FARS EDEBİYATINDA TIBBİ ŞİİRLERE BİR BAKIŞ

İran şairleri sadece edebi bilimlere değil, bazıları fıkıh ve kelam, felsefe ve irfan, tarih ve coğrafya, tıp ve astronomi gibi o devirdeki çeşitli ilimlerde kendi zamanlarının bilginleri ve alimleri olmuş, özellikle tıp bilimi olmak üzere, adı geçen bilimleri kullanarak kendi eserlerine ruh ve incelik katmışlardır. Bu büyüklerin bir kısmı da tabip olmamalarına rağmen, zamanlarının tecrübeli tabiplerinin meclislerinde bulunmuş veya o zamanda yaygın olan tıptan haberdar olmuşlardır. Öyle ki bu ilmin derin etkisi, nefis şiirlerine çok güzel bir şekilde yansımıştır. Bu makalede Firdevsî, Mevlevî, Ḫâḳânî, Menûçehrî, Nizâmî-i Gencevî gibi büyük şairlerin şiirlerinde modern tıbbın izleri araştırılmış ve modern tıp biliminin buluşlarıyla mukayese edilmiştir.
Anahtar Kelimeler:

Fars Şiiri, tıp bilimi

___

  • İbn-i Sînâ, Huseyn b. Abdullah (1357) El-Kânûn fi't-Tib, Kitâb-i evvel, Abdurrahman Şerefkendî, İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran, Tahran
  • Edipfer, Pervîz (1375) Mikrobşinâsî, İntişârât-i Naşr-i İran, Tahran
  • İslâmî, Ferhâd (1374) Usûl-i Tıbb-i Dâhîlî Harrison, Bîmârîha-yi E'sâb, İntişârât- i Hayyân, Tahran
  • Pâkzâd, Pervîz (1373) İmonoglobolinhâ dar selâmet ve bîmârî, İntişârât-i Cihad-i Danişgâh-i Şehîd Beheştî, Tahran
  • Tâcbahş, Hasan (1374) Îmenî Şinâsî-yi Bunyâdî, İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran
  • Curcânî, Seyyid İsmail (1355) Zahire-i Harezmşâhî, be kûşeş-i Ali Ekber Saîdî Sircânî, Bunyâd-i Ferheng-i İran, Tahran
  • Hâkânî, Bidîl b. Ali (1375) Dîvân-i Eş' ar , Mensur Cihângîr, İntişârât-i Nigâh, Tahran
  • Hulâse-yi Mekâlât-i Kongre-yi Beyne'l-Milelî-yi Târîh-i Pezeşkî der İslâm ve İran (1371) Cihad-i 'Ulûm Pezeşkî, Tahran Dâniş-i Kecverî, Mehûş (1378) Mâmâyî ve Murakebethâ-yi vîje, Naşr ve tebliğ-i Beşerî,Tahran
  • Fethî, Çengîz (1376) Dersnâme-i Tıbb-i Sîsîl, Bîmârîhâ-yi hun İntişârât-i Dânişgâh-i 'Ulûm Pezeşkî-yi Gîlân
  • Davidson, Hanry (1375) Hemotoloji, Ferşid Ali Yârî ,Behnûş Âbidî, Ferid Keremî, Naşr-i İştiyak, Tahran
  • Râzî, Muhammed b. Zekeriyya (1344) El-Cedri ve'l-Hasbe, Mahmud Necm Âbâdî, İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran,Tahran
  • Râzî, Muhammed b. Zekeriyya (1356) Kısas ve Hikâyâtü' l- Maradî, Mahmud Necm Âbâdî İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran, Tahran
  • Servis, m (1375) Külliyat-i Haşere Şinasî-yi Pezeşkî, Murteza Ze' îm ve Hemkârân, İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran, Tahran
  • Senâî-yi Gaznevî, Hadîkatü'l-Hakîka, Mecdûd b. Âdem (1372) ve Şerîatü't-Tarîka be tashih ve tahşiye-i Muhammed Taki Muhammed Razavî, İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran, Tahran
  • Sâibî, İsmail (1372) Bîmârîhâ-yi 'Ufûnî der İran, Bîmârîhâ-yi Vîrûsî, İntişârât-i Elborz ve Pânûs, Tahran
  • Abdu'l Aliyân, Ma'sûme (1375) Murakebetha-yi Perestârî der Dovrân-i Bardarî, İntişârât-i Pervîn, Tahran
  • Firdevsî, Ebu'l-Kâsım (1374) Şahnâme, Nusha-yi mûze-yi Britanya, Muhammed Rûşen ve Mehdî Karîb, Neşr-i Fahte, Tahran Ferid Hüseynî, Rıza ve Hemkârân (1379) Mebânî-yi İmonoloji, Astân-i Kuds Radavî, Meşhed
  • Kazavî, Ali ve Neyre Hüseynî (1380) Saykonorovand ve Krimonoloji Nahcu'l-Belâğâ hulâse-yi Mekâlât-i Hemâyeş-i Serâser-i Selâmet der Hânevâde, Dânişgâh-i 'Ulûm Pezeşkî-yi Erak
  • Kazavî, Ali (1379) Saykonorovand ve Krinoimonoloji-yi Hânevâde der Nahcu'l-Belâğâ hulâse-yi Mekâlât-i Nohostin Hemâyeş-i Keşver-i Behdaşt ve Tıb ez didgâh-i İmam Ali (as) , Dânişgâh-i 'Ulûm Pezeşkî-yi Ahvaz
  • Ganong, Villliam Ef (1372) Kulliyât-i Fizyoloji-yi E'sab, Enûşe Şeriat Terbekânî, Âtûsâ Şeriat Terbekânî, Âtûsâ, İntişârât-i Âva, Tahran
  • Menûçehrî, Ahmed b. Kovs (1363) Dîvân, be kuşeş-i Muhammed Debîr Siyâkî, Kitabfurûşî-yi Zevvâr, Tahran
  • Mevlevî, Celâleddin Muhammed b. Muhammed (1375) Mesnevî Manevî, Ronald Nickelson, İntişârât-i Sefî Alişah, Tahran
  • Mehrîn, Mehrdâd, Fettâhî, Emîr Efşîn (1377) İttilâ'at-i Umûmî, Cild-i dovvom, İntişârât-i Heşâyâr, Tahran
  • Nâsır Hosrov (1365) Dîvân-i Eş'âr, be tashih-i Muctebâ Mînevî ve Mehdi Muhakkık, İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran, Tahran
  • Necm Âbâdî, Mahmud (1371) Târîh-i Tıb der İran, İntişârat-i Dânişgâh-i Tahran, Tahran
  • Nizâmî, İlyas b. Yusuf (1376) Hosrov ve Şîrîn, ba tashih ve Hevâşî Hasan Vahid Dastgardî, be kûşeş-i Said Hamîdîyân, Naşr-i Katre, Tahran
  • Nizâmî, İlyas b. Yusuf (1376) Şerefnâme, ba tashih ve hevâşî-yi Hasan Vahid Dastgardî, be kûşeş-i Said Hamîdîyân, Naşr-i Katre, Tahran
  • Nizâmî, İlyas b. Yusuf (1376) Leylî ve Mecnûn, ba tashih ve hevâşî-yi Hasan Vahid Dastgardî, be kûşeş-i Said Hamîdîyân, Naşr-i Katre, Tahran
  • Havtun Kork, Salkus Kis, Klark (1376) Reftâr-i Dermânî Şinahti, Habîbullah Kâsım zâde, İntişârât-i Ercumend, Tahran