak. Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1, s. 73-88, Ankara.
McAdams, A. M., Kocaman, S., 2008, The Use of GIS for Bus Ridership Surveys: Analyzing Ridership on the 'Metrobus Route', a new Bus Rapid Transit Route (BRT) in İstanbul, ICGIS-2008 5th International Conference on Geographic Information Systems 2-5 Temmuz 2008, Bildiri Kitabi, Cilt: II, s. 521-526, İstanbul.
Medda, F., Nijkamp, P., Rietveld, P., 2003, Urban Land Use for Transport Systems and City Shape, Geographical Analysis, Cilt: 35, Sayı: 1, s. 45-57, The Ohio State University Press, USA.
Miller, J. H., 2003, Travel Changes and Social Exclusion. International Association of Travel Behavior Research Annual Draft, USA.
Özbay, F., 1999, İstanbul'da Göç ve İl İçi Nüfus Hareketleri (1985-1990), 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
Özer, D., Kocaman, S., 2009, İstanbul'un Kentiçi Ulaşımı: Mevcut Durum, Sorunlar ve Öneriler, Civilacademy Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi Cilt: 6, Sayı: 3, s. 138-153, İstanbul.
Resmi Gazete, 2008, 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Erişim: http://rega.basbakanlik.gov.tr, 21.04.2008.
Schönfelder, S., Axhausen, W. K. 2003, Activity Spaces: Measures of Social Exclusion, Transport Policy, Cilt: 10, Sayı: 4, s. 273-286, USA.
Taşlıgil, N., 1999, Türkiye'nin Ulaşım Coğrafyası, Kuşak Ofset Kitabevi, İstanbul.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2007 ve 2010 Nüfus Sayım Sonuçları, Ankara.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2005 ve 2008 Ulaştırma İstatistikleri, Ankara.
Tümertekin, E., 1987, Ulaşım Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yay. No: 2053, Coğrafya Enstitüsü Yay. No: 85, İstanbul.