GAP Bölgesi'nde Kentleşme Hareketleri (1927-2000)

Basit anlamda kent olarak kabul edilen yerlerin demografik büyümelerinin ifadesi olarak tanımlanan kentleşme, aslında, salt nüfussal büyüme değil, aynı zamanda ekonomik, kültürel, politik ve psikolojik faktörlerin eşliğinde gerçekleşen bir gelişim sürecidir. Kentleşme, toplumsal – ekonomik değişimlerin hem nedeni, hem de sonucudur. Türkiye’de, Cumhuriyetin kuruluşunda günümüze geçen sürede gerek dünya ekonomisindeki değişimlerin ve yönelimlerin etkisi, gerekse ulaşım – iletişim araçlarındaki gelişmelerle beraber insan hareketliliğinin artması, kentleşme hareketleri açısından farklı dönemlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu çalışmada, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) dahilindeki illerin Türkiye kentleşme hareketleri içerisindeki yeri, kentsel gelişimin seyri ve bunda gerek ülkedeki yapısal değişimlerin ve gerekse bölgeye özgü koşullardan kaynaklanan nedenlerin etkileri tartışılacaktır.

Modes of Urbanization in Gap Region (1927-2000)

Urbanization which can be simply defined as an expression of the demographic growth of the places accepted within the scope of a city, in fact, denoting not only a demographic growth but also a developmental process brought about by economic, cultural, political and psychological factors. Urbanization is both the cause and effect of social – economic changes. Throughout the historical process of turkish Republic, the influences of the changes in global economy, various tendencies wrought by these increase in human mobilities together with the development in communications industry gave way to various periods in terms of the modes of urbanization. In this study, the role of provinces of South East Anatolian Project (GAP) in the urbanization mobilities of Turkey, the process of the urban development and the effects of structural changes and the conditions peculiar to the region will be discussed.

PDF

___

Akşit, B. ve Akçay, A., 1999, “GAP Bölgesinde Nüfus Hareketleri”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere içinde, Tarih Vakfı Yayını, s. 323-332.
Ataay, F., 2004, “Türkiye’de Kentsel ve Bölgesel Gelişme Dinamikleri (1923-2000)”, Küreselleşme Kıskacında Kent ve Politika içinde, Detay Yayıncılık, s. 5-62, İstanbul.
Darkot, B., 1955, “Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri Hakkında”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:13-14, s. 141-149.
DİE, 2003, 2000 GNS Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri (Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Batman, Şırnak ve Kilis illeri), Ankara.
DİE, 2003, 2000 GNS Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri: Türkiye, DİE Yayını, Ankara.
DİE, Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş (Muhtelif Yıllar).
Doğanay, H., 1994, Türkiye Beşeri Coğrafyası, Gazi Büro Kitabevi, Ankara.
Erinç, S., 1953, Doğu Anadolu Coğrafyası, İst. Üniv. Coğrafya Enst. Yay., İstanbul.
Güran, T., 1997, Osmanlı Devleti’nin İlk İstatistik Yıllığı 1897, DİE Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt:5, Ankara.
Gürsoy, C. R., 1957, “Türkiye’nin Coğrafi Taksimatında Yapılması İcabeden Bazı Tashihler”, Ankara Üniv. Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt:15, Sayı:1-3, s. 219-239.
İçduygu, A. ve Sirkeci, İ., 1999, “Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere içinde, Tarih Vakfı Yayını, s. 249-268.
Karpat, K. H., 2003, Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Kayalak, S. ve Kiper, T., 2006, “İstatistiki Bölge Birimleri Nomenklatörü’ne (NUTS) Göre, Türkiye’de Bölgesel Farklılıklar”, Avrupa Birliği Süreci’ndeki Türkiye’de Bölgesel Farklılıklar (IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 25-26 Mayıs 2006-Ankara), Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araşt. ve Uyg. Merk., Ankara, s. 45-54.
Keleş, R., 2004, Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara.
Keser, E., 2002, Tur Abdin, Tarih Vakfı Yayını, İstanbul.
Komisyon, 2003, Tarihi ve Kültürüyle Siverek, Siverek Kaymakamlığı Yay.Ankara.
Kurt, H., 2003, Türkiye’de Kent-Köy Çelişkisi, Siyasal Kitabevi, Ankara.
Özçağlar, A., 1997, Türkiye’de Belediye Örgütlü Yerleşmeler (Kasabalar-Şehirler), Ekol Yayınevi, Ankara.
Özçağlar, A., 2006, “Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri İle İstatistik Bölgelerinin uygulamada Yarattıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Avrupa Birliği Süreci’ndeki Türkiye’de Bölgesel Farklılıklar (IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 25-26 Mayıs 2006-Ankara), Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araşt. ve Uyg. Merk., Ankara, s. 5-20.
Özer, İ., 2004, Kentleşme, Kentlileşme ve Sosyal Değişme, Ekin Kitabevi, Bursa.
Özgüç, N. ve Tümertekin, E., 2000, Coğrafya: Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar, Çantay Kitabevi, İstanbul.
Özgür, M., 1996, “İl ve İlçe Merkezlerimizin, Faal Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı bakımından Sınıflandırılması”, Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Dergisi, Sayı:5, s. 53-71.
Sencer, Y., 1979, Türkiye’de Kentleşme, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara.
Şengül, H.T., 2001, Kentsel Çelişki ve Siyaset, WALD Yayını, İstanbul.
Tandoğan, A., 1994, Türkiye Nüfusu, Kıyı Kitabevi, Trabzon.
Tümertekin, E. ve Özgüç, N., 2002, Beşeri Coğrafya, Çantay Kitabevi, İstanbul.
Tümertekin, E., 1973, Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
Yıldız, M. Z., 2007, “Mardin’in Cumhuriyet Dönemi Demografik Gelişimi”, Makalelerle Mardin içinde, Cilt:II, Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayını, İstanbul, s. 145-182.
Yiğit, A., 2006, “Geçmişten Günümüze Türkiye’yi Bölgelere Ayırma Çalışmaları ve Yapılması Gerekenler”, Avrupa Birliği Süreci’ndeki Türkiye’de Bölgesel Farklılıklar (IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 25-26 Mayıs 2006-Ankara), Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araşt. ve Uyg. Merk., Ankara, s. 33-44.