Göker İNAN

Kitaplarla Tarih Yazmak: Fatih Külliyesi’ndeki I. Mahmud Kütüphanesi İçin Kitap İsimleriyle Söylenmiş Bir Tarih Manzumesi

Bu çalışmada Ahmed Hasîb Efendi’nin (ö. 1166/1752) I. Mahmud Kütüphanesi için kaleme aldığı 52 beyitten oluşan tarih manzumesi incelenmiştir. Çalışmanın giriş kısmında Hasîb’in hayatı ve kütüphane ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Kütüphane tarihi hakkında bilgi verilirken dönem kronikleri ve arşiv vesikalarından yararlanılmış ve literatürdeki bazı hatalı bilgiler tashih edilmiştir. Aynı zamanda başka şairlerin I. Mahmud Kütüphanesi için düşürdükleri tarihler de ele alınmış; bunlar arasında kütüphanenin açılışı olarak kabul edilen 1155/1742 senesinden farklı olanların ne anlama geldikleri gösterilmiştir. Manzumenin ayrıntılı olarak incelendiği ikinci bölümde ise Hasîb’in sürhle işaretlediği kelimeler, beyit sırasına göre madde başlıkları olarak düzenlenip teker teker açıklanmış, bunlarla atıf yaptığı eserler veya müellifler ortaya konulmaya çalışılmıştır.Ayrıcaıstılahîanlamıylakullanıldığı düşünülenler de ilgili kısımlarda belirtilmiştir. Böylece kitaplar, müellif isimleri ve ıstılahlar ile kelime oyunları yaparak Sultan I. Mahmud’u (1730-1754) ve Sadrazam Hekimoğlu Ali Paşa’yı öven; beyitlerinde başta tevriye, ihâm, mübâlağa, teşbih, telmih olmak üzere çeşitli edebî sanatlardan yararlanan şairin, manzumesiyle kütüphane arasında ustaca bağlantı kurduğu belirlenmiştir. İşaretlenen kelimelerin alfabetik sıralanmasıyla oluşturulan eser tablosu ile de Hasib’in en fazla atıfta bulunduğu kaynakların kadılık mesleğine uygun olarak fıkıh sahasına ait eserler oldukları; fakat müderrislik yapmış, tarih ve edebiyat sahasında eserler kaleme almış yetkin bir ilim adamı oluşunu da aksettiren tefsir, hadis, Arap dili, tasavvuf ve edebiyat başta olmak üzere muhtelif sahalardan çeşitli eserlere de göndermeler yaptığı tespit edilmiştir. Makalenin sonunda ise manzumenin trankripsiyonlu metni yer almaktadır.

Making History with Books: A Historical Poem Said with Book Names for the Mahmud I Library in Fatih Complex

A historical poem consisting of 52 couplets written by Ahmed Hasib Efendi for Mahmud I Library is examined in this study. There is information about Hasib's life and the library in the introduction part of the article. Periodical chronicles and archive documents are used while giving information about the history of the library and some wrong data in the literature are corrected. Meanwhile dates specified by other poets for the Mahmud I Library are also discussed;the meanings of among those different from the year 1155/1742 which is accepted as the opening of the library are shown. In the main chapter where the poem is examined in detail, the words marked by Hasîb with red-ink (surh) has been arranged as titles in couplet order and explained one by one. The works or authors are tried to be revealed. Futhermore the ones that are thought to be used in the terminology are stated in the relevant sections. It is determined that the poet made use of various literary arts such as double-etendre, exaggeration, simile, reference in his couplets praising Sultan Mahmud I and Grand Vizier Hekimoğlu Ali Pasha by making equivoke with the names of the authors and terms, skillfully established a connection between his poem and thelibrary. The sources to which Hasib mostly referred are works belonging to the field of fiqh in accordance with the qadi profession are determined with the work table generated by the alphabetical order of the marked words. However it is understood that he made references to various works from various fields, especially tafsir, hadith, Arabic language, Sufism and literature, which reflect his competent scholar aspect as a professor and writer working in the field of history and literature. This condition is noteworthy that an Ottoman scholar who lived in the 18th century has some clues about the world of books. Transcription of the text is given at the end of the article.

PDF

___

AFYONCU, Erhan (2013), Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
AHMED, b. Ali b. Mesud (1323/1905), Merâhu’l-Ervâh, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
AKPINAR, Ali (2011), “Tefsîrü’l-Celâleyn”, DİA, XL, İstanbul: TDV Yayınları, 294-295.
ALİ SÂFÎ, Fahreddin (1269/1852), Reşehât-ı Aynü’l-Hayât, Çev. İbn Muhammed Şerîf el-Abbâsî, İstanbul: Emin Efendi Matbaası.
ÂLİ, Gelibolulu Mustafa (1978), Görgü ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyâfet Sofraları (Mevâidü’n-nefâis fî kavâidi’l-mecâlis), Haz. Orhan Şaik Gökyay, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
ALP, Musa (2010), “Arap Dilinde Telif Edilmiş ‘el-İfsâh’ Adlı Eserin Aidiyet Problemi, Kaynakları, İçeriği ve Değerlendirilmesi”, Adana: Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10/2, 87-110.
ALTAŞ, Rahime (2018), Şeyhülislam Seyyit Feyzullah Efendi ve Fetâvâ-yı Feyziyye, Ankara: Araştırma Yayınları.
ARSLAN, Emine (2017), “Müeyyedzâde Abdurrahman Efendi’nin Fetva Mecmûası ve Kaynaklarının Değerlendirilmesi”, Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası, XVI. Yüzyıl, Ed. Ekrem Demirli vd., İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
ÂSIM EFENDİ, Mütercim (2013), Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, I-VI, Haz. Mustafa Koç-Eyyüp Tanrıverdi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2013.
ATAN, Ömer Faruk (2016), “Hicrî VII. Yüzyıl Hanefî Fakihlerinden Burhânüşşerîa’nın Vikâye Adlı Eseri”, XXV/2, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 125-153.
ATTAR, Feridüddin (2019), Mantık Al-Tayr, Haz. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
AYDINER, Mesut (2003), Mü’minzâde Seyyid Ahmed Hasîb Efendi Ravzatü’lKüberâ Tahlil ve Metin, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
AYNUR, Hatice (2014), “I. Mahmûd’un (ö. 1754) Kütüphaneleri ve Tarih Manzumeleri”, İsmail E. Erünsal’a Armağan, II, 681-734.
AYTEKİN, Arif (1991), “Bâbertî”, DİA, IV, İstanbul: TDV Yayınları, 377-378. 478
BAKTIR, Mustafa (1995), “Eşbâh ve Nezâir”, DİA, XI, İstanbul: TDV Yayınları, 456-457.
BAYDER, Osman (2015), “Hâkim eş-Şehîd’in ‘el-Kâfî’ Adlı Eserindeki Faaliyeti Üzerine”, Bilimname, XXIX, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 2015/2, 245-261.
BENLİ, Mehmet Sami (2005), “el-Mufassal”, DİA, XXX, İstanbul: TDV Yayınları, 368-369.
BEYZÂVÎ, Kâdî (2014), Tavâliʿü’l-Envâr min Metâilʿü’l-Enzâr, Haz. İlyas Çelebi-Mahmut Çınar, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
BİRGİVÎ (1253), İm’ânü’l-Enzâr ale’l-Maksûd, İstanbul: Dârü’t-Tıbâati’l-Âmire.
CÂMÎ, Molla Abdurrahman (1337), Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds, Tsh. Mehdi Tevhidipûr, Tahran: Kitâbfürûş-i Mahmudî.
CEBECİOĞLU, Ethem (2009), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
ÇELEBİ, İlyas (2010), “Şiblî, Bedreddin”, DİA, XXXIX, İstanbul: TDV Yayınları, 124-125.
ÇELEBİ, İlyas (2012), “Vefk”, DİA, XLII, İstanbul: TDV Yayınları, 605-607.
ÇOLAK, Orhan (2003), “İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Siyasetnâmeler Bibliyografyası”, TALİD (Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi), C. I, S. 2, 339-378.
ÇÖĞENLİ, M. Sadi (2006), “Mutarrizî”, DİA, XXXI, İstanbul: TDV Yayınları, 375-377.
DEMİR, Osman (2019), “Mehâsin ve Mesâvî”, DİA, Ek-2, Ankara: TDV Yayınları, 215-216.
DEMİRCİ, Selim (2014), “Hatib et-Tebrizî ve Mişkâtü’l-Mesâbîh’i Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi, XII/2, 95-113.
DEMİRLİ, Ekrem (2008), “Sadreddin Konevî”, DİA, XXXV, İstanbul: TDV Yayınları, 420-425.
DEMİRTAŞ, Funda (2009), Celâl-zâde Mustafa Çelebi, Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
DURMUŞ, İsmail (2006), “Muhtasar”, DİA, XXXI, İstanbul: TDV Yayınları, 57- 59.
DURMUŞ, İsmail vd (2010), “Tabakât”, DİA, XXXIX, İstanbul: TDV Yayınları, 288-290.
DURMUŞ, İsmail (2013), “Zeyil”, DİA, XLIV, İstanbul: TDV Yayınları, 339- 342.
EL-AHSÎKESÎ, Hüsâmeddin (2005), El-Müntehab fî Usûli’l-Mezheb, Thk. Ahmed Muhammed Nasır Abbas el-Avazi, Beyrut: Dârü’lMedâri’l-İslâmî.
EL-ASKALÂNÎ, İbn Hacer (1421/2000), Netâicü’l-Efkâr fî Tahrîci Ehâdîsi’lEzkâr, I-III, Thk. Hamdi Abdülmecid es-Selefi, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
EL-BUHÂRÎ, Burhâneddin (2003), El-Muhîtü’l-Burhânî fî Fıkhi’n-Nu’mânî, XI, Thk. Ahmed İzzû ed-Dımeşkî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
EL-ENBÂRÎ, Kemâleddin (1967), Nüzhetü’l-Elibbâ fî Tabakâti’l-Üdebâ, Thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, Kahire: Dâru Nehdati Mısr.
EL-GAZZÂLÎ, Ahmed (1942), Sevânih, Haz. Hellmut Ritter, İstanbul: Matbaai Maarif.
EL-GAZZÂLÎ, Ahmed (2008), Sevânihu’l-Uşşâk (Aşıkların Halleri), Çev. Turan Koç, Mehmet Çetinkaya, Ankara: Hece Yayınları.
EL-HÂRİZMÎ, Muhammed (1989), Mefâtîhu’l-Ulûm, Thk. İbrahim el-Ebyârî, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.
EL-HİNDÎ, Müttakî (2019), Kenzü’l-Ummâl, I-V, Çev. Hüseyin Yıldız vd., İstanbul: Ocak Yayıncılık.
EL-İSFAHÂNÎ, Ebü's-Senâ Şemseddin Mahmûd (1305), Metâliü’l-Enzâr alâ Tevâlii’l-Envâr, İstanbul: Şirket-i İlmiyye.
EL-KÜBRÂ, Necmeddin (2009), Fevâihu’l-Cemâl ve Fevâtihu’l-Celâl, Thk. Yûsuf Zeydân, Kahire: Dârü’ş-Şürûk.
EL-MUHİBBÎ, Muhammed Emin ed-Dımeşkî (1284), Hulâsatü’l-Eser fî A’yâni’l-Karni’l-Hâdî Aşer, IV, Kahire: Matbaatü’l-Vehbiyye.
EL-MÜSTEVFÎ, Hamdullah (1915), Nüzhetü’l-Kulûb, Tsh. Guy le Strange, Leiden: Luzac and Company.
EN-NESÂÎ, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb (1419), Kitâbu’n-Nu’ût: el-Esmâ ve’s-Sıfât, Thk. Abdülaziz b. İbrahim Şehvan, Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan.
EN-NESEFÎ, Ebü’l-Berekât (1432/2011), Kenzü’d-Dekâik fî Fıkhi’l-Hanefî, Thk. Said Bekdaş, Medine: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
EN-NESEFÎ, Necmeddin Ömer (2019), et-Teysîr fi’t-Tefsîr: Ömer Nesefî Tefsiri, I, Çev. Muhammed Coşkun, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
ER, Şaban (2018), Şeyh Bedreddin Hakkında Son Söz, İstanbul: Kutupyıldızı Yayınları.
EREN, Cüneyt (2001), “Arap Edebiyatında Bedî˘iyyât”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 27, 57-72.
ERGİN, Ali Şakir; DURMUŞ, İsmail (2000), “İbnü’l-Verdî, Zeynüddin”, DİA, XXI, İstanbul: TDV Yayınları, 239-240.
ERÜNSAL, İsmail E (1988), Türk Kütüphaneleri Tarihi II, Kuruluştan Tanzimat’a Kadar Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
ERÜNSAL, İsmail E. (1995), “Fatih Kütüphanesi”, DİA, XII, İstanbul: TDV Yayınları, 250.
ERÜNSAL, İsmail E. (1996), “Fatih Camii Kütüphanesi’ne Ait En Eski Müstakil Katalog, Erdem Dergisi Aydın Sayılı Özel Sayısı II, IX/26, 659-664.
ERÜNSAL, İsmail E (2008), Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri Tarihi Gelişimi ve Organizasyonu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
ERÜNSAL, İsmail E. (2014), “İstanbul Sahafları”, Osmanlı İstanbulu I: I. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri 29 Mayıs - 1 Haziran 2013, 397-406.
ES-SÂBÛNÎ, Nureddin (1982), el-Bidâye fî Usûli’d-Dîn: Maturidiye Akâidi, Çev. Bekir Topaloğlu, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
ET-TEFTÂZÂNÎ, Sa’deddin (2020), Makâsıdu’l-Kelâm fî Akâidi’l-İslâm, Haz. İrfan Eyibil, Ahmet Kaylı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
FINDIKLILI, İsmet Efendi (1989), Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri: Tekmiletü’şŞakâik fî Hakkı Ehli’l-Hakâik, C.V, Haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Çağrı Yayınları.
FURAT, Ahmet Hamdi (2013), 16. Asır Osmanlı Dünyasında Fıkıh, İstanbul: Yalın Yayıncılık
GÖKBULUT, Hasan (2007), “Niksârî”, DİA, XXXIII, İstanbul: TDV Yayınları, 122.
GÖRMEZ, Mehmet (2008), “Sâgânî, Radıyüddin”, DİA, XXXV, İstanbul: TDV Yayınları, 487-489.
GÜMÜŞ, Sadreddin (1993), “Cürcânî, Seyyid Şerîf”, DİA, VIII, İstanbul: TDV Yayınları, 134-136.
GÜNDÜZ, İrfan (1989), “Sadreddin Konevî’nin eş-Şeceretü’n-Nu’maniyye fi’d-Devleti’l-Osmaniyye’ye Yaptığı Şerhin Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Selçuk Dergisi I. Sadreddin Konevi Özel Sayısı, S. 4, 101-111.
HAKANİ Mehmed Bey (2008), Hilye-i Saadet, Haz. İskender Pala, İstanbul: Kapı Yayınları.
HATİBOĞLU, İbrahim (2004), “Meşâriku’l-Envâri’n-Nebeviyye”, DİA, XXIX, Ankara: TDV Yayınları, 361-362.
IŞKIN, Gökhan Sebati (2007), “Kuşadalı Mustafa b. Hamza (Adalı), Netâicü’lEfkâr adlı Eseri ve Kendisine Yöneltilen Eleştiriler”, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI/1, 153-171.
İBN ARABÎ, Muhyiddin (2007), Fütûhât-ı Mekkiyye, I-XVIII, Çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Litera Yayıncılık.
İBN ATÂULLAH, el-İskenderî (2008), Hikem-i Ataiyye, Haz. Abdülaziz Hatip, İstanbul: Nesil Yayınları.
İBN KEMAL (2007), el-Îzâh Şerhü'l-Islâh, Thk. Abdullah Davud Halef Muhammedî, Mahmud Şemseddin Emir Huzâî, Beyrut: Dârü'lKütübi'l-İlmiyye.
İBN KESÎR, Ebü’l-Fidâ (1417/1997), el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XXI, Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Cize: Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr.
İBN NÜCEYM, Zeynüddin (1418/1997), el-Bahrü’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâ’ik, I-VII, Thk. Zekeriyya Umeyrat, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İBNÜ’L-CEZERÎ, Tahbîrü’l-Teysîr, Thk. Ahmed Muhammed el-Kudât, Dârü’lFurkân, Ammân, 1421/2000.
İBNÜ’L-HÂCİB (1330), eş-Şâfiye, İstanbul: Kitâbhâne-i Râşid.
İBNÜ’N-NEDÎM (2019), el-Fihrist, Haz. Ramazan Şeşen, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
İBNÜ’S-SÂÂTÎ, Muzafferüddin (1426/2005), Mecmaü’l-Bahreyn ve Mülteka’nNeyyireyn fî Fıkhi’l-Hanefî, Thk. İlyas Kaplan, Beyrut: Dârü’lKütübi’l-İlmiyye.
İMAM NEVEVÎ (2017), Riyâzü’s-Sâlihîn, I-III, Trc. Abdullah Feyzi Kocaer, Konya: Tekin Kitabevi.
İNAN, Göker (2013), Ahmed Hasîb Efendi’nin Mecmûa-i Tevârîh’i, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İNAN, Göker (2019), Hasîb’in Silkü’l-Le’âl-i Âl-i Osmân İsimli Manzum Tarihinde Fatih Devri (İnceleme-Metin), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
İPEKTEN, Haluk (2001), “İsmetî, Mehmed”, DİA, XIII, İstanbul: TDV Yayınları, 140-141.
İZZÎ, Süleyman Efendi (2019), İzzî Tarihi (Osmanlı Tarihi 1157-1165/1744- 1752), Haz. Ziya Yılmazer, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
KAHRAMAN, Abdullah (2017), "Bir İslam Hukukçusu Olarak Ekmelüddin El-Bâbertî", Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I/2,, 1-20.
KALLEK, Cengiz (1995), “el-Fetâva’l-Hayriyye”, DİA, XII, İstanbul: TDV Yayınları, 443-444.
KALLEK, Cengiz (1998), “el-Hidâye”, DİA, XVII, İstanbul: TDV Yayınları, 471-473.
KALLEK, Cengiz (1999), “İbn Arabşah, Tâceddin”, DİA, XIX, İstanbul: TDV Yayınları, 315-316.
KANDEMİR, M. Yaşar (1992), “Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin”, DİA, VI, İstanbul: TDV Yayınları, 58-61.
KANDEMİR, M. Yaşar (1999), “İbn Hacer el-Askalânî”, DİA, XIX, İstanbul: TDV Yayınları, 514-531.
KANDEMİR, M. Yaşar (1999), “İbn Seyyidünnâs”, DİA, XX, İstanbul: TDV Yayınları, 316-318.
KARA, Necati (2006), Nazmü’d-Dürer, DİA, XXXII, İstanbul: TDV Yayınları, 463-464.
KARACA, Songül (2019), Lâmi’î Çelebi, Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’lMüşâhidîn (Nefehâtü’l-Üns Tercümesi): İnceleme, Tenkitli Metin, Sözlük, Dizin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KARADAVUDZÂDE Mehmed Efendi (1971), Şerhu Delâili’l-Hayrât ve Şevâriku’l-Envâr, Haz. Mehmed Figani, İstanbul: Ülkü Kitapyurdu.
KÂRİÜLHİDÂYE, Ebû Hafs Sirâceddin (1426/1999), Fetâvâ Kâriülhidâye liSirâceddîn Ömer b. Ali Hanefî, Thk. Muhammed er-Rahil GarayibeMuhammed Ali ez-Zagul, Amman: Dârü’l-Furkân.
KAZANCI, Asiye Şenat (2010), “Endülüslü Kıraat Âlimi Dânî ve ‘Teysîr’i’”, Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Konya, S.10/2, 175-186.
KELPETİN, Mahmut (2019), “Ma’n b. Zâide”, DİA, Ek-2, İstanbul: TDV Yayınları, 191-192.
KEPEKCİ, Berra (2014), Hüsâmeddin Hasan el-Kâtî’nin Îsâgûcî Şerhi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KILIÇ, Hulusi (1993), “Câmi‘”, DİA, XII, İstanbul: TDV Yayınları, 93.
KOCA, Ferhat (1995), “el-Ferâizü’s-Sirâciyye”, DİA, XII, İstanbul: TDV Yayınları, 367-368.
KONEVÎ, Sadreddin (2014), Miftâhu’l-Gayb: Tasavvuf Metafiziği, Çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
KONUK, Ahmed Avni (2017), Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, I-II, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
KÖKSAL, Cüneyd Asım; DÖNMEZ, İbrahim Kâfi (2012), “Usûl-i Fıkıh”, DİA, XLII, İstanbul: TDV Yayınları, 201-210.
NEVÂYÎ, Ali Şir (1995), Mecâlisü’n-Nefâis, Haz. Hüseyin Ayan vd., Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
NEVEVÎ, Ebû Zekeriyyâ (2017), Riyâzü’s-Sâlihîn, I-III, Çev. Abdullah Feyzi Kocaer, Konya: Tekin Kitabevi.
NİYÂZÎ-İ MISRÎ, Muhammed el-Malatî (2014), Mevâidu’l-İrfân ve Avâidu’lİhsân: İrfân Sofraları, Arapçadan notlarla çeviren: Süleyman Ateş, Malatya: İnönü Üniversitesi Niyâzî-i Mısrî Araştırma ve Uygulama Merkezi.
ONAY, Ahmet Talât (2009), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü: Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Haz. Cemâl Kurnaz, İstanbul: H Yayınları.
ORAZOV, Orazsahet (2018), "Muhtasar Metinlerin Hanefî Literatürü İçindeki Yeri", Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1, 107-122.
ORAZOV, Orazsahet (2020), "Vikâyetü’r-rivâye fî mesâili’l-Hidâye Bağlamında Oluşan Fıkıh Edebiyatı”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29/1 (Haziran 2020), 81-122
ÖNAL, Ahmet (2006), 18. Yüzyıla Ait Buyuruldu Mecmuası (Türk Tarih Kurumu Y.70-Değerlendirme, Transripsiyon), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
ÖZBALIKÇI, Mehmet Reşit (1993), “Cem’u’l-Cevâmi’”, DİA, XVII, İstanbul: TDV Yayınları, 345.
ÖZBALIKÇI, Mehmet Reşit (2005), “Muğni’l-Lebîb”, DİA, XXX, İstanbul: TDV Yayınları, 384-386.
ÖZEL, Ahmet (1989), “Ali el-Kârî”, DİA, II, İstanbul: TDV Yayınları, 403-405.
ÖZEL, Ahmet (2011), “Tehzîb”, DİA, XL, İstanbul: TDV Yayınları, 325-328.
ÖZEN, Şükrü (2005), “Osmanlı Dönemi Fetva Literatürü”, TALİD (Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi), C.III, S.5, 249-378.
ÖZER, Hasan (2017), “Ebû Saîd Muhammed Hâdimî’nin (v. 1176/1762) Hayatı ve Eserleri”, İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (İMAD), C. 2, S. 3, 459-491.
ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi (2012), “Vassâf”, DİA, XLII, İstanbul: TDV Yayınları, 558-559.
PALA, İskender (2008), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
PEZDEVÎ, Hüseyin (1436/2014), Usûlü’l-Pezdevî (Kenzü’l-Vusûl ilâ Ma’rifeti’lUsûl), Thk. Said Bekdaş, Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
RÂZÎ, Fahreddîn (1308/1890), Mefâtîhu’l-Gayb: Tefsîrü’l-Kebîr, I-VIII, Kahire: Matbaatü’l-Âmireti’ş-Şerefiyye.
RİYÂZÎ, Muhammed Efendi (2017), Riyâzü’ş-Şuara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229- riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0) (E.T. 17.04.2020)
SÜHREVERDÎ, Şihâbüddîn (1993), Tasavvufun Esasları: Avârifü’l-Ma’ârif, Çev. Hasan Kâmil Yılmaz, İrfan Gündüz, İstanbul: Erkam Yayınları.
SÜRURİ, Ahmet (2016), “Osmanlı’da Oluşan Kelam Klasikleri: el-Meâlim fî İlmi’l-Kelâm”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 14, S. 28, 401-417.
SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâleddîn (1404/1984), Şerhu’s-Sudûr bi-Şerhi Hâli’lMevtâ ve’l-Kubûr, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl (1986), el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Thk. Sakıp YıldızHüseyin Avni Çelik, İstanbul: Hikmet Neşriyat.
SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâleddîn (1425/2004), Tenvîrü’l-Havâlik, Thk. Hâlid Beşir Karyutî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâleddin (1432/2011), Cem’ü’l-Cevâmi’ fi’n-Nahv, Thk. Nasr Ahmed İbrahim Abdülâl, Kâhire: Mektebetü’l-Âdâb.
ŞEYH BEDREDDİN (2012), et-Teshîl: Şerhu Letâifu’l-İşârât, II, Ed. Hacı Yunus Apaydın, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
TERGİP, Ayhan (2010), “Bâkî’nin Meâlimü’l-Yakîn Adlı Eseri Üzerinde Bir Dil İncelemesi (Metin-Sözlük)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TİRMİZÎ, İmam (2019), Şemâil-i Şerîf Şerhi, I-III, Haz. Mehmet Yaşar, İstanbul: Tahlil Yayınları.
TOPUZOĞLU, Tevfik Rüştü (1997), “Hâşiye”, DİA, XVI, İstanbul: TDV Yayınları, 419-422.
TURGUT, Kadir (2013), “Abdurrahman Câmî, Düşünce ve Eserlerinin Türk Edebiyatına Etkisi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
UĞUR, Mücteba (1997), “Hasen”, DİA, XVI, İstanbul: TDV Yayınları, 374-375.
ULUDAĞ, Süleyman (1995), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet Yayınları.
UZUNPOSTALCI, Mustafa (1989), “Ahsîkesî”, DİA, II, İstanbul: TDV Yayınları, 181.
ÜNVER, Süheyl (1946), Fatih Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
YARAN, Rahmi (2009), “Siğnâkî”, DİA, XXXVII, İstanbul: TDV Yayınları, 164-166.
YAVUZ, Adil (1993), “Sehavi (902/1496) ve el-Makasıdu’l-Hasene Adlı Eserinin Tenkid ve Tahlili”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
YENİTERZİ, Emine (2010), “Klasik Türk Şiirinde Ülke ve Şehirlerin Meşhur Özellikleri” Uluslarasası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.3, S.15 (Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı), 301-334.
YÜKSEL, Ali Osman (1999), “Meşhur Kıraat Âlimi: İbnü’l-Cezerî”, Hz. Nuh’tan Günümüze Cizre Sempozyumu, Ed. M. Sait Özervarlı, 111- 124.
ZENCÂNÎ, İzzeddîn (1433/2012), Tasrîfü’l-İzzî, Thk. Abdürrezzak es-Sa’di, Dârü’l-Enbâr, Bağdad.
ZÜBEYİROĞLU, Ruhsâr (1989), Mecmû’atü’t-Terâcim Mehmed Tevfîk Efendi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.