Unknown Uses of "Mul" in Classical Turkish Poetry

Klasik Türk şiirinde kullanılan kelime ve kavramların çoğu, geniş anlam katmanlarına ve zengin çağrışımlara sahiptir. Klasik şairler, şiirlerinde kullandıkları kelimelere, şiirde yer verdikleri diğer kelimeler arasındaki insicamı da göz önünde tutarak yeni anlamlar yüklemişlerdir. Bu durum; şiire anlam derinliği ve zenginlik, şaire ise farklılık kazandırması açısından gelenek içerisinde kaçınılmaz olmuştur. Bu makalede, günümüzde yalnızca “şarap” anlamıyla bilinen “mül”ün, “çiçek” ve “ilaç” anlamlarıyla da kullanılması ele alınmıştır. Çalışmada öncelikle çeşitli sözlükler incelenerek “mül” kelimesinin hangi anlam(lar)da yer aldığı tespit edilmiştir. Daha sonra “mül” için verilen “şarap” anlamına değinilmiş, sonrasında ise “-Burhân-ı Katı, Mo’în ve Steingass-” gibi sözlüklerde “şarap” dışında verilen anlam detaylarından hareketle “mül”ün sözü edilen diğer kullanımlarının yer aldığı örnekler incelenmiştir. Böylece “mül”ün klasik şiir metinlerinde tespit edilebilen bütün anlam katmanları sırasıyla ele alınıp örnek beyitler üzerinden değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Unknown Uses of "Mul" in Classical Turkish Poetry

Most ofthe words and concepts used in classical Turkishpoetryhavewidemeaninglayersandrich connotations. Classical poets attributed new meanings to the words they used in their poems, taking into account the coherence among the other words they used in thepoem. This situation has become indispensable in the tradition in terms of bringing depth and richness of meaning to poetry and making a difference to poetry. In this article, the use of the word “mul”, known only as “wine” today is discussed with the meanings of “flower” and “medicine”. In the study, firstly, dictionaries were examined and the meaning (s) of the word “mul” was determined. Later in the article, the examples of the word “mul” given the meaning of “wine” in the poems are discussed; afterwards, examples of the other mentioned uses of the word “mul” were examined, based on the details of meaning given other than “wine” in dictionaries such as “-Burhân-ı Katı, Mo’în and Steingass-”. Thus, all the layers of meaning that can be detected in the classical poetry texts of “mul” are dealt with in order and explained through sample couplets.

PDF

___

AKSOYAK, İsmail Hakkı (2018) (Haz.), Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0(Erişim Tarihi: 31.10.2020).
Ali Nazîmâ ve Faik Reşad (2018), Mükemmel Osmanlı Lügati, (Haz.: Necat Birinci, Kâzım Yetiş vd.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ALTUN, Kudret (2002) (Haz.), Tuhfe-i Kusûrî Tazmin-i Şâhidî (İnceleme Metin Sözlük), Kayseri: Laçin Yayınları.
ATICI, Muammer (2009), Mehmed Hâlis Efendi Divanı,Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AVŞAR, Ziya (2017) (Haz.), Revânî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56143,revani-divanipdf.pdf?0(Erişim Tarihi: 31.10.2020).
BAŞPINAR, Fatih (2010) (Haz.), Beyânî Dîvân (İnceleme-Metin),Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10598,beyani-apdf.pdf?0(Erişim Tarihi: 31.10.2020).
CANPOLAT, Mustafa (1982) (Haz.), Ömer Bin MezidMecmû’atü’n-nezair Metin-Dizin-Tıpkıbasım, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÇAĞBAYIR, Yaşar (2017), Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Neşriyat, (c.3).
ÇIPAN, Mustafa (1991), Fasîh Ahmed Dede Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanı’nın Tenkidli Metni, Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ELVEREN, Abdurrahim (2001), 15.Yüzyıl Şairlerinden Ârif ve Hamsesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ERCAN, Özlem (2008) (Haz.), Peşteli Hisâlî Dîvânı, Bursa: Gaye Kitabevi.
ERSOY, Ersen (2013) (Haz.), Azizî Divanı, İstanbul: Akademi Titiz Yayınları.
ERÜNSAL, İsmail E.(2018) (Haz.), Tâcî-Zâde Ca‘fer Çelebi Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59332,taci-zade-cafer-celebi-divanipdf.pdf?0(Erişim Tarihi: 31.10.2020).
EŞREF, A. Bahtiyar ve Celal Soydan (2012), Urdu-Türkçe Türkçe-Urdu Sözlük, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GIYNAŞ, Kamil Ali (2017) (Haz.), Pervâne Bey Mecmuası, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0(Erişim Tarihi: 31.10.2020).
GÜMÜŞATAM, Gürkan (2010), “Eski Anadolu Türkçesinde Eczacılık Terimleri ve Bu Terimlerin Tıp, Botanik, Zooloji, Madencilik, Kimya Terimleriyle İlişkileri”, Turkish Studies, Volume 5/2 Spring.
Hüseyin Remzî (1305), Lugat-i Remzî, (c.II), İstanbul.
İÇLİ, Ahmet (2014) (Haz.), Fasîh-i Mevlevî Gül ü Mül (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), Ankara: Karadeniz Dergi Yayınları.
KARA, Ayşegül (1998), Divan-ı Hayri, Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KESTELLİ, Raif Necdet (2011), Resimli Türkçe Kamus, (Haz.: Recep Toparlı, Belgin Tezcan Aksu vd.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KILIÇ, Atabey (1994) (Haz.), Mirzâ-zâde Ahmet Neylî Dîvânı, Metinbankası Projesi.
KILIÇ, Atabey (2001) (Haz.), Bî-nokta Tecellî Dîvânı: Metin-Sözlük-Tıpkıbasım, Metinbankası Projesi.
KOCHER, Gurvinder Singh and Pooja Nikhanj (2011), “Status of wine production from guava (Psidium guajava L.): A traditional fruit of India”, African Journal of Food Science Vol 5 (16), pp. 851-860.
KÖKSAL, Mehmet Fatih (2017) (Haz.), Edirneli Nazmî Mecma‘u’n-nezâ’ir (İnceleme-Metin),Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0(Erişim Tarihi: 31.10.2020).
KURTAR BOZBIYIK, Nesrin (2013), Fejoya’nın (Acca sellowiana) Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Araştırılması ve İnfrared Kurutma Yöntemi ile Kurutma Parametrelerinin Belirlenmesi,Doktora Tezi, Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
KURTOĞLU, Orhan (2017) (Haz.), Lebîb Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55756,lebib-divanipdf.pdf?0(Erişim Tarihi: 31.10.2020).
KÜÇÜK, Sabahattin (2011) (Haz.), Bâkî Divanı (Tenkitli Basım), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
LEVEND, Agâh Sırrı (2015), Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar,İstanbul: Dergâh Yayınları.
Lutfullah b. Ebu Yusuf el-Halîmî (2013), Lügat-i Halîmî, (Haz.: Adem Uzun), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Muallim Nâcî (2009), Lügat-i Nâcî, (Haz.:Ahmet Kartal), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Muhammad Mo’în (1992), An Intermediate Persian Dıctionary-Ferheng-i Farsî, Tahran: Sepehr Printing House, (c. IV).
Muhammed Salâhî (1322), Kâmûs-ı Osmânî, (Sahib ve nâşiri: Ahmed Muzafferiddîn, c.IV), İstanbul.
MUM, Cafer (2004), Halepli Edip Divanı: İnceleme-Tenkitli Metin-Cinaslar Sözlüğü, Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Mütercim Âsım Efendi (2009), Burhân-ı Katı, (Haz.: Mürsel Öztürk, Derya Örs), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
NAR, Oktay (2007), Şeyhî Hayatı ve Divanı’nın Tenkitli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ni’metu’llah Ahmed (2015), Lügat-i Ni’metu’llâh, (Haz.: Adnan İnce), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ONAY, Ahmet Talat (2013), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (Haz.: Cemal Kurnaz), Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
ÖNLER, Zafer (1990), “XIV. ve XV. Yüzyıl Anadolu Türkçesi Botanik Terimleri”,Journal of Turkish Studies (Fahir İz Armağanı I.), Volume 14, s. 357-392.
PARLATIR, İsmail (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü,Ankara: Yargı Yayınevi.
REDHOUSE, James W. (1890), A Turkish and English Lexicon, İstanbul.
SAMANCI, Hulusi (2004), “Kaymak Ağacı (Feijoa) (Acca sellowiane) Yetiştiriciliği”,(Genişletilmiş II. Baskı), Yalova: Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 77.
STEINGASS, F. (1998), A Comprehensive Persian-English Dictionary, Lebanon: Librairie du Liban Publishers.
ŞAHİN, Hatice (2007), “Câmi‘ü’l-Fürs Örneğinde XVI. Yüzyıl Bitki İsimleri”,Turkish Studies/ Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2 Spring.
Şemseddin Sami (2010), Kamus-ı Türkî, (Haz. Paşa Yavuzarslan), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ŞEN, Fatma Meliha (1995). Beylikçi İzzet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (2007), “Klasik Türk Şiiri Estetiği”-Türk Edebiyatı Tarihi, (ed.: Talat Sait Halman vd.), c. I, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (2016), Osmanlı Şiiri Kılavuzu, (c. I), İstanbul: OSEDAM.
TULUM, Mehmet Mahur (2007), “Mevlânâ Sekkâkî ve Bir Beyti Üzerine Bazı Düşünceler”, Türk Dilleri Araştırmaları Dergisi, s.17, s. 359-370.
TULUM, Mertol (2011), 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TULUM, Mertol ve Ali Tanyeri (1977) (Haz.), Nev‘î Dîvânı, Metinbankası Projesi.
ÜST, Sibel (2018) (Haz.), Edirneli Nazmî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57766,edirneli-nazmi-divanipdf.pdf?0(Erişim Tarihi: 31.10.2020).
YEKBAŞ, Hakan (2010) (Haz.), Sehî Bey Divanı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Ziya ŞÜKÛN, (1984), Farsça-Türkçe Lûgat-Gencinei Güftar-Ferhengi Ziya, İstanbul: MEB Basımevi.
https://www.vajehyab.com/?q=مل(Erişim Tarihi: 10.10.19)http://lugatim.com/(Erişim Tarihi:13.10.19)
https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-81051/halk-hekimligi.html(Erişim Tarihi:13.10.19
)https://www.saglikaktuel.com/bitki-ansiklopedisi-kardeskani-nedir-faydalari-nelerdir-1679.htm(Erişim Tarihi:13.10.19
)https://www.homebrewwest.co.nz/recipes/wine/feijoa-wine(Erişim Tarihi: 31.10.20)
Görsel 1: https://images.app.goo.gl/YLv1TeHcYieGopMZ8(Erişim Tarihi:31.10.20)
Görsel 2: https://images.app.goo.gl/nnWddkjsfZAzBU5q7(Erişim Tarihi:31.10.20